مذاکرات امروز کره جنوبی نشانه ای از تغییر رفتار سئول در برابر تهران است؟

دیپلماسی ایرانی - ماجرای رفتار مخرب دیپلماتیک کره جنوبی در برابر جمهوری اسلامی ایران به خصوص در بلوکه کردن هفت میلیارد دلار از درآمدهای ایران در بانک‌های این کشور چند وقتی است که به نقل محافل خبری بدل شده است. به ویژه که کار به احضار سعید بادامچی شبستری، سفیر کشورمان در سئول به وزارت امور خارجه کره جنوبی هم کشیده شد که تقریبا یک تنش دیپلماتیک نسبی بین تهران و سئول  به وجود آورد. به نظر می رسد بعد از این اتفاقات و جدیت جمهوری اسلامی ایران در بازگشت پول های بلوکه شده خود در بانک های کره جنوبی امروز (چهارشنبه) اخباری دال بر مذاکره تهران - سئول برای گسترش تجارت کالاهای بشردوستانه منتشر شد. در این راستا وزارت امور خارجه کره جنوبی از مذاکره مجازی مقامات این کشور با ایران درباره گسترش تجارت کالاهای بشردوستانه در زمینه درمان خبر داد. اما آیا می توان اقدام سئول برای مذاکره با تهران در خصوص تبادل کالاهای بشردوستانه را دال بر تغییر رفتار کره جنوبی در برابر ایران و نشانه از تعدیل دیپلماسی مخرب کره ای ها دانست یا اینکه کره جنوبی از دل این مذاکرات به دنبال وقت‌کشی دیپلماتیک است؟ پاسخ به این سوال، موضوع گفت وگوی دیپلماسی ایرانی با عبدالرضا فرجی راد، سفیر اسبق ایران در نروژ، استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل بین الملل است که در ادامه می‌خوانید:

کره جنوبی در دیپلماسی مخرب چند وقت اخیر خود به جای بازپرداخت بدهی هفت میلیارد دلاریش به ایران در یک فرار رو به جلو تلاش دارد با فرافکنی و اقداماتی ناچیز مانند ارسال یک محموله کمک های بشردوستانه به ارزش 500 هزار دلار که به یک جوک تلخ شبیه است موضوع را وارونه جلوه دهد. این در حالی است که نزدیک به دو سال از زمانی که قرار بود کره ای ها پول نفتی را که از ایران خریداری می کنند را بپردازند گذشته است، اما این سئول کماکان حاضر به صاف کردن بدهی هایش نیست که هیچ، حتی در برابر مواضع و سخنان سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران مبنی بر احتمال شکایت از کره ای ها به دیوان بین المللی دادگستری،  سعید بادامچی شبستری، سفیر کشورمان در سئول را به وزارت خارجه این کشور احضار کردند تا مراتب اعتراض خود را اعلام کنند. برای سوال آغازین این مصاحبه از نگاه شما اساساً دلایل و اهداف این دیپلماسی مخرب کره جنوبی در برابر جمهوری اسلامی ایران چیست؟ چرا کره ای ها با وجود معافیت از تحریم سعی در عناد با جمهوری اسلامی ایران دارند؟ آیا به واقع این دیپلماسی مخرب کره جنوبی در چارچوب فشارهای ایالات متحده آمریکا قابل تبیین و تفسیر است و یا اینکه سئول رفتارهای منفی فراتر از انتظارات واشنگتن را در برابر تهران در دستور کار قرار داده است؟

اول باید به این نکته اشاره کرد که این رفتارهای مخرب دیپلماتیک تنها به کره‌جنوبی محدود نمی‌شود، بلکه ژاپن نیز دست به رفتارهای مخرب مشابهی در برابر ایران زده است. اما در پاسخ به سوال مهم شما باید عنوان کرد که هم کره جنوبی و هم ژاپن به عنوان دو متحد راهبردی ایالات متحده آمریکا در منطقه شرق آسیا در نزدیکی و همسایگی دو کشور چین و کره شمالی قرار دارند. از این رو یک بلوک بندی در این منطقه شکل گرفته است که چین و کره شمالی در یک بلوک و کره جنوبی، ژاپن و ایالات متحده آمریکا در بلوکه مقابل قرار دارند. پیرو این واقعیت توکیو و سئول نیازی جدی به حضور نیروهای نظامی آمریکایی در منطقه برای استقرار امنیت خود درند. لذا واشنگتن از این اهرم نیاز ژاپن و کره جنوبی بیشترین استفاده را در راستای منافع خود دارد. ضمن این که به واسطه همین نیاز، هم کره جنوبی و هم ژاپن به شدت در مسیر سیاست‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارند. بنابراین با کوچکترین دستور و یا درخواست از جانب کاخ سفید، کره ای ها و ژاپنی ها ناچار به تبعیت و عملیاتی کردن آن هستند. یعنی با کوچکترین فشار واشنگتن، سئول و توکیو در برابر ایالات متحده آمریکا تسلیم می شوند. این در حالی است که ما در کشورهای اروپایی شاهد یک استقلال نسبی دیپلماتیک، ولو به صورت شعاری و نمایشی در تقابل با سیاست های مخرب امریکایی ها هستیم. اما حتی این نگاه دیپلماتیک استقلال طلبانه شعاری و نمایشی در ژاپن و به خصوص کره جنوبی در برابر فشارهای ایالات متحده وجود ندارد، چون این دو کشور به شدت وابسته به آمریکایی ها هستند. خصوصا که نزدیک به ۷۰ درصد سرمایه گذاری ها در کره جنوبی متعلق به شرکت ها و کمپانی های خارجی و بالاخص آمریکایی است. در مجموع با توجه به این شرایط قطعاً کره جنوبی در راستای سیاست فشار حداکثری ایالات متحده آمریکا ناچار به بلوکه کردن درآمدها و سرمایه های ایران در بانک های خود است. چون کره ای ها چاره ای جز این اقدام ندارند. لذا من معتقدم تمام دیپلماسی مخرب کره جنوبی در برابر ایران صرفاً در راستای فشارهای ایالات متحده آمریکا قرار دارد. چون به نظر نمی رسد که کره جنوبی بخواهد روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی ایران یک نقطه حساس و شکننده برساند.

اما نکته مهم اینجاست که به نظر می رسد دیپلماسی مخرب کره جنوبی یک سناریویی فراتر از فشارهای ایالات متحده آمریکاست چون با وجود برخورداری سئول از معافیت های تحریمی واشنگتن ما شاهد برخی اقدامات و مواضع کره ای ها در برابر ایران هستیم. ارزیابی شما در این رابطه چیست؟

من معتقدم که کره جنوبی در راستای سیاست های ایالات متحده آمریکا گام بر می دارد، نه چیزی بیشتر از آن. چون با توجه به شرایط کنونی بازار ارز و نیاز مبرم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به دلار و دیگر ارز ها اکنون کره‌ای‌ها به این نتیجه رسیده اند که اگر پول های بلوکه شده ایران را به تهران عودت دهند، باعث ایجاد ثبات نسبی در بازار ارز و کاهش نسبی فشارهای اقتصادی در ایران خواهد شد که در نهایت می‌تواند به شکسته شدن تمام تلاش، برنامه ها و نقشه های ایالات متحده آمریکا در راستای فشار به اقتصاد و معیشت جامعه و مردم ایران در راستای گرفتن امتیاز از تهران بینجامد. بنابراین کره ای ها در این مقطع حساس از انتقال پول های بلوکه شده ایران خودداری می‌کنند. اما در عین حال و در آن سو این رفتارهای مخرب دیپلماتیک کره جنوبی در برابر جمهوری اسلامی ایران، چه در چارچوب سناریوی فشار ایالات متحده آمریکا و چه فراتر از آن می‌تواند باعث تحت الشعاع قرار گرفتن رشد و پیشرفت اقتصادی در کره جنوبی شود. چون به هرحال جمهوری اسلامی ایران یکی از قدرت های بلامنازع در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه است که این منطقه بدون شک مهمترین منبع تولید و تامین انرژی در جهان به شمار می رود. بنابراین هرگونه تلاش برای فشار بر تهران از جانب سئول قطعاً می تواند نتایج مخربی را برای خود کره ای ها در این رابطه به دنبال داشته باشد؛ کشوری مانند کره جنوبی که رگ حیات تامین انرژی اش در منطقه خلیج فارس، حال در شمال خلیج فارس و یا در جنوب خلیج فارس قرار دارد، نباید این گونه به دنبال تخریب روابط خود با ایران باشد. خصوصا که کره ای ها، نه توان و نه تمایلی برای تقابل با ایالات متحده آمریکا ندارند. اما ذیل سوال مهم شما و با توجه به اینکه سئول از معافیت های تحریمی برخوردار است، می‌تواند از طُرُق دیگری منابع ارزی بلوکه شده ایران را پس دهد و یا تلاشی برای تامین کالاهای مدّنظر ایران داشته باشد، اما کره ای ها به نظر می رسد که هیچ تلاشی برای برون رفت از این چالش ندارند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران تلاش جدی برای بازپس‌گیری منابع بلوکه شده خود در کره جنوبی دارد.

اتفاقاً پیرو همین تلاش های جمهوری اسلامی ایران و جدیت تهران برای بازپس‌گیری منابع بلوکه شده خود در بانک های کره جنوبی به نظر می‌رسد که سئول نیز به دنبال تغییر رفتار خود در برابر جمهوری اسلامی و تعدیل سیاست‌ها و دیپلماسی مخرب خود است. در این راستا و به خبرگزاری یونهاپ، کره جنوبی قرار است امروز چهارشنبه درباره گسترش تجارت کالاهای بشردوستانه مانند دارو با ایران مذاکراتی مجازی انجام دهد. حال در این میان سوال جدی اینجاست که آیا این تلاش سئول برای مذاکره با تهران بعد از جدیت جمهوری اسلامی ایران در برابر کره ای ها نشان از تغییر رفتار این کشور در کاهش و تعدیل دیپلماسی مخرب خود با ایران دارد و یا اینکه اینگونه مذاکرات بیشتر تلاشی از جانب کره جنوبی برای وقت‌کشی دیپلماتیک به شمار می‌رود تا ضمن اینکه از خود یک چهره مستقل دیپلماتیک به جهان عرضه کند در آن سو بتواند شراط بین روابط خود با ایران را مدیریت کند. به ویژه که پیش از این کره جنوبی اعلام کرده بود که محموله پزشکی به قیمت ۵۰۰ هزار دلار به ایران ارسال خواهد کرد و در مرحله دوم این رقم به دو میلیون دلار می‌رسد که در مقابل سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه در واکنشی به این اقدامات و در اصطلاح با کنایه سیاسی و دیپملتیک عنوان کردند که «کره ای ها زحمت کشیده‌اند». ما چیزی حدود دو سال با کره جنوبی مذاکره داشتیم، ولی کره‌ای‌ها در این زمینه به آمریکایی‌ها گوش می‌دهند و برای پرداخت بدهی‌شان منتظر پاسخ مثبت آمریکا بودند؟

اتفاقاً در راستای نکات مهم که شما من هم معتقدم درخواست کره جنوبی برای مذاکرات مجازی با ایران برای ارسال کالاهای بشردوستانه و دارو پیش از اجرایی شدن با آمریکایی ها هماهنگ شده است. یعنی کره جنوبی با مذاکرات پنهانی خود تا اندازه ای چراغ سبز کاخ سفید را برای ارسال برخی کالاها مانند دارو کسب کرده اند. چون باز هم تاکید می کنم که کره جنوبی، نه توان و قدرت و نه تمایلی برای تقابل با ایالات متحده آمریکا به خصوص در پرونده های حساسی مانند جمهوری اسلامی ایران را ندارد. پس مطمئن باشید اگر امروز مذاکراتی از جانب کره ای ها با ایران در خصوص ارسال دارو صورت گرفته است پیش از آن با آمریکایی ها هماهنگ شده است. چون با توجه به جدیت جمهوری اسلامی ایران در بازپس گیری منابع بلوکه شده خود در کره جنوبی از یک سو و در سوی دیگر فشارهای آمریکا برای عدم عودت اموال ایران، اکنون سئول به دنبال یک راه چاره میانه برای برون رفت از این شرایط است تا ضمن اینکه باعث تعدیل تنش ها در روابط خود با تهران شود از آن سو حساسیتی هم در طرف آمریکایی به وجود نیاورد. بنابراین با گرفتن چراغ سبز از کاخ سفید سعی کرده است، ذیل مذاکرات خود با تهران اقدام به ارسال محدود برخی اقلام اساسی مانند داروها به ایران داشته باشد. درصورتی که مقادیری مانند ۵۰۰ هزار دلار، دو میلیون دلار و حتی بیشتر از آن به هیچ وجه آن چیزی نیست که مدنظر ایران باشد. ایران در سایه دور زدن تحریم ها می تواند میلیاردها دلار دارو را به ایران وارد کند. پس اگر کره ای ها در ادعای خود صادق هستند باید به جای واردات محدود به فکر ارسال کالاهای اساسی در حد و انتظارات ایران باشند. البته من معتقدم کره جنوبی نیز مانند دیگر کشورها و به خصوص کشورهای اروپایی سعی می‌کند با این دست مذاکرات با ایران ضمن پیگیری نمایش دیپلماتیک، یک وقت‌کشی سیاسی تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا و تعیین تکلیف رئیس جمهور این کشور را در دستور کار قرار دهد. به ویژه که در صورت تشدید تنش ها در روابط تهران – سئول، ایران می تواند از ظرفیت مناسبات خوب خود با دو کشور چین و کره شمالی استفاده کند.

یعنی شما معتقدید که جمهوری اسلامی ایران از ابزار چین و کره شمالی برای فشار به کره جنوبی استفاده خواهد کرد؟

به هر حال توانایی های ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران تنها محدود به منطقه خاورمیانه نیست و می‌تواند از ابزار روابط خود با پیونگ یانگ استفاده کند. به هر حال ۷ میلیارد دلار اموال بلوکه شده ایران در شرایط کنونی ارزی چیزی نیست که تهران به این سادگی ها از آن بگذرد، آن هم در شرایطی که وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور در یک شرایط بسیار پیچیده و بغرنج قرار دارد. در این مقطع طبیعی است که ایران از خود یک عکس العمل نشان دهد. اتفاقا کره‌جنوبی هم در سایه همین نگرانی ها به فکر مذاکره با ایران برای ارسال کالاهای بشردوستانه و دارو افتاده است تا از این طریق بتواند ایران را نسبتا راضی نگه دارد.

در سایه نکاتی که مطرح شد و با توجه به دیپلماسی مخرب کره جنوبی آیا اساسا توجیهی برای تداوم روابط ما با مسئول وجود دارد، خصوصاً اینکه با احضار سفیر ایران در این کشور عملاً کار به یک تنش دیپلماتیک نسبی کشیده شده است؟

ببینید در هیچ شرایطی قطع مناسبات دیپلماتیک ایران با هیچ کشوری، حتی کشورهایی که رفتار مناسب دیپلماتیک با ایران ندارند، توجیه پذیر نیست. خصوصاً آنکه ایالات متحده آمریکا به فکر انزوای ایران در جامعه جهانی است. ما باید از طریق دیپلماسی، گفت‌وگو و مذاکره مسئله را مدیریت کنیم و حتی المقدور از افزایش تنش با کره‌جنوبی و هر کشور دیگری جلوگیری کنیم. مطمئن باشید تنها راه برون رفت جمهوری اسلامی ایران از این چالش و چالش های دیگر فقط «دیپلماسی» است. لذا قطع روابط با کره جنوبی با این نگاه که روابط تهران - سئول هیچ فایده سیاسی، دیپلماتیک و یا اقتصادی و تجاری ندارد، بهترین گزینه است، یکی از همان سناریوهای مد نظر ایالات متحده آمریکا است که امید دارد از سوی جمهوری اسلامی ایران عملیاتی شود. بنابراین ما نباید به سمت قطع مناسبات خود با کره جنوبی، ژاپن و یا هر کشور دیگری پیش رویم. البته این گفته های من دال بر آن نیست که ایران از حق خود بگذرد و یا تلاشی برای باز پس گیری اموال بلوکه شده خود در کره جنوبی نداشته باشد؛ خیر ایران باید تلاش و جدیت خود را برای باز پس گیری اموال مسدود شده خود به کار گیرد، اما در عین حال از هرگونه افزایش تنش دیپلماتیک و یا اقدامی برای قطع روابط با کره جنوبی خودداری کند؛ بازگشت همه سفرا و پرسنل دیپلماتیک و یا تهدید به اخراج سفیر کره جنوبی از تهران به هیچ وجه در این شرایط کمکی به جمهوری اسلامی ایران در برون رفت از چالش ها و مشکلات خود نمی‌کند.

ذیل این گفته هایتان مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص احتمال شکایت به دیوان بین المللی دادگستری که با واکنش منفی کره جنوبی و احضار سفیرمان در سئول انجامید، قابل توجیه است؟

بله این مسئله قابل توجیه است و می‌تواند یکی از ابزارهای مفید، موثر و کاراء برای باز پس گیری اموال بلوکه شده ما در کره جنوبی باشد. اما پیش از آن باید این مسئله را از طریق دیپلماسی، گفت‌وگو و مذاکره پیش برد. اگر در نهایت هیچ کدام از این مذاکرات نتیجه و خروجی ملموسی برای ما در پی نداشت، آن گاه باید از ابزارهای قانونی و حقوقی مانند شکایت در دیوان بین المللی دادگستری استفاده کنیم. به هر حال تاکید دارم در این شرایط که وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور چندان مساعد نیست تمام مسئولین باید برای برون رفت از این شرایط تمام تلاش‌های سیاسی، دیپلماتیک، حقوق و قانونی خود را به کار گیرند، حتی اگر در نهایت کار به شکایت از کره جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری کشیده شود باید حق خود را پس بگیریم. اما پیش از آن تاکید می‌کنم باید تمام مسیرهای گفت‌وگو، مذاکره و دیپلماسی امتحان شود و در صورت شکست این تلاش هاة آن گاه است که ما باید به سمت استفاده از ابزار حقوقی و قانونی برویم.