وقت آن رسیده که واشنگتن شکست را بپذیرد

نویسنده: داگ باندو

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در نظرسنجی ها عقب افتاده است و این امر احتمالا سبب می شود به دنبال «یک جنگ کوچک باشکوه» در سوریه برای کسب محبوبیت باشد. چنین حمله ای می تواند نیروهای ایالات متحده را به خطر اندازد و تهدید واکنش خصمانه آمریکا را در بر دارد. توجیهی برای تهدیدهای ترکیه وجود ندارد، اما ادامه حضور آمریکایی نیز بی دلیل است.

12 سال از آغاز جنگ داخلی سوریه می گذرد و درگیری ها همچنان به طور پراکنده ادامه دارند و ایالات متحده همچنان با 900 سرباز، گوشه ای از این کشور را اشغال کرده و همچنین بر اقتصاد سوریه چنگ انداخته و از طریق تحریم ها (قانون سزار) جمعیت سوریه را به فقر کشانده است. نیروهای مسلح چندین کشور دیگر از جمله ترکیه، در سراسر سوریه فعال هستند و این مساله خطر درگیری های گسترده تر را در بر دارد.

واشنگتن اعتقاد داشت اعمال فشار حداکثری می تواند به نحوی به روی کار آمدن یک دولت دوست در دمشق بینجامد. اما تلاش های غرب برای ایجاد یک انتقال دموکراتیک مدت ها پیش متوقف شده و دولت جو بایدن صرفا در حال حفظ وضعیت موجود است. عبدالرحمن المصری از شورای آتلانتیک گفت: «ایالات متحده نمی داند در سوریه چه می خواهد و هیچ پایان بازی منسجمی ندارد و با توجه به تغییر چشمگیر اولویت های سیاست خارجی ایالات متحده و فقدان شدید گزینه های امن برای تعامل مجدد با سوریه، بعید است که شرایط تغییر کند.»

در همین حال، اردوغان دیدار با بشار اسد و ولادیمیر پوتین را مطرح کرده که با پتانسیل یافتن روش سازش، پایان آخرین بقایای درگیری، و ادغام مجدد سوریه در منطقه همراه است و بایدن باید با لغو تحریم هایی که مردم سوریه را هدف قرار داده، و تشویق شرکای خود در حاشیه خلیج فارس به تعامل مجدد با دمشق، به این روند کمک کند.

جنگ داخلی سوریه در اوایل سال 2011 با اعتراضات «بهار عربی» علیه دولت اسد آغاز شد و خیلی سریع به خشونت گرایید و درگیری میان گروه ها و کشورهای خارجی نیز شرایط را وخیم تر کرد. سیاست ایالات متحده که به دنبال براندازی اسد، شکست دادن داعش، حمایت از شورشی های میانه رو، اتحاد با اسلام گراهای تندرو، حمایت غیرمستقیم از شاخه محلی القاعده، آشتی با ترکیه در حالی که که این کشور به طور موثر به داعش کمک و علیه نیروهای کُرد متحد آمریکا اقدام کرده بود، و نادیده گرفتن نیروهای ایرانی و روسی را نمی توان چندان هوشمندانه توصیف کرد. در همین حال، سیاست تهران و مسکو ساده و متمرکز بر حمایت از دولت دمشق بود.

اکنون، بعد از گذشت بیش از یک دهه، سیاست ایالات متحده در همه زمینه ها به غیر از شکست داعش تقریبا به طور کامل شکست خورده، و حتی شکست داعش هم عمدتا توسط دیگر نیروهای فعال در صحنه رخ داده است. مخالفت واشنگتن با تعامل خلیج فارس با دمشق، دولت اسد را تا حد زیادی منزوی و به ایران و روسیه متکی کرده و ادامه اشغال غیرقانونی آمریکا هم تنها نیروهای نظامی این کشور را در معرض خطر قرار داده است.

از منابع اصلی ادامه درگیری می توان به این موارد اشاره کرد: ادلب که توسط گروه های جهادگرا و تروریستی اداره و از سوی ترکیه محافظت می شود؛ حملات متناوب اسرائیل به نیروهای ایرانی در سوریه؛ استفاده دولت اردوغان از نیروهای شبه نظامیان عرب نیابتی در خشونت ها علیه مناطق کردنشین سوریه؛ ادامه مداخله نظامی آنکارا و اردوغان که در حال مهیا ساختن مقدمات یک حمله دیگر به شمال شرق سوریه است که یک منطقه خودمختار تحت سلطه کردهای سوریه و میزبان صدها نیروی آمریکایی است. حملات هوایی و توپخانه ای ترکیه در ماه نوامبر به شدت به مواضع ایالات متحده نزدیک بود و شکایت ویلیام برنز، رئیس سیا، به آنکارا هم بی نتیجه ماند.

حضور آمریکایی ها ناگزیر خطر درگیری های خصمانه را به همراه دارد. ممکن است روسیه تصمیم بگیرد حمایت آمریکا از اوکراین را در سوریه تلافی کند. عناصر باقی مانده از داعش هم ممکن است به دنبال انتقام از ایالات متحده باشند.

اصلاحات سیاسی در سوریه ضروری هستند، اما بعید است درخواست های فرستاده ویژه سازمان ملل در پیشبرد روند صلح نتیجه بخش باشند. این فرض که اسد که یک دهه جنگ داخلی را دوام آورده، در نهایت به کناره گیری رضایت می دهد نیز توهمی بیش نیست. در همین حال، بدتر شدن روابط آمریکا با روسیه و ایران، احتمال همکاری آنها با غرب را کاهش می دهد. 

به علاوه، اگرچه تحریم های اقتصادی ابزاری انسانی تر از جنگ انگاشته می شوند، اما در عمل تاثیرات وخیم تری بر زندگی مردم عادی دارند. تحریم های متعددی علیه دمشق اعمال شده که وحشیانه ترین آنها قانون سزار تصویب سال 2019 است که اساسا هر نهاد خارجی را که با موسسات آمریکایی معامله می کند، از تجارت در سوریه بازمی دارد. ناتالی آرمبراستر از اولویت های دفاعی نوشت: «استراتژی تحریم های ایالات متحده در سوریه، اسد را مجازات نمی کند، بلکه سوری ها را فارغ از حمایت یا عدم حمایت آنها از اسد، مجازات می کند. در حال حاضر، از هر 10 سوری، 9 نفر در فقر زندگی می کنند و از هر 10 نفر، بیش از 6 نفر با خطر گرسنگی مواجه هستند.»

جیمز جفری، نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه در دولت ترامپ، یک مرتبه به هدف اصلی تحریم ها علیه سوریه اشاره کرد: «وظیفه من این است که سوریه را به باتلاقی برای روس ها تبدیل کنم.» این جمله یعنی واشنگتن برای تنبیه روس ها، به سوری ها صدمه می زند. و با این حال، دولت پوتین تاکنون هیچ تمایلی به رها کردن اسد نشان نداده است. و جفری تنها کسی نبود که از سختی های پیش آمده برای مردم سوریه شادی می کرد. جوئل ریبورن، فرستاده ویژه سابق آمریکا در سوریه، نیز اخیرا در توئیتی نوشت: «اقتصاد و دولت اسد در حال فروپاشی است: آنها سوخت ندارند؛ برق ندارند؛ تجارت ندارند؛ خیابان ها خالی هستند و اسد حتی برای پرداخت حقوق و قبوض هم مجبور است پول چاپ کند. نتیجه: تورم سبب شده دسترسی به نیازهای اساسی هم وجود نداشته باشد. ارزش هر دلار آمریکا در برابر هر پوند سوریه به 5900 رسیده که عملا واردات را غیرممکن کرده است.»

در چنین شرایطی، ابتکارعمل اردوغان می تواند پاسخی مناسب برای پایان بازی آمریکا در سوریه باشد. رئیس جمهوری ترکیه زمانی به اسد نزدیک بود، و بعدتر برای برکناری او تلاش کرد. اکنون، تمایل اردوغان به تعامل مجدد با سوریه حاکی از توافقی با حمایت روسیه است که طبق آن، آنکارا عقب نشینی می کند و به دمشق اجازه می دهد تا کنترل مرز خود با ترکیه را دوباره به دست گیرد. این امر امنیت آنکارا را تامین می کند و به اشغال سرزمین های کردنشین سوریه توسط ترکیه پایان می دهد. اگر این روند با عقب نشینی آمریکا همراه شود و سوریه بتواند بر مرزهایش با عراق نیز کنترل یابد، نیاز سوریه به حمایت های ایران نیز کاهش می یابد که به معنای کاهش تنش ها با اسرائیل خواهد بود و همچنین، کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر دولت های عربی را به برقراری مجدد روابط با دمشق تشویق می کند.

شاید این سیاست که شروع آن از ترکیه است، برای آمریکا اشتباه بزرگی باشد. اما واقعیت این است که دولت های متوالی در واشنگتن نتوانستند دولت اسد را براندازند و هر روز بر شمار قربانی های غیرنظامی سیاست های آمریکا در سوریه افزوده می شود. سیاستگذاران ایالات متحده باید شکست خود را بپذیرند و استراتژی جدیدی را امتحان کنند و به جای دامن زدن به درگیری، به صلحی کمک کنند که به نفع آمریکا و مردم سوریه است.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی