ورود خطرناک ایران و اروپا به بازی هسته ای

دیپلماسی ایرانی: از زمان خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، اروپا و ایران در حال آزمودن قاطعیت یکدیگر برای ماندن در برجام هستند. تبادل تهدیدها بین اروپا و ایران در این روند را می‌توان نوعی بازی خطرناک هسته‌ای دانست که در آن طرفین در حال آزمودن شجاعت یکدیگر هستند و تا بیرون راندن حریف از عرصه رقابت بر موضع خود پافشاری می‌کنند.

اما نه اروپا و نه ایران نابودی برجام را نمی‌خواهند، چرا که این توافق برای هر یک از آنها نماد به‌بار نشستن دوازده سال کار دشوار دیپلماتیک است که در آغاز آمریکا در آن مشارکتی نداشت. هر دو طرف تلاش کرده‌اند از برجام در برابر اقدامات دولت ترامپ برای نابودی آن محافظت و دست‌کم کالبد این توافق را تا روی‌ کار آمدن دولت بعدی آمریکا حفظ کنند.

ایران به نوبه خود تلاش می‌کند سایر طرفین توافق را به جبران مالی تاثیرات تحریم‌‌های آمریکا وادار کند. مقامات ایرانی از عدم کارایی اینستکس انتقاد دارند. آنها متوجه افزایش عدم‌ محبوبیت برجام در میان مردم ایران، به دلیل برآورده نشدن رشد اقتصادی پیش‌بینی شده برای دوران پسابرجام، شده اند. از سوی دیگر، انتخابات آینده مجلس در فوریه 2020 عاملی دیگر برای سنجش‌‌های ایران است، چون این نگرانی وجود دارد که به جای عمل‌گرایان حامی برجام و مشارکت با غرب، نامزدهای تندرو کنترل مجلس را به دست گیرند.

باقی ماندن ایران در برجام منافعی برای تهران دارد. مثلا طبق این قرارداد، ممنوعیت اعمال‌شده از سوی سازمان ملل برای فروش جنگ‌افزارهای خارجی به ایران و صادرات جنگ‌افزارهای ایرانی به خارج در 2020 پایان می‌یابد و این برای سپاه پاسداران که به مدت چندین دهه با کمبود جنگ‌افزارهای متعارف پیشرفته روبه روست و همچنین برای صنایع نظامی ایران که به دنبال فروش پهپادهای پیشرفته و سایر جنگ‌افزارهای تولید داخل به خارج است، استدلال خوبی برای باقی ماندن در برجام است.

روشن است که ایرانی‌ها به ترامپ اعتماد ندارند اما این اندیشه در تهران وجود دارد که توافق با یک رئیس جمهوری ضعیف و نالایق بهتر از منتظر ماندن برای توافق با جانشین آن است. اگرچه نامزدهای دموکرات اعلام کرده‌اند در 2021 به برجام بازخواهند گشت، ایرانی‌ها به خوبی می‌دانند که یک رئیس‌جمهوری تازه اولویت‌های فراوان دیگری دارد و به احتمال قوی به بازبینی سیاسی بلند‌مدتی خواهد پرداخت که در طول این زمان بسیاری از تمهیدات برجام منقضی خواهد شد. علاوه بر این، ایران نیز در ماه مه یا ژوئن 2021 انتخابات ریاست جمهوری در پیش دارد که احتمال نبود روحانی در گفت وگوهای تازه را افزایش می‌دهد.

ایران و غرب در حالی وارد این بازی روانی فرسایشی شده‌اند که ایران با شرایط منطقه‌ای سازنده‌تری برای دیپلماسی روبه روست. یورش‌های اخیر به نفتکش‌ها و تاسیسات نفتی و همچنین عدم پاسخ محکم به این یورش‌ها از سوی ایالات متحده آمریکا باعث هراس امارت متحده عربی و عربستان سعودی شده است. امارات بخش عمده‌ای از نیروهایش را از یمن خارج، 700 میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران را آزاد و حتی پیشنهاد گفت وگو با ایران درباره مساله هسته‌ای و مناقشات منطقه‌ای را مطرح کرده است. عربستان برای گفت وگوی صلح تازه به حوثی‌های یمن نزدیک شده و به دلیل تمرکز بر ارائه سهام آرامکو در بورس و افزایش رشد اقتصادی‌اش، لحن ضدایرانی و تند خود را تعدیل کرده است.

اگر دو همپیمان کلیدی آمریکا در منطقه به واشنگتن بگویند که خواهان دیپلماسی با ایران هستند، مخالفت با این تصمیم برای دولت آمریکا دشوار خواهد بود چرا که ترامپ بارها اعلام کرده است که تمایل دارد نیروهای ایالات متحده را از خاورمیانه خارج کند. با این حال واکنش ملایم آمریکا مستلزم این است که گام‌های هسته‌ای ایران حساب شده باشد و اروپا به نقش دیپلماتیک ماهرانه خود ادامه دهد.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی