فعالیت های اخیر هسته ای ایران ابزاری برای چانه زنی است

نویسندگان: سون آنگل راسموسن و آرسو اکبالی(Sune Engel Rasmussen and Aresu Eqbali)   

دیپلماسی ایرانی: تهران می خواهد که ایالات متحده امریکا، تحریم ها را به عنوان بهایی برای پایبندی دوباره به توافق کارساز هسته ای بردارد. برخی هم می گویند، هدف این گام ها، فشار بر جو بایدن است.

از زمان خروج دولت دونالد ترامپ از توافق برجام با هدف آنچه مهار جاه طلبی های اتمی ایران گفته می شد، تهران به طور پیوسته به سمت افزایش غنی سازی اورانیوم حرکت کرده و اخیرا نیز اعلام کرده که در حال شروع کار برای تولید یک ماده اصلی مورد استفاده در کلاهک های هسته ای است. 

دیپلمات های اروپایی که علاقمند به نجات توافق هستند می گویند که اقدامات ایران تلاشی است برای افزایش فشار بر واشنگتن و جو بایدن برای پیوستن دوباره ایالات متحده به توافق و برداشتن تحریم ها. 

اکنون سوال اینجاست که آیا ایرانی ها آنقدر پیشروی کرده اند که احتمال بازگشت ایالات متحده را کاهش دهند؟

از زمان آغاز ساز و کار فشار حداکثری دولت ترامپ، سیاستگذاران در تهران نسبت به توافق تردید بیشتری پیدا کرده و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران را تحت فشار گذاشته اند تا گام های جدی تری در مسیر رسیدن به سلاح هسته ای بردارد. یک مقام ارشد ایرانی می گوید که تندروها می خواهند به افکار عمومی نشان دهند که خودشان می توانند به نتایج بهتری برسند.

آقای بایدن گفته است که در صورت بازگشت ایران به شرایط پای بندی کامل، ایالات متحده نیز به توافق برخواهد گشت. انتظار می رود که تیم او افرادی از تیم گفت وگو کننده قبلی را در بر داشته باشد، افرادی مانند وندی شرمن به عنوان معاون وزیر امور خارجه که یکی از اعضای برجسته طرف مذاکره با ایران بر سر برجام بود.

مقامات ایرانی می گویند که در صورت برداشته شدن تحریم های ایالات متحده، اقدامات آنها نیز به راحتی قابل بازگشت است. انبار اورانیوم آنها می تواند تُنک و مقادیر اضافی به خارج صادر شوند، مانند وضعیت پس از توافق هسته ای. رهبر عالی ایران، آیت الله علی خامنه ای، فرمان منع تولید سلاح هسته ای را صادر کرده است. 

پس از خروج واشنگتن از توافق، تهران همچنان به توسعه ظرفیت برنامه هسته ای اش ادامه می دهد، توافقی که در آن فرانسه، انگلیس، چین، روسیه و آلمان نیز حضور داشتند.

ایران در حال حاضر بیش از ده برابر حد مجاز اورانیوم با غنای پایین که در توافق ذکر شده، اورانیوم ذخیره می کند که البته بسیار پایین تر از سطح اورانیوم قبل از توافق است. بیشینه خلوص انباره کنونی 4.5 درصد است که البته اگر تا درجه تسلیحاتی 90 درصد خلوص افزایش یابد آن گاه ماده لازم برای ساخت دو سلاح آماده خواهد بود.

تهران می خواهد که آمریکا، تحریم ها را به عنوان بهایی برای پایبندی دوباره به توافق کارساز هسته ای بردارد. برخی هم می گویند، هدف این گام ها، فشار بر بایدن است.

هفته گذشته ایران اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم تا خلوص 20 درصد را از سر گرفته است. سپس روز چهارشنبه گزارش محرمانه آژانس انرژی اتمی سازمان ملل اعلام کرد که ایران در حال برداشتن گام مهم دیگری است: آماده سازی برای آغاز تولید فلز اورانیوم، ماده اصلی مورد استفاده برای ساخت هسته انفجاری بمب های اتمی. ایران بازرسان آژانس را از اقدام خود مطلع کرد و گفت که هدف آنها ساخت سوخت راکتور است نه سلاح هسته ای.

اریک بروور (Eric Brewer)، مقام پیشین بخش مبارزه با گسترش سلاح هسته ای که اکنون در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی واشنگتن کار می کند، گفت: «اگر ایران بخواهد موقعیت چانه زنی اش را بیش از آن چه باید تقویت کند به روشنی با خطراتی روبه رو خواهد شد. با ورود دولت بایدن و درخواست های فراتر از انتظار ایران، بدون شک باید منتظر افزایش تنش ها باشیم.»

مقامات ایرانی می گویند که گام های نهایی فراتر از خواست حسن روحانی به عنوان یک سیاستمدار میانه روست. برخی استدلال می کنند که غنی سازی 20 درصدی، تولید فلز اورانیوم و اخراج بازرسان آژانس نه تنها هرگونه تلاش برای بازگشت به توافق را به خطر می اندازد بلکه تحکیم تحریم های ایالات متحده را نیز با چالش مواجه می کند. 

فشار تندروها برای افزایش فعالیت های هسته ای همچنین چالشی پیش پای متحدان حسن روحانی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران است. هرچند خود روحانی نمی تواند شرکت کند اما انتظار می رود که برخی از پشتیبانان او وارد این رقابت شوند. یک مقام دولتی ایران می گوید که رئیس جمهوری امیدوار است که یک توافق موقت تا قبل از انتخابات، ایران را به سمت پایبندی کامل و کاهش تنش ها با ایالات متحده و اروپا رهنمون کند. رئیس جمهوری می داند که نقض بیشتر توافق می تواند این هدف را سست کند و موقعیت تندروها را تقویت کند کسانی که هیچ مشکلی با بستن درِ دیپلماسی با غرب ندارند.

مخالفان محافظه کار روحانی می گویند که خروج ترامپ از توافق هسته ای تاییدی است بر گفته های آنها که به ایالات متحده نمی توان اعتماد کرد و دیپلماسی از اول اشتباه بود. مقامات ایرانی می گویند که نقض اخیر ایران در توافق پاسخی است به ناتوانی اروپا و آمریکا در برآوردن تعهدات آنها در برجام. فواد ایزدی، تحلیل گر محافظه کار و مدرس دانشگاه، می گوید: «توافق هسته ای نه تنها نتوانست منافع اقتصادی برای ایران داشته باشد بلکه حالا ایران چوب دو سر طلاست: هم تحریم ها افزایش یافته و هم توانمندی های هسته ای کاهش یافته است.» او گفت که اگر طرف مقابل علاقه ای به بازگشت به توافق نداشته باشد ایران باید بتواند فشار بر طرف مقابل را حفظ کند.

منبع: وال استریت ژورنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی /11