عراق نقطه کاهش تنش ایران و امریکا می شود؟

نویسنده: دکتر خوشنام پی ان (Dr. Khushnam P N*)

دیپلماسی ایرانی: دولت عراق پس از دو تلاش ناکام بالاخره تشکیل شد. گفته می شود که نخست وزیر جدید، مصطفی الکاظمی، خیرخواه منافع ایران و ایالات متحده است. برداشت عمومی این است که نخست وزیر جدید یک شخصیت واقع بین همراه با رویکردی همکارانه با همه بازیگران و ذینفعان در عراق است. او از اعتماد ایالات متحده و پشتیبانی ایران در چشم انداز و مسیر سیاسی آینده عراق بهره مند است. حال سوال اینجاست که آیا اینها می تواند بر تنش های ایران و ایالات متحده در منطقه و سندرم امنیتی خلیج فارس تاثیر بگذارد؟

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده ضمن تبریک تشکیل دولت جدید، گفت: «مسئله قابل ملاحظه تمدید معافیت 120 روزه عراق از تحریم خرید برق از ایران است. این تمدید نمایشی از تمایل ما برای کمک به فراهم کردن شرایط مناسب برای موفقیت است.» چنین اظهار نظرهایی می تواند نشانه ای از توافق ایران و ایالات متحده برای کاهش تنش منطقه ای باشد.

گفته می شود که توافق شکل گرفته بین دو دشمن دیرین با آزاد سازی دارایی های ایران در دادگاه لوکزامبورگ و در عوض حمایت ایران از مرد پیشنهادی ایالات متحده در عراق همراه بوده است. این الگوی تعامل بین دو کشور چشم اندازی از کاهش تنش در منطقه را نوید می دهد.

هم تهران و هم واشنگتن چنین توافقی را تکذیب می کنند، هر چند گزارش ها و شواهد حاکی از تایید چنین توافقی است. گرچه نخست وزیر جدید عراق با بن سلمان رابطه نزدیکی دارد، با این حال تعاملات تدریجی ایران و ایالات متحده یک فشار راهبردی برای عربستان آن هم در میانه همه گیری ویروس کرونا و کاهش درآمدهای نفتی ناشی از سقوط قیمت نفت است.

خروج سامانه های ضد موشکی پاتریوت و صحبت از کاهش حضور نیروی دریایی ایالات متحده در منطقه نه تنها یک ضرر راهبردی برای عربستان محسوب می شود بلکه خط بطلانی بر تمام پیش فرض های استوار قبلی است. عدم قطعیت روز افزون در تعهد ایالات متحده نسبت به امنیت منطقه، پادشاهی را به قلمروی سردرگمی های امنیتی و راهبردی کشانده است. مهمترین گزینه حاضر در  منطقه کاهش خصومت راهبردی با ایران است.

با توجه به همکاری ایالات متحده با قطر، شاید این پیامی برای پادشاهی باشد تا به تحریم قطر پایان دهد. قطر، کویت و عمان سه عضو شورای همکاری خلیج فارس و طرفدار یک امنیت منطقه ای فراگیر هستند که شامل ایران نیز می شود. کمک های بشردوستانه اخیر امارات به ایران پادشاهی را در منطقه تنها و از نظر راهبردی تضعیف کرده است. تلاقی راهبردی پادشاهی با رویکرد اسرائیلی در غرب آسیا علیه ایران نیز از نظر داخلی ناپایدار است. طرح صلح خاورمیانه و برنامه اسرائیل در الحاق بخشی از کرانه باختری این جهت گیری راهبردی را کاملا غیر قابل دفاع کرده است.

جریان باد برای کاهش تنش های احتمالی مساعد است. در سال انتخاباتی، دونالد ترامپ شاید درصدد بهره برداری از موفقیت های قابل اعتماد در سیاست خارجی برای جبران ناکامی های ناشی از پیامدهای همه گیری ویروس کرونا باشد. بنابراین سندرم عراق این پتانسیل را دارد که ایالات متحده و ایران را درگیر یک توافق احتمالی کند و ترامپ از آن برای پیشی گرفتن از رقبای دموکراتش حداکثر استفاده را ببرد.

از سوی دیگر ویروس کرونا ضربه ای کاری به ستون فقرات اقتصاد های خلیج فارس وارد کرده است. همچنان که هر بحرانی قابلیت این را دارد که در بردارنده فرصت های تازه ای باشد، منطقه می تواند از این همه گیری در مسیر امنیتی بسیار بهتر و ساختار امنیتی منطقه ای بر مبنای همکاری منطقه ای با پشتیبانی چند جانبه از قدرت های خارجی، سربلند بیرون آید.

منبع: یورواشیا ریویو / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11