سیاست آنکارا در سوریه را از ابعاد سیاسی و حقوق بینالملل چگونه ببینیم
ماجراجویی های نظامی ترکیه، آغازگر بحرانی بین المللی
نویسنده: پاتریک ساهاکیان، کارشناس ارشد علوم سیاسی
دیپلماسی ایرانی: ترکیه بر خلاف توافق سوچی و ایجاد منطقه بدون سلاح، با اعزام نیرو و تسلیحات نظامی، امنیت منطقه ادلب را با خطر مواجه و زمینه ورود قدرت های خارجی ( آمریکایی و اروپایی) را فراهم می کند. این اقدامات ترکیه گامی در جهت تولد بحران بین المللی در منطقه است. کشورهای ایران و روسیه به منظور حمایت از حکومت رسمی سوریه، سعی در تثبیت حاکمیت قانونی آن کشور داشته اند. در مقاطع زمانی، ترکیه خود را همگام نشان داده ، اما عملکرد این کشور نمایی دیگر از سیاست نهفته خود را که توام با موج سواری سیاسی است، تداعی می کند. به دنبال کنش های رجب طیب اردوغان، واکنش های مداخله جویانه آمریکایی ها ( اظهارات مایک پمپئو، وزیر امور خارجه) و اروپایی ها (فرانسه، آلمان) در نظام بین الملل با هدف به کارگیری رژیم های سیاسی فرامنطقه ای را می توان پیش بینی کرد.
سخنان وزیر دفاع ترکیه در توجیه رفتار نظامی ترکیه و ورود به مرزهای سرزمینی سوریه، خط مشی سیاست خارجه ترکیه را در قبال استقلال همسایه مشخص کرد. وی اظهار کرد: "هر وقت قانون اساسی باشد، انتخابات قانونی برگزار شود، دولت قانونی سر کار بیاید و دولت دموکراتیک ظاهر شود، در آن موقع ما خاک سوریه را ترک خواهیم کرد. وقتی رهبری دموکراتیک وجود داشته باشد، ما میرویم".
از بعد حقوق بین الملل:
در تعریف حقوق بین الملل می توان گفت: حقوق بین الملل؛ مجموعه قواعد حاکم بر روابط بین الملل، با هدف ایجاد نظم، ثبات و پیش بینی است. این قواعد بر مبنای منشور سازمان ملل دارای اصول ناظر بر روابط اعضای جامعه ملل است و اعضای سازمان ملل خود را مکلف به اجرای آن می دانند.
هر گونه تحرک نظامی در ابعاد دفاع یا حمله مشروع باید بر اساس منشور صورت پذیرد؛ در غیر این صورت از طرفی نقض آشکار صلح و امنیت، از طرفی دیگر توسل به زور برای نقض حاکمیت دولت بر عرصه سرزمینی است که هر دو در منافات با خط مشی سازمان ملل متحد است.
آنچه در سوچی مورد توافق قرار گرفت، ایجاد منطقه بدون سلاح و در قالب بند 3 ماده 2 منشور سازمان ملل مبنی ایجاد فضای لازم برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بود. عملکرد امروز ترکیه به عنوان یکی از طرفین توافق در این نشست، نقض آشکار این توافق است. اعزام تجهیزات و نیروی نظامی به سرزمین همسایه، عدم به رسمیت شناختن حاکمیت و دولت قانونی، عدم وفای به عهد را می توان نقض آشکار بندهای دوم، سوم و چهارم ماده دو منشور دانست.
تفکر توسعه طلبانه ترکیه، این کشور را به نقض آشکار حقوق بین الملل در سطح بین المللی مجبور کرده است.
از بعد سیاسی:
در فضای آنارشی نظام بین الملل، امر سیاسی دولت ها تعیین کننده امر سیاسی سیاست خارجه آنهاست. به عبارتی، سیاست خارجه کشورها، تداعی کننده مسائل سیاسی درون کشوری است، به نحوی که مهمترین رکن آن کنترل اجتماعی یا نظم است. در این مبحث دو واژه بسیار آشنا قدرت و امنیت، مفهوم می یابند. از نظر پیروان رهیافت لیبرال، برای فائق آمدن بر فضای آنارشیک نظام بین الملل، ایجاد رژیم ها یا اتحادهای بین المللی الزامی و زمینه ایجاد قدرت هستند. از نظر لیبرال ها، روابط است که قدرت را تداعی می کند. از طرفی نمود سخنان وزیر دفاع ترکیه، تکیه بر تفکرات دموکراتیک متکی بر لیبرالیسم است. به نظر لیبرال ها، هر دولت/ملت لیبرال حکومت دموکراتیک دارد و دوست محسوب می شود و بهکارگیری قدرت از هر نوع در مقابل آن کشور، امری مردود به شمار می رود. لیبرال ها اعتقاد دارند بهکارگیری هر نوع قدرت، حتی نظامی تنها علیه کشورهای غیردموکراتیک جایز است.
وزیر دفاع ترکیه درصدد است، با تجلی پیروی از نظام دموکراتیک، نظر همسو رژیم های منطقه ای و فرا منطقه ای را جلب کند تا از حمایت آنها در سطوح منطقه ای و فرا منطقه ای به عنوان متحد استراتژیک، بهره گیرد تا بتواند در مقابل کشورهای منطقه و حتی قدرت های جهانی، قدرت نمایی کند.
اگر عامل مجاورت دولت/ ملت ها را عامل اساسی در توانمندی ایجاد ناامنی بدانیم و با این دیده نگاهی گذرا به تحولات درعرصه امنیت داشته باشیم، در روزگاران دور، جابجایی دولت/ ملت ها نقش محوری در ناامنی داشتند. حضور ناگهانی قبایل بربر در مجاورت محل زندگی یک ملت نمونه ای بارز از این دوره است. اما با تشکیل کشورها و تصاحب عرصه های سرزمینی توسط ملت ها، مرزبندی ها مشخص و همسایگان ثبات یافتند. جابهجایی عملا رنگ باخت و نگرانی محدود به قدرت همسایگان شد.
همسایگی دو کشور و اعزام نیرو و تجهیزات نظامی ترکیه به سوریه، همچنین سخنان مسولین عالیرتبه ترکیه، حکایت از ایجاد ناامنی برای سوری ها را به همراه دارد.
در بررسی های روابط بین الملل، برای امنیت سطوح پنجگانه ای تعریف شده است. در کنار بازیگری به نام دولت ترکیه که می تواند ناامنی برای همسایه خود ایجاد کند، سخنان وزیر دفاع را می توان فراخوان برای پیوستن، بازیگران دیگر و خرده نظام های بین المللی که تنها به واسطه منافع مشترک، می توانند در کنار متحد استراتژیک خود قرار گیرند، تصور کرد. پس زمینه های امنیتی سوریه به واسطه مداخله دو سطح امنیتی دچار ناامنی می شود.
اگر بحران را به هم خوردن نظم رایج بر اساس فشار ناگهانی قلمداد کنیم، مشارکت حداقل یکی از قدرت های بزرگ، تعدد بازیگر، وسعت و برجستگی جغرافیایی، میزان خشونت و غیرقابل پیش بینی بودن را می توان خصایص یا مولفه های لازم برای تشخیص بحران دانست. همواره باید در نظر داشت قدرت های بزرگ تمایل به حل بحران ندارند و منافع خود را در تداوم آن می دانند.
مایک پمپئو نه تنها مراتب حمایت کشورش به عنوان یک قدرت بزرگ، از رویارویی نظامی ترکیه با سوریه را اعلام کرد، بلکه نظر موافق و قول همکاری یک خرده نظام بین المللی ( ناتو) را نیز داد. سخنان تحریک آمیز وزیر دفاع ترکیه و اظهارنظر اروپایی ها در باب حمایت از ترکیه، تعدد کشورهای دخیل در به هم خوردن نظم (حفظ استقلال سوریه) را تایید می کند.
در نهایت می توان گفت با وجود وسعت جغرافیایی، هرگونه اقدام توام با خشونت از جانب ترکیه، غیر منتظره بودن عملکرد این کشور را تداعی و خصایص لازم را برای بحران بین المللی نامیدن موضوع مورد بحث را تکمیل می کند. پس هر گونه کنش نظامی ترکیه در پهنه سرزمینی سوریه، می تواند آغازگر یک بحران بین المللی باشد که منافع آمریکا و متحدان غربی را تامین خواهد کرد.
نظر شما :