ائتلاف جدید دریایی با حضور ایران، روسیه و چین

نویسنده: رضا رسالت، کارشناس مسائل سیاسی

دیپلماسی ایرانی: امنیت دریایی مسئله ای جمعی و جهانی است که متضمن زنجیره کسب ثروت و بهره مندی ملت ها از منافع دریاست. امنیت دریایی حاصل توجه کشورهای ساحلی به دریاهای پیرامونشان، آگاهی محیطی از دریا، تشکیل ائتلاف های هم افزا برای دستیابی به امنیت بسیط و فراگیر جمعی و ممانعت از ترتیبات امنیتی نامطلوب توسط دیگران است. قدرت دریایی پایدار و برخورداری از ناوگان نظامی توانمند، امنیت سواحل مناطق دریایی تحت حاکمیت و همچنین امنیت خطوط مواصلاتی دریایی و تجارت بین المللی را تضمین میکند. در غیر این صورت ناامنی دریایی تدریجا شکل گرفته و هزینه هایی را به ویژه به اقتصاد جهانی، تجارت دریایی و مناطق ساحلی تحمیل خواهد کرد. راهبرد جمهوری اسلامی ایران در تامین امنیت دریایی، شکل دادن به ائتلاف های سازنده است، به طوری که در دکترین نظامی جمهوری اسلامی ایران دستیابی به صلح و امنیت از طریق پذیرفتن ترتیبات امنیتی جمعی امکان تحقق بیشتری دارد.

شناسایی تهدیدات علاوه بر تضمین حضور موثر در دریا و پایش مناطق دریایی، به اشتراک گذاشتن اطلاعات و افزایش آگاهی محیطی را در پی دارد و امنیت جمعی را تحکیم می بخشد، از همین رو باید با آگاهی و اثر بخشی بیشتر در دریا حضور داشته باشیم تا بتوانیم این محیط چند وجهی را که با ترافیکی از تنوع بازیگران مواجه شده است، بهتر مدیریت کنیم.

امروزه بیش از 90 درصد تجارت جهانی و در حدود 65 درصد کل نفت جهان از طریق دریا منتقل میشود. جهانی شدن به واسطه ی حمل ارزان و اسان کانتینرها با کشتی های برابری میسر شده و اقیانوس هند نیمی از ترافیک کانتینری جهان را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این 70 درصد کل ترافیک فراورده های نفتی در مسیر خود از خاورمیانه به اقیانوس آرام، از اقیاس هند عبور میکند. اقیانوس هند با وسعت 75 میلیون کیلومتر مربع سومین پهنه ی آبی بزرگ جهان است که نزدیک به 20 درصد از آبهای سطح کره زمین را پوشانده و حداقل 20 درصد کل مساحت اقیانوس های جهان را تحت پوشش قرار میدهد. این اقیانوس ارتباط دهنده اقیانوس آرام از طریق گذرگاه مجمع الجزایر مالی و اقیانوس اطلس به اقیانوس منجمد جنوبی از طریق کانال سوئز است، تا آنجا که آن را قلب اقیانوس ها نامیده اند. آلفرد ماهان، ژئواستراتژیست آمریکایی در کتاب معروف خود با عنوان "تاثیر نفوذ قدرت دریایی در تاریخ" در خصوص اهمیت این اقیانوس چنین میگوید: "هر کس بر اقیانوس هند کنترل داشته باشد بر آسیا فرمانروایی میکند."

از روز جمعه گذشته رزمایش دریایی مرکب ایران، روسیه و چین در این منطقه شروع شده است که مورد توجه جهانی قرار دارد. این رزمایش که تا دوشنبه ادامه دارد، شامل منطقه شمال اقیانوس هند و دریای عمان می شود. در این رزمایش تمرینات تاکتیکی متنوعی از جمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور مورد تعرض قرار گرفته و تیراندازی علیه اهداف مشخص در دریا توسط یگان‌های سه کشور انجام می شود. کشورهای برگزارکننده این رزمایش مشترک، هدف اصلی این رزمایش را ترویج صلح، دوستی و امنیت در منطقه عنوان کرده‌اند و اسم رمز این رزمایش نیز «کمربند امنیت دریایی» اعلام شده است. این رزمایش در شرایطی برگزار می‌شود که آمریکا به‌بهانه تأمین امنیت آب‌های منطقه، می‌کوشد تا ائتلافی را در نزدیکی سواحل ایران تشکیل دهد. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در توییتی به همین مناسبت نوشته است که برگزاری این رزمایش نظامی مشترک تعهد گسترده‌تر جمهوری اسلامی برای حفظ امنیت آبراه‌های مهم را مشخص می‌کند. این موضع وزارت امور خارجه پیام اقتدار نیروی دریایی را در قالبی مصالحه جویانه منعکس میکند و همچنین حاکی از آن خواهد بود که توان اثر گذاری ایران در مناسبات بین المللی را نمی توان نادیده گرفت. درک نادرست از مناسبات موجود و ناتوانی در تحلیل واقعیت های منطقه، موضوعی است که برخی از حکام حاشیه خلیج فارس مدت هاست با آن مواجه هستند. بخش معظَمی از این ادراک غلط زاییده شبهاتی است که آمریکایی ها همواره در صدد القای آن بوده اند. شبح موهوم جنگ به ابزاری نسبتا کارامد در سیاست خارجی امریکا تبدیل شده است سیاست این کشور هرگاه ایجاب کند، این سایه موهوم را میگستراند و با ایجاد حوادث فاجعه بار، منافع خود را استیفاء میکند.

از همین روی تحلیلگران آغاز رزمایش دریایی مشترک ایران، روسیه و چین در شمال اقیانوس هند را واکنشی به تحرکات اخیر آمریکا و متحدانش به‌ویژه عربستان سعودی در منطقه می‌دانند. این حرکت نشان می دهد که آمریکا در هدفش برای منزوی سازی ایران تحت لوای تروریسم اقتصادی، موفقیتی نداشته است. اقدامات آمریکا علیه ایران نتوانسته است ایران را حتی در صحنه ی نظامی هم مرعوب کند و ایران برای تامین امنیت خود و منطقه با کشورهای مهم اشتراک مساعی دارد. در سال‌های اخیر مقامات نیروهای دریایی روسیه و چین سفرهای بیشتری به ایران داشته‌اند و به نظر میرسد این روابط منجر به شکل گیری ائتلافهای جدید در منطقه خلیج فارس و پدید آمدن الگوهای جدید امنیت دریایی در منطقه خواهد شد.