دیدار رئیسی از چین را چقدر باید جدی گرفت

نویسنده: دیوید راو David Rom، عضو ارشد موسسه واشنگتن و کارشناس مسائل ایران و تحریم ها

دیپلماسی ایرانی: سفر سطح بالای رئیس جمهوری ایران به پکن، یک بار دیگر بر محدودیت های روابط با چین تاکید گذارد و احتمالا بی علاقگی تهران به مصالحه هسته ای را تقویت خواهد کرد.

به نظر می رسید که ابراهیم رئیسی و شی جین پینگ، در دیدارها و بیانیه های پس از آن، تمایل داشتند که تنش هایی را آرام کنند که دو ماه پیش و در پی دیدار شی از عربستان سعودی شعله ور شد. اصلی ترین نکته این بود که حفظ وضع موجود، بر روابط ایران و چین غلبه دارد. با این حال، وجه غالب ماجرا این است که حفظ وضع موجود، به معنی استمرار کلافگی و استیصال برای ایران است. مقام های ارشد ایرانی و چینی حدود بیست سند را با هدف تحکیم پیوندها در زمینه های تجاری، توریسم، ارتباطات و کشاورزی امضا کردند تا توافق همکاری 25 ساله ای را که در سال 2021 حاصل شد، به پیش ببرد.

به گفته ایران، توافق های تازه به ده میلیارد دلار بالغ می شود اما جزئیاتی از این توافق ها ارائه نشده ضمن آنکه هیچ سرمایه گذاری بزرگ یا پروژه مهمی هم در کار نبود. در دیدار ماه دسامبر شی از عربستان سعودی، توافقاتی بدست آمد که حسب گزارش ها، به پنجاه میلیارد دلار بالغ می شد. اعلامیه های تجاری ضعیف سفر رئیسی، بازتابی است از یک ناخرسندی دیرپای ایران. رئیسی پیش از ترک پکن اشاره کرد که "عقب ماندگی" روابط دوجانبه باید جبران شود که احتمالا، هم یک کنایه سیاسی به سلف اوست و هم بازتابی از انتظارات برجای مانده تهران.

سرمایه گذاری چین در جمهوری اسلامی، خشکیده است. برای مثال داده های ایران نشان می دهد که در نخستین سال ریاست جمهوریِ رییسی، حتی سرمایه گذاری افغانستان در ایران، از سرمایه گذاری چین بیشتر بوده که برای دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان، یک مبلغ تکان دهنده است. واردات چین از کالاهای غیرنفتی ایران نیز کاهش داشته (هرچند واردات نفت ایران بطور چشمگیری افزایش نشان می دهد که یک منبع حیاتی درآمدی را در اختیار تهران قرار می دهد.) این بی میلی چین، معلول چند علت است که از جمله آنها ترس از تحریم های آمریکا، محیط تجاری آشفته ایران و تمایل پکن به حفظ موازنه با کشورهای عربی خلیج (فارس) است.

با این حال، رئیسی پکن را دست خالی ترک نکرد. تصاویر پر زرق و برق استقبال از او، چه بسا که برایش تقویت کوچکی در برخی حوزه های انتخابیه داخلی باشد؛ تصاویری که او را به عنوان رهبری نشان می دهد که سرانجام توانسته راهبرد رهبر عالی کشور در "نگاه به شرق" را محقق کند. رئیسی همچنین امیدوار بود که پس از پنج ماه ناآرامی در کشور، نوعی احساس عادی بودن شرایط را هم در داخل و هم در سطح بین المللی القا کند. علاوه بر این، تهران بی گمان از اظهارات شی درباره برنامه هسته ای ایران استقبال می کند. به گزارش رسانه های دولتی چین، شی اشاره کرد که دولتش "همچنان سهم سازنده ای در گفت وگوهای احیای توافق هسته ای ایفا خواهد کرد، از ایران در حفاظت از حقوق و منافع مشروعش حمایت می کند و برای حل و فصل سریع و مناسب مسئله هسته ای ایران تلاش می کند."

 این موضع، همسانی نزدیکی با موضع تهران دارد که تاکید می کند احیای برجام هنوز هم محتمل است و در دستور کار گفت وگو با طرف های غربی قرار دارد. در مقابل، دیپلمات های آمریکایی و اروپایی ماه هاست روشن ساخته اند که با توجه به تحولات مختلف این ماه ها، چنین توافقی در حال حاضر "روی میز" نیست. حمایت چین احتمالا تنها به تقویت بی علاقگی تهران به مصالحه بینجامد.

بنابراین، آمریکا احتمالا بر تلاش هایش برای اختلال در صادرات نفت ایران به چین تمرکز بیشتری خواهد کرد. واشنگتن و شرکایش همچنین با استفاده از کانال های دیپلماتیک، به پکن تاکید خواهند کرد که برنامه کنترل نشده هسته ای ایران تا چه اندازه می تواند برای منافع چین در منطقه خطرآفرین باشد.

منبع: موسسه واشنگتن برای سیاست خاورمیانه/ تحریریه دیپلماسی ایرانی