فرصتی که واشنگتن برای پکن فراهم کرد

دیپلماسی ایرانی: کارزار «اعمال فشار حداکثری» علیه ایران آشکارا نتوانسته است به اهداف اعلام شده یا اعلام نشده خود دست یابد: ایالت متحده نتوانسته ایران را به مذاکرات مجدد بر سر توافق هسته ای که دونالد ترامپ به شیوه نابخردانه ای از آن خارج شد، وا بدارد؛ این کارزار همچنین هیچ تاثیری در کاهش فعالیت های ایران در خاورمیانه نداشته یا نتوانسته است به فروپاشی نظام جمهوری اسلامی بینجامد. اکنون این کارزار احتمالا یک ضربه سهمگین دیگر نیز به منافع آمریکا به شکل مشارکت ایران با چین وارد خواهد کرد؛ مشارکتی که می تواند اقتصاد ایران را نجات دهد و در عین حال، چین را به جایگاهی جدید و قدرتمند در منطقه برساند که این یک ضربه جدی جدید به منافع ایالات متحده است.

به گزارش نیویورک تایمز، توافقنامه ای که ماه گذشته توسط حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، به تصویب رسیده می تواند به میلیاردها دلار سرمایه گذاری چین در ایران در ازای جریان ثابت نفت از ایران به چین منجر شود. براساس پیش نویس 18 صفحه ای که به دست نیویورک تایمز رسیده، این توافقنامه همچنین از همکاری های امنیتی از جمله رزمایش های مشترک نظامی و به اشتراک گذاری توسعه تسلیحاتی و اطلاعات حکایت دارد.

هنوز مشخص نیست که این توافق قطعی و اجرایی خواهد شد یا خیر. جزئیات توافق هنوز به طور رسمی اعلام نشده و لازم است که توافق توسط مجلس ایران تصویب شود و ممکن است ملی گراهای مجلس در برابر آن مقاومت کنند. اما اگر توافق عملیاتی شود، نه تنها دیوار تحریم هایی که دولت ترامپ در تلاش برای خفه کردن اقتصاد ایران کشیده، فرو خواهد ریخت بلکه یک تشدید تنش در چالش چین برای نفوذ جهانی ایالات متحده خواهد شد.

همانطوری که می شد از تشدید تنش ها بین ایالات متحده و ایران جلوگیری کرد، امکان اجتناب از این اتفاقات نیز وجود داشت. شی جینپینگ، رئیس جمهوری چین در زمان دولت باراک اوباما هم از کارزار اعمال فشار علیه ایران حمایت کرد و هم از توافق هسته ای که پس از آن به دست آمد و به محدودسازی برنامه غنی سازی اورانیوم ایران انجامید و می توانست هر گونه احتمال دستیابی ایران به بمب اتم را دست کم برای یک دهه یا بیشتر کاهش دهد. حتی در ابتدای کارزار اعمال فشار حداکثری ترامپ پس از خروج او از توافق هسته ای در سال 2018، چین به تحریم های آمریکا پایبند بود و خرید نفت از ایران و دیگر تجارت ها با این کشور را کاهش داد. با این حال، رویکرد تقابلی و تهاجمی ترامپ به چین در ماه های اخیر از جمله خودداری او از همکاری در حصول یک توافق تجاری گسترده، شی را خشمگین کرده و ظاهرا انگیزه او برای همکاری با اولویت های ژئوپلیتیک آمریکا را از بین برده است. 

در حقیقت، به نظر می رسد رئیس جمهوری چین به خوبی لحظه ضعف ایالات متحده را درک کرده است؛ چرا که ترامپ در فضای سیاسی داخلی آمریکا با یک بحران بهداشت و درمان و مشکلات اقتصادی گسترده دست و پنجه نرم می کند. چین در حال پیشروی و استفاده از ضعف آمریکاست: حضور خود را در دریای چین جنوبی گسترش داده، استقلال هنگ کنگ را در هم شکسته و به دشمن اصلی آمریکا در خاورمیانه پیوسته است.

دونالد ترامپ و دستیاران او در چند هفته اخیر بارها از چین انتقاد کرده اند و حتی مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در کنفرانس خبری در رابطه با چشم انداز توافقنامه چین-ایران به احتمال اقدام چین به فروش اسلحه به ایران تحت این توافق جدید اشاره کرد و این مساله را دلیلی برای تمدید تحریم تسلیحات متعارف سازمان ملل متحد علیه ایران که در ماه اکتبر منقضی می شود، توصیف کرد. اما مساله اینجاست که امکان تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران بدون همکاری چین اساسا وجود ندارد.

پومپئو همچنین به اعمال تحریم علیه آن دسته از شرکت های چینی که با ایران تجارت می کنند، تهدید کرد. شاید تا پیش از جنگ تجاری بی محابای دونالد ترامپ علیه چین چنین تهدیدهایی می توانستند عاملی بازدارنده باشند، اما اکنون، چین احتمالا به این نتیجه رسیده که با محافظت از دشمنان ایالات متحده در برابر «اعمال فشار حداکثری» و به نمایش گذاشتن ناتوانی ایالات متحده می تواند سود بیشتری کسب کند.

منبع: واشنگتن پست / مترجم: طلا تسلیمی