روسیه ناجی میانمار می شود؟

نویسنده: محسن بهبودی نژاد

دیپلماسی ایرانی: مسئله پناهجویان روهینگیایی در بنگلادش به عنوان یک مشکل عمده در دوران اخیر به ویژه پس از اخراج گسترده روهینگیایی ها از میانمار در آگوست 2017 تبدیل شده است. بنگلادش تلاش کرده تا با میانمار ارتباط دوجانبه برقرار کند و همچنین سعی کرده از حمایت بین المللی برای مقابله موثر با این مشکل استفاده کند بنگلادش نه تنها از کشورهای غربی و جهان اسلام بلکه از سازمان های بین المللی مهمی مانند سازمان ملل متحد نیز درخواست پشتیبانی کرده است. با وجود این، هنوز مشکل روهینگیا کماکان لاینحل باقی مانده است. بنگلادش در تلاش برای یافتن راه حلی برای این مشکل و بازگرداندن مسلمانان روهینگیایی به میانمار، در حال حاضر از روسیه تقاضای کمک کرده زیرا روابط میان حکومت میانمار و روسیه در حال تقویت شدن است.

بحران روهینگیا از مدت زمان طولانی وجود داشته است. اولین نمونه مهاجرت روهینگیایی ها از میانمار به بنگلادش به سال 1977 برمی گردد. از آن زمان، روهینگیایی ها به طور متناوب به بنگلادش مهاجرت کرده اند. اما در آگوست 2017، مهاجرت دسته جمعی روهینگیایی ها پس از حمله شبه نظامیان میانماری به همراه بیش از 30 واحد پلیس در میانمار صورت گرفت (1). در نتیجه مهاجران روهینگیایی به موج ادامه دار پناهندگی 300.000 نفری پیوستند که قبلاً در بنگلادش بودند. بر اساس ارزیابی یونیسف (صندوق اضطراری کودکان سازمان ملل متحد)، تا سپتامبر 2019، حدود 1.295000 نفر به کمک های فوری نیاز داشتند. تا پایان سال 2020، منطقه کاکس بازار در بنگلادش هنوز میزبان بیش از000/860 پناهنده روهینگیایی از میانمار بود(2). در دسامبر 2020، دولت بنگلادش در میان هیاهوی بین المللی، نزدیک به 20000 پناهنده روهینگیایی را به باشان چار، جزیره دورافتاده سیلتی در خلیج بنگال منتقل کرد. کشورهایی مانند بنگلادش ادعا کرده اند که مسلمانان روهینگیا به عنوان بخشی از پاکسازی قومی توسط ارتش میانمار رانده شدند. 

از سوی دیگر، ارتش میانمار، معروف به تاتمداو، اعلام کرد که تعداد زیادی از روهینگیایی ها درگیر فعالیت های تروریستی هستند و بنابراین ارتش اقدامات لازم را برای اجرای قانون انجام داده است. حقیقت هر چه باشد، مهاجران مسلمان روهینگیایی در بنگلادش عملاً بزرگترین اردوگاه پناهندگان جهان را تشکیل می دهند.

اگرچه بنگلادش با پناهندگان روهینگیایی که اکثرا مسلمان هستند همدل است، اما می خواهد آنها به میانمار بازگردند. بنگلادش کشوری پرجمعیت است و تعداد زیادی از مردم بنگلادش خود به طور قانونی یا غیرقانونی به کشورهای دیگر مهاجرت کرده اند. در چنین شرایطی، پذیرفتن تعداد زیادی پناهندگان روهینگیایی برای بنگلادش، کشوری با درآمد متوسط به پایین، دشوار است. اگرچه برای نگهداری این پناهندگان از کمک های بین المللی استفاده شده، اما فشار بر این کشور قابل توجه بوده است. علاوه بر این، بسیاری از روهینگیایی ها نیز مشکلات نظم و قانون را ایجاد کرده اند(3). از این رو، بنگلادش سعی کرده است میانمار را متقاعد کند که این پناهندگان را پس بگیرد. همچنین برای فشار بر میانمار به قدرت های بزرگ غربی و نهادهای بین المللی مراجعه کرده است.

برای حل بحران، بنگلادش پیشتر اقدام سه جانبه ای را با چین و میانمار انجام داده بود که در سال 2019 آغاز شد. مجموعه ای از جلسات در سطح وزیران، دبیران و مقامات عالی رتبه انجام شد، پس از آن ارتش میانمار اعلام کرد که از سه ماهه دوم سال 2021 بازپس گیری روهینگیاها را آغاز می کند. اما، کودتای نظامی در میانمار در فوریه 2021 این روند را به طور کامل متوقف کرد.

کودتای میانمار به اعتراضات گسترده حامیان دموکراسی منجر شد و اوضاع سیاسی داخلی را آشفته تر کرد. این اعتراضات همچنین فشارهای کشورهای غربی بر میانمار را به دنبال داشت که از رژیم نظامی میانمار می خواهند تا دموکراسی را احیا کند. در عین حال، دولت نظامی  میانمار برخی از روابط قدیمی خود با سایر کشورها را تقویت کرده که در میان آنها روابط آن با روسیه برجسته است.

ژنرال ارشد مین آنگ هلینگ، رهبر رژیم میانمار، در ژوئن 2021 از روسیه دیدن کرد. در پی این امر، الکساندر میخایف، رئیس صادر کننده تسلیحات دولتی روسیه به روسبورون، اظهار داشت که مسکو برای تامین تجهیزات سخت افزاری نظامی از جمله هواپیما، همکاری نزدیکی با رژیم  میانمار دارد. (4)

در گذشته، میانمار تا حد زیادی از نظر سیاسی، نظامی و اقتصادی به چین وابسته بود. چین نیز از این رابطه بسیار سود برده است، زیرا یک مسیر دیگر برای دریافت نفت از کشورهای حوزه خلیج فارس در اختیار دارد. با این حال، چین نیز فعالیت های خاصی را انجام داده که مشکلاتی را برای میانمار ایجاد کرده است. میانمار به چین مظنون است که این کشور در مناطق مرزی به شورشیان مخالف میانمار کمک می کند. سال گذشته، ژنرال ارشد میانمار مین آنگ هلینگ آشکارا از دست های نامرئی قوی (خطاب به چین) که از برخی شورشیان حمایت می کنند شکایت کرد. رژیم میانمار سعی کرده است با کمک تسلیحات روسی با این شورش مقابله کند (5).

میانمار اکنون می خواهد وابستگی خود به چین را کاهش دهد. علاوه بر این، این کشور برای بازگرداندن دموکراسی با فشار بین المللی زیادی نیز روبه رو است. در این روزهای سخت، که به دلیل همه گیری کووید بدتر شده، روسیه به عنوان یک حامی مهم  برای دولت میانمار ظاهر شده است (6).

قبل از سال 1991، اتحاد جماهیر شوروی بازیگر مهمی در جنوب شرقی آسیا بود. با این حال، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، وضعیت تغییر کرد. روسیه، دولت جانشین آن، اکنون در تلاش است تا بخشی از زمینه های  از دست رفته را بازیابی کند. روسیه همچنین می خواهد حضورش در اقیانوس هند احساس شود. این کشور به دنبال میانمار به عنوان یک متحد مهم است، جایی که کشتی های روسی که از اقیانوس هند دیدن می کنند می توانند در آن کشور پهلو بگیرند.

روابط روسیه و میانمار در حال تقویت شدن است. بنگلادش اکنون می خواهد از این روند رو به رشد روابط بین روسیه و میانمار به نفع خود استفاده کند. بنگلادش از روسیه تقاضا دارد که برای دستیابی به یک راه حل دوستانه برای بحران پناهندگان روهینگیایی یک روند سه جانبه با میانمار را آغاز کند (7). در همین راستا، وزیر امور خارجه بنگلادش، عبدالمومن در دیدار اخیر خود در ژوئیه 2021 در حاشیه یک کنفرانس بین المللی ارتباطات در تاشکند ازبکستان، از سرگئی لاوروف، همتای روسی خود درخواست کمک کرد. با این حال، وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف فوراً هیچ تعهدی نداد (8).

بنگلادش در گذشته سلاح زیادی از چین وارد کرده، اما در یک دهه اخیر ، روسیه نیز به عنوان یک تامین کننده مهم سلاح برای این کشور ظاهر شده است. علاوه بر این، روسیه در حال ساخت نیروگاه هسته ای روپپور در بنگلادش است. اگرچه روسیه هم در بنگلادش و هم در میانمار منافع دارد، اما موضع گیری مسکو در مسئله روهینگیا برای مسکو آسان نخواهد بود. تعجبی ندارد که روسیه مواضع خود را حفظ کرده و میانمار را تشویق کرده است که به صورت دوجانبه با این موضوع برخورد کند.