بایدن و طراحی یک استراتژی جدید برای خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: در 14 ژوئن 2022، کاخ سفید اعلام کرد که جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در اواسط ماه ژوئیه به اسرائیل، کرانه باختری و عربستان سعودی سفر خواهد کرد. این اولین بار است که بایدن پس از زمان روی کار آمدن به خاورمیانه سفر می کند. به نظر می‌رسد که این سفر یک تغییر اساسی در سیاست های ایالات متحده در خاورمیانه باشد که در آن بایدن تلاش دارد تا به استراتژی عقب نشینی ایالات متحده از خاورمیانه که از زمان باراک اوباما با استراتژی «محور به سمت آسیا» آغاز شده بود، پایان دهد. 

جنگ روسیه علیه اوکراین یک تحول تکتونیکی غیرمنتظره جهانی بود که توانست پویایی واقعی قدرت جهانی ایالات متحده را به طور قابل توجهی تغییر دهد. ایالات متحده پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین تلاش داشت تا اتحاد واشنگتن و کشورهای اروپایی را احیا و همچنین اتحاد غربی در قالب ناتو را یکپارچه تر و نیرومندتر کند و اینک زمان آن رسیده تا برای تضمین موفقیت بتواند با ایجاد یک بلوک به رهبری واشنگتن در خاورمیانه زمینه های پشتیبانی جبهه غرب را فراهم کند. جنگ در اوکراین و بحران انرژی در اروپا ایجاب می کند تا بایدن کاهش قدرت ایالات متحده در منطقه خاور میانه را متوقف نموده و توسعه و حفاظت از ساختارهای سیاسی منطقه‌ای را تسریع بخشد. 

سفر به خاورمیانه فرصتی برای بایدن خواهد بود تا با توقف در اسرائیل و عربستان سعودی بر طیف گسترده ای از مسائل مورد اختلاف و بی اعتمادی بین متحدان قدیمی متمرکز شود. مذاکرات هسته ای ایران، تولید و قیمت نفت و تعهدات امنیتی ایالات متحده به خاورمیانه از جمله این مسائل خواهد بود که می توان بدان ها پرداخت:

اولین مساله در ارتباط با مذاکرات هسته ای با ایران است و این سفر تلاشی است که در بحبوحه شکست احتمالی مذاکرات غیرمستقیم در وین برای احیای توافق هسته ای برنامه جامع اقدام مشترک با ایران صورت می گیرد. درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی عاملی برای انقطاع مذاکرات عنوان شده است. انتظار کاخ سفید بر آن است که تشکیل یک بلوک به رهبری ایالات متحده در خاورمیانه بر اساس مشارکت واقعی میان اسرائیل و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه امارات متحده عربی و عربستان سعودی و همچنین سایر کشورهای عربی مانند مصر و اردن بتواند یک پیشرفت بزرگ در روابط واشنگتن و کشورهای عربی خلیج فارس باشد. 

اسرائیل از زمان امضای توافق‌نامه ابراهیم در آگوست 2020 با برقراری روابط دیپلماتیک با امارات متحده عربی، مراکش و بحرین در تلاش است تا توافقات عادی سازی روابط با جهان اسلام را گسترش دهد. روند عادی سازی روابط اسرائیل با همسایگانش در منطقه پیچیده خاورمیانه اهمیت استراتژیک زیادی برای واشنگتن دارد. واشنگتن در یک دیپلماسی آرام برای گسترش توافقنامه ابراهیم، روابط اسرائیل و عربستان سعودی را در یک مسیر مشترک قرار می دهد. بهبود روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی و همچنین روابط دو کشور با ایالات متحده موجب تثبیت روابط دیپلماتیک با دیگر کشورهای کلیدی عربی خواهد بود. ایالات متحده قویاً از ادغام اسرائیل در منطقه وسیع‌تر خاورمیانه حمایت می‌کند و انتظار می رود که با شکل گیری یک ائتلاف نظامی بین اسرائیل و برخی کشورهای عربی، منطقه خاورمیانه در آستانه تغییرات بزرگی قرار گیرد که گمانه های تهدیدات منطقه ای جمهوری اسلامی ایران دلیلی برای تشکیل آن در نظر گرفته می شود. نگرانی‌ها در مورد تشدید تهدید بالقوه ایران به یک تغییر دیپلماتیک گسترده‌تر بین اسرائیل و کشورهای خلیج فارس دامن زده که منجر به توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط با بحرین، امارات متحده عربی و دیگر کشورهای اتحادیه عرب شده است.

بایدن همچنین در کرانه باختری با تشکیلات خودگردان فلسطین گفت‌وگو خواهد کرد تا حمایت خود را از راه‌حل تشکیل دو کشور بین طرف‌های متخاصم اعلام کند. سفر برنامه ریزی شده بایدن به کرانه غربی و فلسطین که سیاست خاورمیانه ای آمریکا برای دهه ها بر آن متمرکز بوده، در دراز مدت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

دوم تولید و قیمت نفت است که توانسته ایده خروج ایالات متحده از خاورمیانه را بر این مبنا که کشورهای خلیج فارس مسئولیت بیشتری برای امنیت خود بپذیرند، دچار تغییر کند. در سایه جنگ در اوکراین، آمریکا بار دیگر به عربستان و همسایگانش برای پمپاژ نفت بیشتر به منظور کاهش قیمت های جهانی، حمایت از قطعنامه های مختلف سازمان ملل در مخالفت با حمله به اوکراین و کمک به تحریم های روسیه نیاز پیدا کرده است. اگر عربستان متعهد شود تا برخلاف توافقنامه سهمیه‌بندی تولید خود با روسیه عمل کرده و با افزایش تولید نفت قیمت‌ ها را در سطوح معقول تری بپذیرد، نفت ریاض جایگزین صادرات نفت روسیه به اروپا خواهد شد. در شرایطی که قیمت بالای نفت برای اوکراین و متحدانش مشکل ساز شده، بسیاری از کشورها به سوی خرید نفت از روسیه متمایل شده اند. روسیه نیز با نرخ‌های قابل تخفیف توانسته درآمدهای نفتی خود را علیرغم تحریم‌ها از زمان شروع جنگ افزایش دهد و در ماه می جاری به حدود ۲۰ میلیارد دلار برساند.

چرخش در سیاست خارجی بایدن نسبت به عربستان سعودی یک معامله برد- برد برای هر دو طرف است که  همسویی استراتژیک ریاض جهت اثربخشی تحریم‌ها علیه روسیه با عرضه ثابت و ارزان نفت از یک سو در برابر تامین امنیت ریاض از سوی واشنگتن قرار می گیرد. برای عربستان سعودی یک توافق استراتژیک با ایالات متحده در صورتی مطلوب خواهد بود که ایالات متحده را متعهد به تقویت همکاری های دفاعی و امنیتی دوجانبه برای مقابله با تهدیدات مشترک و ارتقای صلح و ثبات منطقه ای کند. تعهد واشنگتن بر حفظ موازنه قدرت خواهد توانست ابزار لازم را برای عربستان سعودی برای دفاع از خود از طریق همکاری دفاعی نزدیک تر با ایالات متحده فراهم کند. اگر بایدن متعهد شود که تسلیحات لازم را برای افزایش توانایی های دفاعی در اختیار عربستان سعودی قرار دهد، عربستان می تواند به ایفای نقش تضمین کننده امنیت از سوی آمریکا در برابر تهدیدهای منطقه ای خصوصا از سوی حوثی های یمن تکیه  کند. 

آمادگی ایالات متحده برای سفر آتی بایدن به ریاض با هدف اصلاح روابط بین دو کشور است و پرداختن به مناطق تنش بین عربستان و یمن و قانع کردن سعودی برای همکاری با سازمان ملل متحد برای تبدیل تمدید آتش بس اخیر در یمن به یک راه حل صلح پایدار از اهداف این سفر خواهد بود.

سومین مورد از مسائل مورد بررسی در سفر فوق مربوط به تعهدات امنیتی ایالات متحده خواهد بود که در این ارتباط موفقیت در بازسازی اتحادها علیه یک هژمون بالقوه در اروپا، ایالات متحده را واداشته تا همراه با عدم موفقیت احتمالی مذاکرات وین، کمپینی برای مهار و بازدارندگی در خاورمیانه ایجاد کند. نگرانی‌های فزاینده در مورد جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران همزمان با افزایش قیمت گاز، بایدن را به این نتیجه رسانده که دور بودن از سعودی‌ها به نفع آمریکا نیست. عربستان سعودی و اسرائیل به عنوان شرکای امنیتی کلیدی ایالات متحده در خاورمیانه که برای یک دهه اعتماد خود را به ایالات متحده به عنوان یک ضامن امنیتی از دست داده بودند، بهترین گزینه ها در همراهی با برنامه جدید برای مهار ایران درنظر گرفته شده اند. این باور که ایران سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه زرادخانه موشک‌های بالستیک و کروز و همچنین پهپادهای تهاجمی خود انجام داده، موجب شده تا  ضرورت تقویت سیستم‌های پدافند هوایی و بهبود قابلیت‌های هشدار زودهنگام برای ریاض و برخی از کشورها که خود را مورد تهدید می پندارند، تقویت شود. 

انتظار می رود که تمرکز اصلی بایدن در این سفر اصلاح روابط تیره‌ شده با کشورهای کلیدی عربی و یافتن راه‌هایی برای بازیابی اعتماد آنها برای کاهش بحران های جهانی باشد. بایدن دریافته است که قدرت جهانی و ژئواستراتژیک امریکا به خاورمیانه گره خورده و عقب نشینی از خاورمیانه به منافع ایالات متحده آسیب می رساند. این در حالیست که خاورمیانه نیز پس از عقب نشینی امریکا از منطقه با جهت گیری به سوی روسیه و چین دریافته است که گزینه های دیگری برای جایگزینی ایالات متحده وجود دارد. 

در مجموع پویایی واقعی قدرت جهانی به طور قابل توجهی توسط جنگ اوکراین تغییر کرده و ایالات متحده در حالی که مستقیماً درگیر جنگ نیست، اما اعتبار زیادی را برای مقاومت در برابر تجاوز روسیه توسط کشورهای اروپایی و ناتو به دست آورده است. واشنگتن در فضای ایجاد شده پس از جنگ اوکراین برای تداوم اتحاد غربی در اروپا یک اتحاد ژئوپلیتیک جدید در خاورمیانه را رقم خواهد زد. اگر بایدن موفق شود و دولت او بتواند از پتانسیل های منطقه جهت کاهش بحران های جهانی بهره گیرد، استراتژی خاورمیانه ای جدیدی برای کاخ سفید طراحی خواهد شد.