گره باز می شود؟
مأموریت ویژه انریکه مورا
دیپلماسی ایرانی: اخبار رسمی، آگاهی‌های اندکی را در باره سفر «انریکه مورا» هماهنگ کننده مذاکرات وین و نیز فرستاده ویژه اتحادیه اروپا به تهران در اختیار افکار عمومی قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد هم طرف اروپایی و هم ایرانی، تمایل چندانی برای ارائه گزارش‌هایی بیش از آنچه درباره این سفر گفته‌اند را ندارند. آیا این امر ناشی از اهمیت آن چیزی است که قرار است مورا با خود به تهران بیاورد؟ یا همان‌گونه که سخنگوی وزارت امورخارجه با استقبال سرد از سفر مورا گفته؛ این سفر حامل پیام جدیدی برای تهران نیست؟
«جوزف بورل» سفر مورا را به تهران، آخرین بخت آزمایی و یا تیر در ترکش برای دادن شوک به جسم در کما رفته «برجام» خوانده است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا امیدوار است که فرستاده ویژه او و به تبع آن تروئیکای اروپایی، بتواند در اقامت چند روزه‌اش در تهران و ارائه پیشنهاد‌های بینابین، مقام‌های ایرانی را برای قبول توافق و به نتیجه رساندن مذاکرات کشدار وین برسر احیای برجام ترغیب کند. این درحالی است که سخنگوی وزارت امور خارجه با تقلیل جایگاه کارکردی انریکه مورا گفته‌است: کار فعلی و ویژه آقای مورا انتقال پیام میان ما با ایالات‌متحده است. از همین‌رو او تصریح کرد که در حال حاضر تنها برنامه‌ای که برای مورا در تهران تدارک دیده شده، دیدار با «علی باقری کنی» به عنوان مذاکره کننده طرف ایرانی است. اگرچه رسانه‌های غربی خبر داده‌اند که مورا با «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز گفت‌وگو خواهد داشت، اما سخنگوی وزارت امور خارجه تنها به این نکته اشاره کرده: «دستور کار گفت‌وگو‌ها مشخص است و امیدواریم بعد از انجام آن، نتایج بهتر را اعلام کنیم.» خطیب‌زاده همچنین تأکید کرد: «اگر همین امروز امریکا تصمیم لازم را بگیرد و آنچه از حقوق و جیب ملت ایران برداشته برگرداند، می‌توانیم فردای بعد از بازگشت مورا، به وین بازگردیم و توافق را جلو ببریم.»
نشانه‌ها در آستانه سفر چند روزه هماهنگ کننده مذاکرات وین به تهران، چشم‌انداز مبهمی را پیش رو قرار می‌دهد. این ابهام از آن روست که هنوز ابتکار راهگشایی که بتواند به اختلافات عمیق ایران و امریکا بر سر موارد باقی‌مانده در مذاکرات وین پایان دهد، ارائه نشده است. طرف‌ها همچنان بر مواضع کلیدی و اصولی خود با نگاه به محذوریت‌هایشان در سطوح داخلی و خارجی اصرار دارند. با این وصف، باید دید که آیا فرستاده اروپاییان به تهران، قرار است ابتکاری مستقل و به‌طور کامل اروپایی را برای نزدیک کردن مواضع تهران و واشنگتن در اختیار طرف‌ها بگذارند؟ یا هدف، چانه‌زنی در تعدیل مواضعی است که ایران برای قبول توافق و بازگشت به برجام بر روی آنها تأکید دارد؟
اهمیت سفر چند روزه مورا به تهران در تلاقی آن با سفر جمعه آینده «شیخ تمیم بن جابر آل ثانی» امیر قطر به تهران پیش از سفر دوره‌ای او به آلمان، بریتانیا و دیگر کشورهای اروپایی دوچندان شده است. قطر به دلیل قراردادهای بلند مدتش با مشتریان گاز مایع خود، قادر نیست به نیازهای اروپاییان در این باره پاسخ دهد. ایران یکی از مهمترین منابع تأمین انرژی جایگزین برای اروپا می‌تواند باشد. اروپاییان اکنون سخت در پی یافتن منابع تأمین گاز و نفت خود پس از تحریم روسیه در پی جنگ اوکراین هستند. بنابراین نخستین برداشت نزدیک به واقعیت از انگیزه سفر انریکه مورا و امیر قطر، چانه زنی برای نتیجه بخش کردن مذاکراتی است که بلاتکلیفی در آن، مانع خلاصی اروپا از دغدغه تأمین انرژی است. اروپاییان براین باورند که اصلی‌ترین نتایج جنگ اوکراین تاکنون، تنها منافع ایالات متحده در تثبیت دوباره‌اش به عنوان ابرقدرت جهانی و برتری آن در ناتو و سرانجام شناخته شدن در هیئت منبع مطمئن تأمین انرژی بوده است. آنان اکنون از دو سو در معرض تهدید و آسیب قرار دارند: گسترش جنگ تا درون مرزهای اعضای اروپایی ناتو و نیز ناتوانی در تأمین نیازهای خود به نفت و گاز.
سفر وزیر امور خارجه لهستان به تهران که در هیاهوی دیگر اخبار، بازتاب اندکی داشت را می‌توان در همین راستا تفسیر کرد.
بنابراین حضور چند روزه انریکه مورا در تهران و گفت‌وگوهایش با مقام‌های ایرانی می‌تواند با انگیزه اروپا برای یافتن چاره‌ای مستقل از رویکردهای ایالات متحده باشد که به خرج آنان بر هیمنه جنگ در اوکراین می‌افزاید. اما احتمال دیگری نیز هست؛ اینکه هماهنگ کننده اروپایی مذاکرات وین براساس آنچه « جوزف بورل» در لحنی هشدار آمیز گفته، این سفر آخرین بخت تلاش‌ها برای احیای برجام و پایان دادن به اختلافی است که از سال ۲۰۱۵ میلادی تاکنون، ایران را با جامعه جهانی دچار چالش کرده است.
اهمیت وضع جاری در آن است که آیا تهران آنچه پیش روست را یک فرصت برای خود در خدمت به ایجاد موقعیت‌های آینده به حساب می‌آورد؟ در این صورت مورا تا چه اندازه قادر به ایجاد تعدیل در مواضع تهران و در این حال تهران تا چه اندازه خواهد توانست به کمک اروپاییان، دولت بایدن را عقب نشینی قابل قبول در مواضع آن وادار کند؟
برجام همچنان در کماست و آینده رایزنی‌ها در پرده ابهام. نتیجه مذاکرات انریکه مورا و شیخ تمیم آل ثانی با مقام‌های ایرانی را در چمدان‌های سوغات آنان در پایان سفرشان به تهران باید جست‌وجو کرد.
نظر شما :