اسرائیل، گره زودهنگام در سیاست های رئیس جمهوری منتخب آمریکا

نویسنده: نِری زیلبر

دیپلماسی ایرانی: اگر تنها یک نکته مشهود در رابطه با ترور دکتر فخری زاده وجود داشته باشد، این است که اسرائیل و دولت جدید رئیس جمهوری منتخب جو بایدن در ایالات متحده بر سر سیاست گذاری در قبال ایران به مشکل برخواهند خورد.

به گفته تحلیل گران اسرائیل، زمان این عملیات که به طور عمده موساد در آن مقصر شناخته شده را با تغییر قریب الوقوع دولت در واشنگتن و برنامه رئیس جمهوری منتخب جو بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای مرتبط می دانند. دولت دونالد ترامپ در سال 2018 با حمایت اسرائیل از این توافق کنترل تسلیحاتی خارج شد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، پس از انتخابات اخیر آمریکا آشکارا اعلام کرده بود که مخالف هرگونه تعامل مجدد با ایران است: «بازگشتی به توافق هسته ای پیشین در کار نیست. باید از ادامه سیاست عدم سازش اطمینان حاصل و از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته ای اطمینان حاصل کنیم.»

نخست وزیر اسرائیل در اوایل نوامبر در حضور مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، از کارزار «اعمال فشار حداکثری» واشنگتن در افزایش تحریم ها علیه ایران قدردانی و از فهرست 12 موردی خواسته های پومپئو از تهران حمایت کرد و گفت: «12 نکته مطرح شده از سوی شما استانداردها درباره کارهایی که ایران باید انجام دهد تا مانند یک کشور عادی با آن رفتار شود، را تعیین می کنند. آنهایی که ادعا می کنند 12 خواسته شما غیر ضروری یا غیر واقع گرایانه هستند، می خواهند به ایران پاس رایگان بدهند.»

بایدن و گروه پیش فرض سیاست خارجی او گفته اند که کارزار «اعمال فشار حداکثری» و «12 خواسته» پومپئو از ایران که توقف برنامه های هسته ای و موشکی و پشتیبانی از گروه های شبه نظامی در منطقه را شامل می شود، بخشی از فشار جدید دیپلماتیک نخواهند بود. بایدن همچنین خروج ترامپ از برجام را «فاجعه» ای توصیف کرده به خود ایالات متحده آسیب می رساند و گفته که پس از ورود به کاخ سفید، «مسیری معتبر برای بازگشت به دیپلماسی» پیش روی تهران خواهد گذاشت. بایدن و تونی بلینکن، نامزد او برای وزیر خارجه، گفته اند در صورت موافقت ایران به ادامه پایبندی به محدودیت های هسته ای مندرج در برجام، ایالات متحده هم مجددا به توافق خواهد پیوست.

نتانیاهو و دیگر مقامات اسرائیلی چنین اقدامی را بی اثر سازی همه اهرم های فشار به کار گرفته شده توسط دولت ترامپ در دو سال اخیر می دانند. با توجه به چنین دیدگاهی، نمی توان ترور دکتر محسن فخری زاده را که پدر برنامه هسته ای ایران انگاشته می شد، تصادفی دانست.

ژنرال یوسی کوپرواسر، افسر ارشد اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل، یکشنبه به خبرنگاران گفت: «زمان بندی این اتفاق مربوط به شرایطی است که در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده پیش آمده و این واقعیت که بایدن بخشی از گروهی بود که با ایران توافق کرد و اینکه او در کارزار انتخاباتی گفته است قصد دارد مجددا با توافق بپیوندد.»

یک مقام اطلاعاتی غرب که خواست نامش فاش نشود، روز شنبه به کانال 12 اسرائیل گفت که این ترور «آخرین فرصت [برای ضربه زدن اسرائیل به ایران] قبل از ورود بایدن به کاخ سفید و بازگشت او به توافق هسته ای» بوده است. (مشهور است که مقامات اطلاعاتی اسرائیل هنگام بحث درباره موضوعات حساس در رسانه ها از پوشش «مقامات اطلاعاتی غربی» استفاده می کنند.)

عملیات ترور دکتر فخری زاده را می توان جدیدترین و ملموس ترین مظهر نارضایتی اسرائیل از برنامه های دیپلماتیک بایدن و حتی تلاشی آشکار برای خرابکاری در این برنامه ها دانست. جیکوب نیاجل، ژنرال بازنشسته و مشاور امنیت ملی پیشین نتانیاهو، به فارن پالسی گفت: «پیام من به دولت بایدن این است: برای حضور پای میز مذاکره با ایرانی ها عجله نکنید. ایرانی ها تحت فشار هستند. اگر آنها مذاکره بخواهند، بایدن مجبور نیست اقدامات ترامپ را تلافی کند.» در همین حال، منتقدان این برداشت یادآور می شوند که فشاری که ایران متحمل شده، این کشور را به تغییر رفتار ملموس وا نداشته و حتی آن را به افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده و توسعه برنامه موشکی ترغیب کرده است و حمایت ایران از گروه های متحد در لبنان، سوریه، یمن، عراق و سایر نقاط خاورمیانه همچنان ادامه دارد. ژنرال درور شالوم، رئیس بخش تحقیقات اطلاعات نظامی اسرائیل، به این مساله اشاره کرد که «زمان شکست/فاصله تصمیم گیری تا ساخت بمب اتم» برای ایران از زمان خروج ایالات متحده از برجام کوتاه تر شده است: «توافق هسته ای به رغم همه نقص های آن، فضا را برای تاثیرگذاری در دیگر زمینه ها فراهم آورده بود. هنوز اثبات نشده که خروج آمریکا از توافق هسته ای به نفع اسرائیل بوده است.»

اسرائیل اگر بخواهد به بازگشت آمریکا به توافق هسته ای رضایت دهد و کارشکنی نکند، رسیدگی به مسائلی همچون توسعه برنامه موشک بالستیک ایران، تحقیقات هسته ای و تشدید رژیم بازرسی و غروب 20 ساله برای محدودیت های هسته ای را خواستار خواهد شد. اما سوال پیش روی دولت بایدن این است که آیا چنین توافقی با ایران مطابق با خواست اسرائیل، اصلا امکان پذیر است؟

دولت بایدن در اواخر ژانویه که کاخ سفید را از دولت ترامپ تحویل می گیرد، چنین معضل شدیدی را در سیاست خارجی به ارث خواهد برد و در وخیم ترین حالت، آنطوری که بسیاری در اسرائیل معتقد هستند، باید اساسا بین اسرائیل و ایران یکی را انتخاب کند.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34