پکن در مسیر دلجویی!

دیپلماسی ایرانی: پس از حضور جنجالی شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین در عربستان سعودی و صدور دو بیانیه ضدایرانی مشترک با عربستان و شورای همکای خلیج فارس که به واکنش ها و انتقادات جدی چهره ها، احزاب و رسانه های داخلی انجامید دیروز سه شنبه، «هو چون هوآ»، معاون نخست وزیر چین راهی تهران شد تا ضمن حضور در اجلاس «برنامه همکاری های جامع ایران و چین» به نحوی از تهران دلجویی کند که می توان آن را گام مثبتی از جانب پکن بعد از جنجال های «شی» تلقی کرد.

در جریان سفر هو چون هوآ به تهران و دیدارش با سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران با بیان اینکه روابط تهران و پکن از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره در حال گسترش بوده است، گفت: «برخی مواضع مطرح شده در سفر اخیر رئیس جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌مندی ملت و دولت ایران شده و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان شده است.» رئیسی حضور هیات چینی در ایران را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری دوکشور مهم دانست و با اشاره به توافقات مهم انجام شده در دیدارهای قبلی روسای جمهور دو کشور بر تلاش مسئولان دو طرف برای اجرایی شدن آنها تاکید کرد.

«هو چون هوا»، معاون نخست وزیر چین نیز در این دیدار ضمن ابلاغ سلام‌ گرم آقای شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین به رئیس جمهوری اسلامی ایران، بر اراده چین برای توسعه روابط با ایران قوی، به عنوان راهبرد دائمی این کشور و تغییر ناپذیری این اراده تاکید کرد و گفت: «عزم چین برای تقویت و تعمیق روابط با جمهوری اسلامی ایران فارغ از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تداوم خواهد داشت.» وی تصریح کرد: «چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و از تلاش ایران برای تامین منافع اساسی خود حمایت می‌کند.» معاون نخست وزیر چین همچنین از نتایج دیدارهای خود با مقامات ایرانی به رئیس جمهوری اسلامی ایران گزارش داد. بر این اساس با آغاز اجرایی شدن عملیات سرمایه‌گذاری مشترک ده‌ها میلیارد دلاری و توسعه همکاری‌های اقتصادی صنعتی، انرژی، ترانزیت و مالی و بانکی، طرفین گام بلندی در راستای اجرایی شدن همکاری‌های راهبردی و توسعه‌ای در روابط دو کشور بر می‌دارند. 

پیش از این دیدار، محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری با معاون نخست وزیر چین و هیات عالی رتبه این کشور دیدار و گفت و گو کرد. این دیدار در چارچوب اجلاس «برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین» انجام شد. مخبر در این اجلاس، روابط دو کشور را دیرینه و تاریخی توصیف کرد و عنوان داشت که روابط تهران و پکن از جایگاه رفیعی برای رهبران دو کشور برخوردار است و رییس جمهوری کشورمان نیز با جدیت مناسبات بین تهران و پکن را دنبال می کند. معاون اول رئیس جمهوری دیدار رئیسان جمهوری ایران و چین در سمرقند را یادآور شد و آن را پراهمیت و به عنوان نقطه عطفی در روابط دو کشور ارزیابی و از رئیس جمهوری چین به خاطر حمایت از حضور ایران در سازمان هایی نظیر شانگهای و بریکس قدردانی کرد.

مخبر تاکید کرد که ایران و چین در مقابله با یک جانبه گرایی جهان سلطه از وحدت نظر و مواضع واحدی برخوردار هستند و مذاکرات خوب و سازنده ای میان دو کشور در خصوص موضوعات مختلف در جریان است. معاون اول رئیس جمهوری به ذخایر نفت و گاز ایران و ظرفیت‌های گسترده کشورمان در بخش‌های مختلف نظیر ترانزیت اشاره و خاطرنشان کرد که تهران آمادگی دارد همکاری‌های مشترک خود را با پکن در بخش‌های مختلف نظیر انرژی، ترانزیت و تولید مشترک گسترش دهد. مخبر افزود که با توجه به افتتاح سرکنسولگری چین در بندرعباس، مناطق ویژه اقتصادی قشم، چابهار و اروند می‌توانند به مناطقی برای همکاری‌های مشترک شرکت‌های ایرانی و چینی تبدیل شوند.

وی گفت که با وجود حجم بالای مبادلات تجاری و اقتصادی تهران و پکن، استفاده از ارز ملی دو کشور در این مبادلات به میزان حداقلی است که باید آن را گسترش دهیم و نسبت به استفاده هر چه بیشتر از ارز ملی دو کشور اقدام کنیم. معاون اول رئیس‌جمهوری حفظ و احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را موضوعی حساس و مهم برای مسئولان و آحاد ملت ایران برشمرد و رعایت این اصل متقابل و خدشه ناپذیر را از سوی همه کشورها ضروری دانست. معاون نخست وزیر چین نیز در اجلاس برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین با اشاره به سوابق تاریخی روابط دو کشور، اظهار داشت: «اراده چین برای توسعه روابط راهبردی جامع با ایران هیچ گاه تغییر نمی کند. چین از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و عزت ملی ایران و مبارزه با دخالت خارجی حمایت می کند. دو طرف در این زمینه باید بصورت قاطع از همدیگر پشتیبانی کرده و در زمینه مبارزه با تروریسم نیز همکاری‌ها و هماهنگی‌های خود را تقویت کنند.»

هو چون هوآ به برنامه ۲۵ ساله همکاری مشترک دو کشور و دستاوردهای حاصل از توافق های طرفین گفت: «این دستاوردها برای دو طرف مهم و مثبت است که حاصل تلاش مشترک بوده و پکن مایل است همکاری و هماهنگی خود را با تهران تقویت کند تا روند توسعه مناسبات دوکشوراستمرار داشته باشد.» گفتنی است هیات های عالی رتبه دو کشور پس از مذاکرات امروز در خصوص ۱۶ محور جدید همکاری در بخش های مختلف اقتصادی با یکدیگر توافق کردند. 

علیرغم آنچه در سفر دیروز سه شنبه هو چون هوآ به تهران و اجلاس برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین مطرح شد، به نظر می رسد تمامی این مواضع به خصوص از جانب پکن با محوریت مسائل اقتصادی و تجاری دو طرف و تحقق اهداف سند جامع همکاری های راهبردی 25 ساله ایران و چین از تعارفات دیپلماتیک فراتر نخواهد رفت.

باید پذیرفت که وضعیت بغرنج و بحرانی کشور، هم از نظر اقتصادی و هم از دیپلماتیک اکنون اجازه برقراری و رشد مناسبات تجاری را با هیچ کشوری نمی دهد. به همین دلیل است که برخی از کارشناسان معتقدند سفر رئیس جمهور چین به عربستان و سرمایه گذاری های کلان و قراردادهای هنگفت بین ریاض و پکن نشان می دهد چین اکنون به دنبال پوست اندازی در مناسبات در خاورمیانه است. از این رو حضور معاون نخست وزیر چین و برگزاری اجلاس اجلاس برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین تها با یک هدف انجام شد که اعلام شود پکن در مقابل تمامت ارضی ایران قرار ندارد. این نکته از دو جهت قابل تامل است؛ ابتدا آنکه مقوله «تمامیت ارضی و ژئوپلیتیک» برای همه کشورها دارای حساسیت بسیار بالایی است، به خصوص چینی ها در موضوعات متعدد مانند تایوان، هنگ کنگ و ... با بحران ژئوپلیتیک و تمامیت ارضی به گریبان است.

به همین دلیل ایجاد حساسیت برای دیگر کشورها، خاصه بازیگران همسو با خود مانند ایران، آن هم در مقوله مهمی مانند تمامیت ارضی می ‌تواند باعث تغییر رفتار تهران و تغییر نگاه تهران پیرامون تمامیت ارضی چین شود. مضافا باید این واقعیت را هم در نظر گرفت که پکن با انجام این سفر سعی کرده است که ذیل تعدیل انتقادات و مواضع ضد چینی طی روزهای اخیر در ایران مانع از شکاف دیپلماتیک با تهران شود تا حداقل از نظر سیاسی بتواند جمهوری اسلامی ایران را در کنار خود نگه دارد. اگرچه چین خروجی و دستاورد چندان جدی را در مناسبات خود با تهران متصور نیست، اما موازنه سیاسی و امنیتی و حفظ ایران در جبهه چین برای پکن اهمیت خاص خود را دارد./شرق