مناقشه ایران و غرب از کنترل خارج شده است

نویسنده: نینا جگارکاوا

دیپلماسی ایرانی: اروپا آخرین تلاش های خود را برای نجات توافق هسته ای با ایران به کار می برد. در وین، نشست کمیسیون مشترک در راستای اجرای برجام برگزار شد. در این میان، تهران باور دارد که اتحادیه اروپا تعهداتش را اجرا نمی کند. و این در حالی است که هم اتحادیه اروپا و هم ایران به شدت، با اعمال تحریم های امریکا مخالف هستند. در این نشست، رهبران اروپایی به تشریح اوضاع جاری و متقاعد کردن تهران به نشستن پشت میز مذاکرات پرداختند.

در هفته گذشته، شش عضو اتحادیه اروپا (فنلاند، بلژیک، دانمارک، هلند، نروژ و سوئد) به سیستم مالی اینستکس ملحق شدند. اما، باید گفت که این تلاش ها برای به حداقل رساندن صدمات وارده به اقتصاد ایران کافی نیست. وقوع اعتراضات اخیر در ایران نه فقط تاثیر گذار بودن استراتژی اعمال فشار امریکا را نشان داد، بلکه به سردرگمی و عدم توانایی اتحادیه اروپا در رویارویی اش با واشنگتن شفافیت بخشید. این اعتراضات به خاطر افزایش نرخ بنزین برگزار شد. اقتصاد ایران در وضعیت دشواری قرار دارد و ارزش ارز ملی نیز به خاطر فشارهای اقتصادی کاخ سفید به شدت، افت کرده است.

در حال حاضر، اوضاع از کنترل خارج شده است. تهران کاهش تدریجی اجرای تعهداتش براساس توافق هسته ای را آغاز کرده و واشنگتن همچنان به فشارهای اقتصادی علیه ایران افزایش می دهد و اروپا نیز مانند سابق، بر سر دو راهی باقی مانده است. در نهایت، اقدامات امریکا تاثیر خود را بر ملت ایران نشان داد. گفته می شود در اعتراضات اخیر 208 نفر کشته و هزاران نفر نیز بازداشت شده اند. امریکا نیز از این اقدامات معترضان در ایران حمایت کرد.

در حالی که ترامپ ازسرگیری اعمال تحریم ها علیه ایران را آغاز کرده است، تهران از اروپایی ها انتظار دارد تا سطح ضربات وارده را به حداقل برسانند. در این زمینه حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران از روسیه و چین به خاطر حمایتشان از برجام قدردانی کرده است. اما تهران از کشورهای اروپایی انتظار بیشتری داشته است.

نیکولای توپورنین، مدیر مرکز مطالعات اروپا، معتقد است: «روسیه خود صادر کننده نفت است، از این رو، در این زمینه نمی تواند کمک چندانی به ایران بکند. اما، روسیه تلاش می کند تا در مبادلات مالی از ارزهای داخلی و یا مبادله کالا به کالا استفاده کند و به این ترتیب به ایران کمک کند.» 

وی در ادامه می افزاید: «در رابطه با اتحادیه اروپا باید گفت که این اتحادیه تاثیر تحریم های امریکا را به خوبی حس می کند. طی شش ماه نخست سال جاری، حجم تجارت دو جانبه میان 28 عضو اتحادیه اروپا و ایران به یک چهارم رسیده است. در ماه های ژانویه و ژوئن، مبادلات کالا میان ایران و اتحادیه اروپا به 2.558 یورو رسید.»

واشنگتن به خود این حق را می دهد که نه فقط ایران، بلکه کشورها و شرکت هایی را که با تهران روابط تجاری دارند، تحریم کند. از این رو، سیستم اینستکس برای امریکا قابل قبول نیست. حتی، چشم انداز این مکانیسم بعد از پیوستن شش کشور دیگر به آن نیز نامشخص و مبهم می نماید. به احتمال زیاد، این مکانیسم برای اجرای قراردادهای تجاری در راستای ارسال مواد انرژی به کار خواهد گرفته شد. اما، باید اذعان داشت که امکانات این مکانیسم کافی نیست.

ایران از سرگیری برنامه هسته ای خود را آغاز کرده است. تاکنون، ایران چهار گام را در این عرصه برداشته است. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز گزارش داده که ایران در یک کارخانه اتمی سری اورانیوم غنی سازی می کند. به اعتقاد سرویس های اطلاعاتی غربی، این کارخانه برای طراحی سلاح هسته ای در نظر گرفته شده است. ایران همواره استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف تسلیحاتی را رد کرده و همواره بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود تاکید کرده است. در شرایط حاضر، اروپایی ها هنوز تصمیم نگرفته اند که از کدام طرف حمایت کنند. سیاستمداران اروپایی معتقدند که زمان اخذ اقدامات لازم رو به پایان است. به سخن دیگر، اروپا اهرم های دیپلماتیکی خود را از دست داده است.

ایران معتقد است که اروپا قادر به مقابله با امریکا نیست و از این رو، بیش از این، نمی خواهد روی کشورهای اروپایی حساب کند. در حقیقت، پیوستن کمتر از 10 کشور عضو اتحادیه اروپا به اینستکس نشانگر امکانات محدود بروکسل است. اتحادیه اروپا 28 عضو دارد. برخی از آنها از امریکا حمایت می کنند. میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در خصوص ایران اتفاق نظر وجود ندارد. دیگر اعضای اتحادیه اروپا منتظر توسعه بعدی رویدادها هستند تا پس از آن، در خصوص پیوستن به اینستکس تصمیم بگیرند. این حقیقت که شرکت های اروپایی به توصیه های بروکسل در خصوص ادامه همکاری ها با تهران بی اعتنایی کردند، نشانگر این موضوع است که واشنگتن تمامی موارد را به این شرکت ها دیکته می کند. علت دیگر کشورهای اروپایی برای کمک نکردن به ایران، حفظ شرایط اقتصادی خودشان است. البته، باید گفت که اقدامات اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته ای منحصر به فرد بوده است. در این گیر و دارها، اتحادیه اروپا موضع خود را جدای از واشنگتن مشخص کرده و واهمه ای از خود نشان نداده است. اروپایی ها نه فقط در سخن، بلکه در عمل نیز امریکا را محکوم کرده اند. این رویداد نادری است که اتحادیه اروپا در مقابل امریکا بایستند و مستقل عمل کند. این اقدام بسیار ارزشمند است.

منبع: گازتا رو / تحریریه دیپلماسی ایرانی