تهران-واشنگتن تا پیش از انتخابات ایران به برجام بازگردند

نویسنده: الی گرانمایه

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، وعده داده دوباره به توافق هسته ای ایران بازگردد. الی گرانمایه در گزارشی که اخیرا برای بنیاد سیاسی آلمانی «فردریش اِبِرت استیفتونگ» منتشر کرده، به بررسی اقدامات مشخصی که ایالات متحده، ایران و اروپا می توانند برای تضمین تعهد کامل همه طرفین برجام به این توافق انجام دهند، پرداخته و بیش از هر مساله ای به اهمیت زمان اشاره کرده است.

مرحله دو: اجرای کامل و متقابل برجام تا ژوئن 2021

در پایان مرحله دوم ایالات متحده و ایران هر دو باید در یک سری اقدامات کاملا هماهنگ به تعهد کامل به برجام بازگشته باشند. با توجه به تجربه اجرای برجام که شامل مجموعه ای پیچیده از اقدامات بین ژوئیه 2015 و ژانویه 2016 بوده، اگر دو طرف اراده سیاسی کافی از خود نشان دهند، برای ایران متوقف کردن و حتی عقب نشینی از فعالیت های هسته ای خارج از چارچوب برجام در این فاصله زمانی ممکن خواهد بود و ایالات متحده هم باید اقدامات لازم برای کاهش تحریم ها را تا ژوئیه 2021 آغاز کند.

مساله حائز اهمیت این است که اجرای کامل برجام قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن آتی نهایی شده باشد چرا که تنها در این صورت، دوام آن بدون فارغ از مساله تغییر دولت روحانی موفق تر خواهد بود. به علاوه، ورود مجدد آمریکا به برجام تا ماه ژوئن می تواند به تقویت طیف حرکت سیاسی میانه رو در ایران به نفع ادامه دیپلماسی با غرب کمک کند.

این برهه زمانی همچنین زمان اعتمادسازی به شمار می رود. اولین و مهمترین اقدام دو طرف این است که تنش های نظامی را از آن نوعی که در دولت ترامپ در خاورمیانه وجود داشت، از بین ببرند. ای 3 می تواند در این مرحله حساس به تفاهم بین ایران و دولت جدید بایدن کمک کند و تا هیچ یک از طرفین به اقدامات تحریک آمیز دست نزنند. اگرچه پیشرفت عمده سیاسی در درگیری های منطقه ای بعید به نظر می رسد، اما ایران می تواند لحن خود در قبال آمریکا و شرکای منطقه ای آن را تعدیل کند. به علاوه، ایالات متحده و ایران می توانند به آزادی متقابل بازداشتی ها ادامه دهند؛ با توجه به اینکه دولت سوئیس در دولت ترامپ این روند را تسهیل کرده، ادامه آن در دولت بایدن احتمالا چندان دشوار نخواهد بود.

ایران بارها به این مساله اشاره کرده که آمریکا در ورود مجدد به برجام باید مشکلات اقتصادی ناشی از تصمیم ترامپ به اعمال مجدد تحریم ها در زمانی که ایران کاملا به توافق متعهد بود را «جبران» کند. این واقعیت نیز وجود دارد که تحریم های ثانویه ابزاری فوق العاده قدرتمند در اختیار ایالات متحده قرار می دهند که می تواند بسیار سریعتر از برنامه هسته ای ایران پیش رود. ایران بدون شک رفع نگرانی ها در این زمینه را خواستار خواهد شد.

اگرچه با توجه به فشارهای داخلی موجود در ایالات متحده بعید است که دولت بایدن با یک بسته صریح جبران خسارت موافقت کند، اما یک سری اقدامات خلاقانه / ابتکارعمل وجود دارد که می تواند به عنوان بخشی از روند اعتماد سازی برای حمایت از برجام صورت بگیرد. دولت بایدن همچنین باید برای تامین حمایتی که دولت روحانی برای قانع کردن جو سیاسی درون ایران برای مذاکرات بعدی با ایالات متحده نیاز دارد، آمادگی لازم را داشته باشد. دولت بایدن می تواند از طریق اقدامات زیر در این راستا گام بردارد:

•    با شرکای اروپایی برای گسترش دامنه تجارت تحت ساز و کار اینستکس همکاری کند و به ویژه، در مواردی که بانک های بین المللی تمایلی به تسهیل معاملات با ایران ندارند، امدادرسان باشد. (این می تواند فراتر از تجارت بشردوستانه باشد و معافیت ها از تحریم های ایالات متحده را نیز تحت پوشش قرار دهد.)

•    تحریم های اعمال شده از طریق دستورالعمل های اجرایی صادر شده در دولت رئیس جمهوری دونالد ترامپ علیه صنایع فلزات و معادن ایران از جمله مجازات ها تحت فرمان اجرایی 13871 و دستورالعمل 13902 را لغو کند.

•    شرکت هایی مانند بوئینگ و ایرباس را در انتقال هواپیماهای غیرنظامی، قطعات یدکی و فن آوری مربوطه به ایران از تحریم ها معاف کند.

•    ایالات متحده و بریتانیا می توانند برای انتقال بدهی 400 میلیون پوندی لندن به تهران با یکدیگر هماهنگ شوند. این پرداخت بدهی به دلیل مسائل بانکی و سیاسی از پیش از انقلاب اسلامی تا کنون به تاخیر افتاده است.

•    در جهت افزایش ارتباطات دفتر کنترل دارایی های خارجی و وزارت امور خارجه ایالات متحده با فعالان تجاری و بانک های اروپایی با توجه در رابطه با کاهش وضعیت تحریم های ایالات متحده، گام بردارد. این می تواند تعیین یک یا دو بانک اروپایی موسوم به «بانک های پاک» برای معاملات با ایران را شامل شود.

•    در صورتی که یکی دیگر از طرف های برجام برای لغو ماهیت ضد وتو  قطعنامه مربوط به پایان تحریم های ایران در برابر تعهد به محدودیت های هسته ای (طبق قطعنامه 2231) اصرار کرد، ایالات متحده هم باید با آن موافقت کند و ماهیت این قطعنامه را از وتو به رای اکثریت اعضای دائمی شورای امنیت تغییر دهد. دولت بایدن می تواند در عوض مجموعه ای از توافق ها را با اعضای دائمی شورای امنیت برای محدود کردن صادرات و واردات سلاح های پیشرفته خاص به دنبال انقضا تحریم تسلیحاتی سازمان ملل در اکتبر 2020 در نظر بگیرد.

(این مطلب ادامه دارد.)

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34