جغرافیای رویارویی آنکارا - ریاض گسترش می یابد

خیز بلند ترکیه به سمت نفوذ در یمن

۲۰ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۰۰ کد : ۱۹۹۷۰۰۸ خاورمیانه انتخاب سردبیر
مصطفی مطهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: تعارضات میان آنکارا با ریاض در جبهه های مختلف قطر، لیبی و حوزه مدیترانه که با قتل خاشقچی در دو سال گذشته به اوج خود رسید، یمن را به یک فرصت طلایی برای آنکارا در جهت فشار قرار دادن ریاض تبدیل خواهد کرد. بطوریکه حضور ترکیه در یمن به عنوان منطقه ای که سعودی آن را عمق امنیتی خود تعریف می کند، می تواند یک چالش امنیتی خطرناک برای سعودی باشد و معادلات میدان بازی میان ترکیه و سعودی را به طرز خارق العاده ای به سود آنکارا تغییر دهد. 
خیز بلند ترکیه به سمت نفوذ در یمن

دیپلماسی ایرانی: بحران یمن با ورود به سال ششم تجاوز سعودی در قالب ائتلاف، ابعاد پیچیده ای بخود گرفته است. انسجام در جبهه صنعاء و استفاده از روش های مختلف و حصول به پیروزی های متنوع میدانی در عرصه نظامی - سیاسی، ائتلاف با قبایل و موفقیت های در دسترس در جبهه راهبردی مأرب به همراه توسعه حملات موشکی و پهبادی به مراکز حساس نفتی و نظامی در خاک سعودی، متعاقب بوده است با انشقاق در جبهه دشمنان و مخالفان خارجی و داخلی صنعاء. به عبارت بهتر اینکه همانطور که در این سال ها جبهه صنعاء، خود را به انحاء مختلف تقویت کرده است شکاف ها و تعارضات پدید آمده در جبهه مقابل نیز آشکارتر شده است؛ از این رو نتیجه این شکاف های ساختاریِ تعارض در جبهه مقابل صنعاء و دولت نجات ملی با هدایت انصاراالله، افزایش تعدد بازیگران در یمن با اهداف و برنامه های جداگانه است.

واقعیت این است که افزایش تعداد بازیگران در جغرافیای میدانیِ فعالیت در یمن، در دو بعد بازیگران داخلی و خارجی قابل رویت و رصد کردن است. در ارتباط با افزایش تعدد بازیگران داخلی با گرایشات مختلف در یمن باید گفت که شاخص شناخته شده این بازیگران، نقش گرا بودن و درون نقش پذیر بودن آنها است. به بیان دیگر اینکه شکل گیری بسترهای جداسازی اهداف و برنامه های بازیگران متحد در جبهه مخالفان صنعاء، علاوه بر اینکه نقش های گذشته درون ساختاریِ تعریف شده(به عنوان زیر مجموعه دولت مستعفی هادی)، به همان قوت قبلی باقی است و بصورت نمایه گذاری شده تداوم دارد، نقش های جدیدی نیز برای آنها تعریف شده و به آنها افزوده شده است؛ به بیانی دیگر اینکه، بازیگران داخلی افزون بر کارکرد گذشته، تعاریف کارکردی جدیدی نیز شامل می شوند که با ویژگی ها و شاخص های درون گروهی این بازیگران همراه است. و از نقش پذیر بودن آنها برای قبول مسئولیت های خود تعریفی نو و حرکت در مسیر منافع و برنامه های تازه توسط این جریانات بدون وابستگی در چارچوب اتحاد و یا ائتلاف در گذشته حکایت دارد.

از جمله بازیگران مهم داخلی در این عرصه گروه اخوانی اصلاح «التجمع الیمنی للاصلاح» است که تا پیش از این به عنوان بخش مهمی از دولت مستعفی هادی ایفای نقش می کرد. در واقع از حزب الاصلاح به عنوان متحد راهبردی دولت مستعفی هادی حتی در دوران بحران دولت مستعفی در چند ماهه اخیر نام برده می شود که استان راهبردی مأرب به عنوان پایگاه سنتی آنها، تحت نفوذشان قرار دارد. با این حال شکاف رو به گسترش در جبهه عدن این حزب را به حفظ جایگاه سیاسی خود در چارچوبی جداگانه از دولت مستعفی هادی در عرصه تحولات یمن سوق داده است که روز به روز در حال ضعیف تر شدن است. به همین سبب بروز شکاف گسترده در میان این جریان اخوانی (اصلاح) با منصور هادی و سعودی، آنها (اخوانی‌ها) را به سمت اتخاذ تصمیمات و اقدامات خود محورانه در یمن بدون وابستگی به دولت مستعفی هادی و ریاض سوق داده است.

نکته مهم درباره حزب اصلاح، گرایش اخوانی آن است. و نکته مهم تر در این باره وجود زمینه های لازم برای حضور بازیگران خارجی بیشتر در میدان بحرانی یمن است. از آنجایی که آنکارا در سال های گذشته همواره تلاش کرده است با سیاست فراگیر مداخله نظامی و غیر نظامی، محوری را بر پایه اصول تبینی سه گانه اسلام گرایی اخوانی، نژاد محوری و رویکرد توسعه گرایانه با محوریت راهبرد نفوذ و عمق استراتژیک در منطقه را به اجرا در بیاورد، از هرگونه فرصت و موقعیت تقارن گونه ای که در مناطق آشوب با اصول راهبردی سه گانه آنها مطابقت پیدا کند، بهره خواهد برد. پس با این رویکرد راهبردی آنکارا و بر مبنای سه اصل ذکر شده، یمن می تواند گزینه مناسبی برای آنها باشد.

قابل ذکر است که این سه مؤلفه راهبردی که تدوین و اجرای آنها به مثابه موتور محرکه رفتارهای اردوغان برای فعالیت در عرصه خارجی است، همگی در خدمت راهبرد شناخته شده نوعثمانی گری آنکارا و احیا وجوه قدرت(حوزه خارجی) و اقتدار(حوزه داخلی) امپراطوری عثمانی در شمایل جمهوری ترکیه در دنیای امروز است. از این رو آنکارا در ذیل یک راهبرد هوشمندانه در مناطق مورد نظر برحسب مولفه های ذکر شده به سمت نفوذ و بازیگری در آن مناطق گام بر می دارد. بطوریکه در مناطقی که غلظت های نژادی به عنوان عمال محرک وجود داشته باشد با رویکرد حمایت نژادی وارد عمل می شود(جمهوری آذربایجان و یا حمایت از ترکمن های عراق)، در شرایطی که نیاز به استفاده از گزاره های ایدئولوژیکی بار شده از مفاهیم و متغیرهای سیاسی – ارزشی – دینی باشد از مبانی و ظرفیت های ایدئولوژیکی اخوانی بهره خواهد برد(حمایت از قطر در نبرد با چهار کشور تحریم کننده عربی در چند سال گذشته و حضور در یمن در آینده نه چندان دور با وجود اخوانی های اصلاح)، و در مواردی که نیاز به فعالیت براساس فضای محیطی باشد از تئوری عمق استراتژیک استفاده خواهد کرد(حضور فیزیکی در سوریه در سال های اخیر نمونه واقعی این مورد است). در واقع استفاده از راهبردهای مزبور در ذیل متنوع سازی مسیرهای حصول به منافع حداکثری ترکیه در عرصه فعایت های خارجی و منطقه ای سیاستگذاری شده است. به عبارت دیگر اینکه فعلیت بخشی به اهداف و برنامه های منطقه ای از سوی آنکارا بر حسب شرایط، مکان و نحوه استفاده از ابزار و بکارگیری آنها در جغرافیای های مورد نظر متفاوت است.

با این اوصاف باید گفت که در یمن نیز حضور اخوانی ها و همبسته بودن گرایشات نظری - کنشی آنها با ترکیه به عنوان مرکز و منبع گسترش و صدور باورهای اخوانی می تواند روند حضور ترکیه در یمن را به عنوان یک بازیگر خارجی تسهیل کند. در واقع آنکارا با توجه به حضور حزب اصلاح و جایگاهی که این تجمع یمنی در معادلات قدرت در یمن دارد می تواند بدون هرگونه آماده سازی فضا و بدون هیچ گونه محدودیتی  در این باره، وارد کارزار یمن شود. و منافع خود را در این کشور بحران زده جستجو کند و در آینده یمن سهم خواهی هایی داشته باشد.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد که تعارضات میان آنکارا با ریاض در جبهه های مختلف قطر، لیبی و حوزه مدیترانه که با قتل خاشقچی در دو سال گذشته به اوج خود رسید، یمن را به یک فرصت طلایی برای آنکارا در جهت فشار قرار دادن ریاض تبدیل خواهد کرد. بطوریکه حضور ترکیه در یمن به عنوان منطقه ای که سعودی آن را عمق امنیتی خود تعریف می کند، می تواند یک چالش امنیتی خطرناک برای سعودی باشد و معادلات میدان بازی میان ترکیه و سعودی را به طرز خارق العاده ای به سود آنکارا تغییر دهد. 

به علاوه، با توجه به اینکه حزب اصلاح به عنوان متحد تأثیرگذار دولت مستعفی که در حمایت ریاض قرار دارد، در این سال ها زیر نظر دولت مستعفی به ایفای نقش پرداخته است؛ با چرخش این حزب به سمت فعالیت جداگانه از دولت مستعفی در یمن، مطمئناً از دامنه تأثیرگذاری ریاض در یمن کاسته خواهد شد؛ چرا که با جدایی از دولت مستعفی، عملاً دولت مستعفی دامنه کنش وزی هایش به شدت محدودتر از شرایط کنونی خواهد شد. از این رو با کم شدن حوزه فعالیت دولت مستعفی و تضعیف روز افزون آن با این اقدام اخوانی های اصلاح، از حدود فعالیت ریاض در یمن نیز به تبع کاسته خواهد شد. به علاوه اینکه با جدایی اخوانی های اصلاح از دولت مستعفی هادی و چرخش آنها به سمت آنکارا، مشکلات ریاض در یمن نیز با ضریب افزایش چند برابری همراه خواهد شد. بطوریکه ریاض از این به بعد باید در میدان های نبرد در یمن، با یک بازیگر خارجی دیگر یا وارد معامله شود یا به نبرد بپردازد و این به معنای این خواهد بود که اخوانی ها می تواند با هرگونه کنش و اقدامی در این باره، شرایطی به مراتب بدتر از اکنون را در یمن به ریاض تحمیل کنند.
بنابراین با توجه به آنچه گفته شد، پیوند میدانی آنکار با اخوانی های یمن نه تنها به اهداف دوگانه آنها در یمن کمک خواهد کرد بلکه این ظرفیت را بطور بالقوه در خود دارا است تا ریاض را با یک چالش امنیتی به واسطه تعارض با آنکارا روبرو کند. و به علاوه اینکه موقعیت آنها را در یمن شکننده تر از شرایط فعلی کند. و در عرصه منازعات منطقه ای با ترکیه، آنکارا را در موقعیتی برتر از ریاض قرار دهد.

کلید واژه ها: یمن ترکیه عربستان سعودی یمن و ترکیه اخوان المسلمین ترکیه و عربستان


( ۵۷ )

نظر شما :

م. راد ۲۰ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۱۳
خوب می شد اگر ایران می توانست، به منظور مهار رژیم های عربستان و امارات، با ترکیه در این زمینه همپیمان می شد.
زیتون ۲۰ آبان ۱۳۹۹ | ۱۴:۴۲
در جواب مراد : والا به امریکاش با اون همه تشکیلات و اعتبار نمیشه اعتماد کرد (قراردادامضا شده را پاره میکنه)بعد شما میخواهی به یک گرگ زاده اعتماد کنی....سگ وفاش و شرفش از اینها بیشتره (سوریه بچه های مارو سلاخی نکردن ....حافظه ات ایراد داره یا مارو چیز فرض کردی)
علی ۲۰ آبان ۱۳۹۹ | ۱۵:۰۸
ترکیه در حوزه خلیج فارس تنها است دلیلش دشمنی ذاتی امارات و عربستان است اسراییل و مصر هم نباید از نظر انداخت با اخوانی ها و تناقضات و تضاد آنها با انصار الله متحد ایران. یمن ،لیبی سوریه یا شمال عراق نیست اینجا گورستان خارجی هاست سرزمین پا برهنه های استوار در برابر دخالت‌های خارجی، ایران هم اجازه بلند پروازی نخواهد داد به ترکیه نخواهد داد و سیاست ایران عدم دخالت نیروهای خارجی در خلیج فارس است
محمد ۲۱ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۴۰
کشورهای عربی ثابت کردند در سیاست ورزی وشناخت تهدیدها باهوش تر از ما ایرانیا هستن وخیلی زود تر از ما دشمن اصلی وتهدید واقعی منطقه ودنیا رو که همان ترکیه اخوانی وعثمانی رودرک کردن ولی متاسفانه سیاست مداران ما دیر گیرن وعاقبت هم شکار شیر میشویم تاریخ سیصد ساله ایران این رو میگه
خسرو ۲۱ آبان ۱۳۹۹ | ۱۳:۴۰
سگ حیوان وفاداری است ، شرف و وفای سگ بیشتر از هر نژاد پرستی است ، کدو برات بیشتر میاد ، زیتون حیفه
علی ۲۱ آبان ۱۳۹۹ | ۱۷:۳۵
گرگ حیوان درنده خوی و بی رحم است حتی هنگام خواب کنار یکدیگر با ۱چشم می‌خوابند هرچند صاحب آن انسان باشد اما درنده خویی آن با هیچ حیوانی برابری نمی کند
علیرضا ۲۲ آبان ۱۳۹۹ | ۱۰:۴۵
چرا اینجا بجای نظر دادن درباره یادداشت و محتوای اون، دعوا داریم باهم؟ دیپلماسی ایرانی ممنون بخاطر یادداشتهای خوبی که منتشر میکنی
امیر ۲۲ آبان ۱۳۹۹ | ۱۷:۰۵
عوامل براورنده عمق راهبردی دین. مذهب. نزاذ وزبان می باشند که کشورهای تاثیر گذار در محدوده چغرافیایی موارد یادشده می توانند نفوذ داشته باشند مانند ایران گه در جغرافیای شیعیان زیدی نفوذ دارد واز تاریخ حاکمیتی چندصدساله بر یمن بهره مند می باشند دیگر مناطق یمن بدلیل نفوذ وهابیت در صده اخیر برجغرافیای سنی یمن وصرف هزینه های گزاف برای تبلیغ ضدیت با تشیع زمینه نفوذ دیگر کشورهای سنی را دران مناطق فراهم اورده است حوزه نفوذ اخوانی ها در یمن علاوه بر حزب اصلاح که خواستگاه ان استان مارب می باشد منطقه صحرا در یمن که تحت نفوذ سازمان القاعده می باشد را باید افزود زیرا مبانی فکری الفاعده نیز اخوانی می باشد و صحرای یمن حوزه نفوذ وپایگاه می باشدو گستره عمق راهبردی ترکیه در یمن بیش سعودی ها خواهد بود با نگاهی اجمالی به حوزه جغرافیای نفوذ دیگر جریانات فعال در یمن مانند حراک جنوب که خواهان تشکیل مجددیمن جنوبی به پایتختی عدن می باشد و نیزقلمرو قبایل مستقل می توان نتیجه گرفت که دامنه نفوذ عربستان از طرف اصلی مناقشه در یمن به یکی از کشورهای درکیر در یمن تنزل خواهد نمود ودرصورت پرهیز از ماندن در باتلاق یمن فرصتی مناسب برای خروج از عربستان از یمن خواهد اورد بنطر می رسد حضور دذ کشور رقیب ایران وترکیه در پشت مرزهای عربستان سعودی واحتمال نفوذ رژیم صهیونیستی در یمن سعودی های بزغم تحمل هزینه ها ومشکلات فراوان که نتایج تلخی را برای انها در گی خواهد داشت قادر به خروج از یمن نمی باشند
زیتون ۲۲ آبان ۱۳۹۹ | ۲۱:۵۷
در جواب خسرو (چطور یه پانترک اسم ایرانی خسرو رو خودش گذاشته؟) حضرت مولانا یه داستان در مورد کدو و خاتون داره اونو بخون میفهمی چرا کدو نیست.....مولانا را هم که ترک میدونی زشته بخدا اشعارش را بلد نباشی (مگه اینکه بخواهی اذیت کنی(بازی با هویت مولانا))....ما نژادمون بیشتر سکاست(ایرانی های کوچ رو که به آریایی مشهور شدن....که بعضی در ایران ساکن شدن) ....شمال غرب هند تا مدیترانه قلمرو آبا و اجدادی ماست .....با نژادت کاری ندارم ولی تجاوز به قلمرو ما سزاش مرگه.....در ضمن گرگ ها را سکاها (بدلیل زندگی دامپروری)رام کردن که بعدش شد سگ اهلی ....پس رام کردن گرگ زاده ها تو خونمون هست.....
خسرو ۲۵ آبان ۱۳۹۹ | ۱۹:۱۰
اولا جسارت داشته باش و با نام خودت بنویس ، زیتون واقعا حیفه ، در ضمن یادی کردی از حکایت کدوی مولانا ، یعنی فقط بین انکرالاصوات و ... میتونی جا بگیری ، ارزش نژاد پرست فقط همانقدر هست ، از کجا میدونی که از نژاد سکاها هستی ؟ به اینه نگاه کن ، اصلا انسان می بینی ؟ با نوشته های شدیدا نژادپرستانه به ایران خدمت نمی کنی بلکه خیانت می کنی ، غالب مردم ایران خلاف تو فکر میکنند ، ما ترکهای ایرانی تضمین تمامیت ایران هستیم ، همه ایران وطن ماست به عنوان نظامی و معلم و استاد دانشگاه و کارگر و دکتر و ... در همه جای ایران زندگی می کنیم ، و همیشه تجزیه طلبهایی مثل تو را ناکام می کنیم ، ایران سرزمین تمام اقوام فلات ایران است ، دست از آریا بازی بردارید ، اصطلاح اریایی توسط انگلیسیها برای فریب هندیها و توسط المانها برای فریب رضاخان میرپنج و احمق کردنش برای ورود به جنگ دوم جهانی به وجود آمد ، تو کجات شبیه ژرمن هاست ؟ یا برادر فقیر هندی چقدر شبیه انگلیسیهاست؟ همه ملتها سمبل دارند مثل خرس برای روسها و خروس برای فرانسویها و مار برای کردها و اژدها برای چینی ها و فیل برای جمهوریخواه های امریکا و الاغ برای دمکراتها و بالاخره گرگ برای ترکها ، توهین به میلیونها نفر از مردم ترک ایران ، شخص توهین کننده را احمق یا خائن به ایران می کند
علی ۲۶ آبان ۱۳۹۹ | ۱۲:۲۸
خسروجان این کشوری زندگی می‌کنی ترکیه و آذربایجان نیست ضامن و تضمین ایران هم شما ترکها نیستید اقوام دیگر هستند تجزیه طلبی شما با حمایت باکو و آنکارا و اسراییل و آمریکا و...غیر قابل پنهان است نژاد من درآوردی ترک هم مبدع آن همان انگلیس است اگر شک داری تست بده شاید از دشت قبچاق باشی ???!!!
علی ۲۷ آبان ۱۳۹۹ | ۲۰:۳۵
جهت اطلاع خانمی که با اسم زیتون نظر می دهند : خسرو نامی به جای مانده ازساسانیان اصالتاٌ تورک است .
در جواب علی 27 ابان ۰۱ آذر ۱۳۹۹ | ۲۰:۳۲
شما و مهفکرانت عملا مرز توهم را رد کردید حکومت ساسانیان قبل از اسلام بوده و ورود مغولهای ترک بعد از اسلام به فلات ایران