بازگشت امید به فضای مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: طی پنج روز گذشته، تحرکات دیپلماتیک برای احیای مذاکرات برجام سرعت تندی به خود گرفت. در حالی که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، چهارشنبه هفته گذشته به تهران آمد و قبل از آنکه با همتای ایرانی اش، حسین امیرعبداللهیان، دیدار کند، همان شب با سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری کشورمان دیدار کرد. روز پنج شنبه اما، بخش عمده ای از اظهارات وزرای امور خارجه ایران و روسیه درباره برجام و مذاکرات هسته ای و چگونگی رسیدن به توافق بود. 

از  آن سو، در حالی که لاوروف در تهران به سر می برد، رابرت مالی در اروپا میهمان جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و معاونش انریکه مورا در رستورانی در بروکسل بود. مورا با انتشار تصویر خود در توئیتر پنهان نکرد که گفت وگوهایشان بر سر میز شام، در حالی که لباس غیررسمی پوشیده بودند، درباره ایران و مذاکرات هسته ای بود. 

فردای آن روز، اعلام شد که بورل و مورا با پیشنهاد امریکایی ها به ایران می آیند. آنها جمعه شب وارد تهران شدند و صبح روز شنبه مورد استقبال وزیر امور خارجه ایران قرار گرفتند. آنها بعد از سه ساعت و نیم مذاکره پشت درهای بسته و در حالی که خبرنگاران بیرون از محل مذاکرات منتظر مذاکره کنندگان بودند، در میان آنان حاضر شدند و کنفرانس مطبوعاتی خود را برگزار کردند. از چهره های دو طرف می توان تشخیص داد که مذاکرات نتیجه بخش بود. انریکه مورا با خبرنگاران خوش و بش می کرد و خنده های خود را از دوربین خبرنگاران پنهان نمی کرد، اما در پاسخ به پرسشی که از او پرسیده شد آیا مذاکرات هفته آینده نهایی خواهد شد، گفت نه، مدت زمانی طول می کشد، اما امیدواریم به توافق برسیم. اظهارات بورل نیز امیدبخش بود. او گفت که من به تهران آمدم تا بن بست مذاکرات را بشکنم، و تاکید کرد که "ما قرار است در روزهای آتی مذاکرات را از سر بگیریم. اینکه می‌گویم روزهای آتی واقعا روزهای آتی و فورا. قرار است به سرعت بن بست به وجود آمده را بشکنیم و تنشی که در روزهای گذشته وجود داشته است را متوقف کنیم." وی همچنین به جنگ اوکراین نیز اشاره کرد و گفت بعد از جنگ، روسیه به ادامه مذاکرات تمایل نداشت اما ایرانی ها خود با طرف روسی مذاکره کردند و توانستند توجهش را به ادامه مذاکرات جلب کنند. 

دیروز یکشنبه، بورل گفت که مذاکرات در یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس از سر گرفته می شود. ساعاتی بعد از آن، یک دیپلمات ایرانی به شبکه خبری الجزیره خبر داد که مذاکرات احتمالا در قطر از سر گرفته خواهد شد. یک منبع آگاه به نگارنده گفت که مذاکرات این بار دست کم دو تا سه هفته به طول خواهد انجامید ولی امیدواری بسیاری هست که این بار همه چیز تمام شود و مذاکرات به نتیجه برسد. این منبع تاکید کرد، از مرحله اختلافات نظرهای داخلی عبور کرده ایم و به یک جمع بندی نهایی رسیده ایم و انتظار داریم این بار مذاکرات به نتیجه نهایی برسد.

در دیدار بورل با دریادار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان که آخرین دیدار او با مقامات ارشد کشورمان در سفرش به تهران بود نیز به نظر می رسید دو طرف از مذاکراتشان رضایت دارند. بورل با اشاره به گفت وگوی خود با مقامات آمریکایی پیش از سفر به تهران گفت: "دولت بایدن به‌دلایل مختلف به‌دنبال دستیابی به توافق برای احیای برجام است." در این دیدار شمخانی نیز گفت: "به دنبال توافقی قوی، قابل اتکاء و پایدار هستیم."

بورل بامداد یکشنبه نیز درباره دستاورد سفر خود به تهران در توئیتی تاکید کرد: بن‌بست به وجود آمده در مذاکرات وین را رفع کردیم و آن را به عنوان دستاورد مهم سفرش بر شمرد.

این نشان می دهد که گشایشی در روند مذاکرات به وجود آمده است و دو طرف خود را برای توافق نهایی آماده می کنند. به نظر می رسد آنچه باید توافق شود میان ایران و امریکاست و چیزی باقی نمانده تا طرف تروئیکای اروپایی، روسی و چینی نیز لازم باشد در مذاکرات – هر کجا که برگزار شود – حاضر شوند. بی شک این گشایش بدون نرمش دو طرف در مواضع خود امکان پذیر نبوده است. نرمشی که به نظر می رسد تا آن اندازه باشد که دو طرف را به میز مذاکرات برگرداند و به پایان موفقیت آمیز آن امیدوار شوند. بورل تاکید دارد که باید ظرف دو تا سه هفته آینده به توافق رسید و دوربین های خاموش شده آژانس در ایران مجددا روشن شوند در غیر این صورت به گفته او باید برجام را پایان یافته تلقی کرد. این بدان معناست که او برای نتیجه نهایی مذاکرات زمان نهایی تعیین کرده و بر این باور است که باید توافق ظرف دو تا سه هفته آینده حاصل شود. پیش از این بورل هیچ گاه از زمان لازم برای نهایی شدن مذاکرات صحبت نمی کرد، اما این بار برای نخستین بار از تعیین مدت زمانی برای رسیدن به توافق صحبت می کند.  

نکته ای که بسیاری بر آن باور دارند این است که توافق باید ظرف چند هفته آینده به دست آید، در غیر این صورت هر چه به زمان انتخابات میان دوره ای کنگره امریکا نزدیک می شویم، مذاکرات پیچیده تر خواهد شد و خصوصا طرف امریکایی بیش از پیش تحت فشار تحولات درونی خود قرار خواهد گرفت و چه بسا بعد از آن دیگر تن به مذاکره ندهد. این را هم باید در نظر داشت که شرایط سیال است و هر لحظه امکان دارد اتفاقی پیش بینی نشده رخ بدهد و همه چیز را تحت تاثیر قرار دهد. همان طور که جنگ اوکراین روی داد و مذاکرات را تحت تاثیر خود قرار داد./آرمان امروز