دلایل توقف مذاکرات هسته ای

دیپلماسی ایرانی: علی رغم گذشت بیش از یک سال از آغاز مذاکرات وین با هدف احیای توافق هسته‌ای اما این مذاکرات بی‌نتیجه بوده است و بعد از گفت وگوی تلفنی جو بایدن و نفتالی بنت در تاریخ  25 آوریل روزنامه‌های اسرائیلی گزارش‌هایی منتشر کردند که دستیابی به توافق را بعید می‌دانست.

علی رغم نیاز دو طرف به احیای توافق هسته‌ای اما مجموعه عللی همچنان مانع از این کار می‌شود که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:

نخست: اختلاف درباره حذف نام سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی که علت اصلی عدم بازگشت به توافق است. با وجود این که وارد کردن نام سپاه در این فهرست به توافق هسته‌ای مرتبط نبود؛ اما ایران بر آن اصرار دارد.

باقی ماندن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی می‌تواند ایران را از بهره‌برداری از نتایج اقتصادی توافق هسته‌ای محروم کند؛ زیرا سپاه بازیگر اصلی در اقتصاد ایران است و این امر باعث می‌شود شرکت های غربی در سرمایه گذاری در اقتصاد ایران تردید کنند. با این وجود برخی باور دارند حذف یا عدم حذف نام سپاه مسئله‌ای نمادین است زیرا ایران از سوی آمریکا دولتی حامی تروریسم طبقه بندی شده و سپاه نیز تحت تحریم های جداگانه وزارت خزانه داری قرار دارد.

دومین مانع تضمین‌هایی است که تهران از واشنگتن برای عدم خروج از توافق در آینده و اعمال تحریم علیه ایران می‌خواهد. حداکثر کاری که دولت بایدن می‌تواند برای تهران انجام دهد تضمین عدم به تعطیلی کشاندن توافق با ایران از سوی کنگره است.

سومین مانع نقش روسیه است. در ماه مارس 2022 به نظر رسید واشنگتن و تهران به توافق نزدیک هستند؛ اما روسیه وارد میدان شد و خواستار معافیت روابط تجاری‌اش با ایران از تحریم‌های غربی علیه این کشور به علت جنگ اوکراین شد. این مسئله از سوی آمریکا و اروپا رد شد. شاید درصدد بود از توافق هسته‌ای به عنوان ابزاری برای مذاکره با واشنگتن استفاده کند، اما تلاش ایرانی‌ها برای توافق و تماس‌شان با روس‌ها از شدت موضع‌گیری مسکو کاست. با این وجود مشخص نیست که آیا روسیه به تضمین‌هایی از سوی واشنگتن در این زمینه دست یافته است یا خیر. 

دشوار است قاطعانه گفت که آیا آمریکا و ایران – با وجود این که هر دو خواستار بازگشت به توافق هسته‌ای هستند – خواهند توانست از نقاط اختلاف عبور کنند یا نه. 

در این میان روشن است که روسیه در حال حاضر علاقه‌ای به توافقی ندارد که از بار مسئولیت های واشنگتن در عرصه بین المللی کم می‌کند. در این مورد چین نیز با این کشور هم نظر است.

به علاوه اینکه مخالفت برخی از متحدان منطقه‌ای واشنگتن با احیای توافق با مخالفت گسترده کنگره حتی دمکرات‌ها همراه است و این امر باعث می‌شود ماموریت بازگشت به توافق برای دولت بایدن پیچیده‌تر باشد.

ایران نمی‌تواند بدون اینکه به درخواست‌هایش پاسخ مثبت داده شود، به توافق بازگردد؛ چرا که به این ترتیب هیچ دستاوردی از آن بدست نخواهد آورد. با این وجود فرصت برای موفقیت دو طرف در عبور از اختلافات وجود دارد؛ چرا که این مسئله به نفع هر دو کشور است و اگر راه حلی پیدا شود، بایدن برای بدست آوردن رضایت متحدان منطقه ای کشورش و حتی کنگره، ملزم نیست.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایران/11