چشم امید روحانی به آبه شینزو

نویسنده: لارا روزن

دیپلماسی ایرانی: احتمالا حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در سفر خود به ژاپن در 19 و 20 دسامبر درصدد ترغیب آبه شینزو، نخست وزیر این کشور به تلاش برای میانجی گری بین واشنگتن و تهران بر خواهد آمد چراکه به نظر می رسد امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، تلاش های خود را در این زمینه در پی افزایش نگرانی اروپایی ها از اقدامات ایران و عقب نشینی آن از توافق هسته ای سال 2015 متوقف کرده است.

علی واعظ، مدیر ایران در گروه بین المللی بحران، به المانیتور گفت: «ایران از آبه می خواهد تا مسیری که ماکرون آغاز کرده بود، ادامه دهد.» دعوت از روحانی به ژاپن می تواند به معنای فرصتی برای رئیس جمهوری ایران باشد تا نه تنها در سطح بین المللی که به مخاطبان داخلی نشان دهد فشار اقتصادی که اخیرا به اعتراض های گسترده انجامید، در حال کاهش است. 

اسفندیار باتمانقلیچ، بنیانگذار پایگاه اینترنتی بورس و بازار، درباره تعامل اقتصادی بین المللی ایران گفت: «آنچه روحانی باید نشان دهد این است که حتی در نبود یک رهبر دولت اروپایی، باز هم کانال دیگری وجود دارد که می توان از آن برای یافتن چارچوبی برای کاهش تنش ها استفاده کرد. ژاپنی ها پیشتر در این زمینه پیش قدم شده بودند. اما دلیل دیگری که چنین اقدامی را ممکن می کند این است که ژاپن یکی از مکان هایی است که ایران دارای های توقیفی زیادی در آن دارد. یکی از چالش های ماکرون این بود که حتی اگر می توانست دولت [دونالد] ترامپ را به تخصیص اعتبار برای ایران راضی کند، مشخص نبود این پول از کجا تامین خواهد شد و به همین دلیل هم بود که طرح اولیه به بحث درباره معافیت های فروش نفت تغییر شکل یافت. اما ایران به ارز سخت (اسکناس) بیش از فروش نفت نیاز دارد. اگر آبه بتواند یک بسته مالی پیشنهاد دهد، احتمالا توانایی تحقق آن را نیز دارد چرا که سرمایه های ایران در بانک های ژاپن توقیف شده است.»

برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، اخیرا پس از سخنرانی برای شورای روابط خارجی در واشنگتن گفته است که دولت ترامپ هیچ تمایلی به ارائه امتیاز به ایران همچون معافیت موقت از تحریم های نفتی برای ترغیب ایران به حضور پای میز مذاکره ندارد. اما او در عین حال ابراز امیدواری کرد که تبادل اخیر زندانی ها بین آمریکا و ایران بتواند اولین قدم به سمت تعامل مستقیم و آزادی سایر آمریکایی های زندانی در ایران باشد. هوک گفت: «ما با مبادله زندانی ها نشان دادیم که می دانیم چطور باهم همکاری کنیم و به توافق برسیم. امیدوارم که این تبادل اولین قدم در این مسیر باشد.» هوک افزود که او با محسن بهاروند، همتای خود در وزارت امور خارجه ایران، در زمانی که هر دو برای تبادل زندانی ها در زوریخ بودند، دیدار نکرد چرا که بهاروند که از دستیاران محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به شمار می رود، احتمالا در موقعیت مذاکره نبوده است. هوک در ادامه این اتفاق را «فرصت از دست رفته» خواند و گفت تصور می کرده ایرانی ها به مذاکره علاقه داشته باشند: «ما موقعیت های دیپلماتیک زیادی به نظام ایران پیشنهاد دادیم. فرانسوی ها، ژاپنی ها، عمانی ها و پاکستانی ها هم همینطور. اما آنها دیپلماسی را رد می کنند.»

تلاش های تحت رهبری فرانسه برای پیشبرد چارچوبی با هدف بازگرداندن ایالات متحده و ایران به میز مذاکره ظاهرا در میانه افزایش نگرانی اروپایی ها درباره اقدامات ایران در جبهه های هسته ای و منطقه ای، متوقف شده است. قدرت های اروپایی هفته گذشته در جلسه کمیسیون مشترک نظارت بر اجرای تعهدات هسته ای ایران اعلام کردند که اگر ایران در ماه ژانویه گام بعدی را در عقب نشینی از تعهدات برجامی بردارد، آنها هم سازوکار حل و فصل اختلافات را به اجرا خواهند گذاشت. ایران از ماه مه در اعتراض به ناتوانی طرفین برجام در کاهش فشار تحریم های ایالات متحده، شروع به عقب نشینی تدریجی اما قابل بازگشت از تعهدات هسته ای خود کرده است. در حال حاضر تصمیم ایران به از سرگیری غنی سازی در تاسیسات زیرزمینی فردو بیش از دیگر اقدامات آن اسباب نگرانی قدرت های غربی را فراهم آورده است.

این احتمال وجود دارد که آبه بتواند ایران را متقاعد کند در ماه ژانویه قدمی در عقب نشینی از برجام برندارد یا دست کم قدمی کوچک تر بردارد که اروپایی ها را به اجرای ساز و کار حل اختلاف تحریک نکند. ساز و کار حل اختلاف اگر در مدت زمان مشخصی به حل مناقشات نینجامد، به ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل منجر می شود. باتمانقلیچ گفت: «حتی اگر اروپایی ها ساز و کار حل اختلاف را به اجرا بگذارند، اما آشکارا هیچ اعتقادی به موثر بودن اعمال فشار حداکثری ندارند. با این حال، مشکل اینجاست که احساس می کنند اقدامات ایران در وخیم تر کردن اوضاع نیز سازنده نیست. از نظر آنها، تمامیت توافق های کنترل تسلیحات در معرض خطر قرار گرفته است. افراد مسئول منع گسترش تسلیحات در وزارتخانه های امور خارجه به شدت از اینکه این توافقنامه ها اعتبار خود را از دست داده اند، حساس شده اند.»

منبع: المانیتور / مترجم: طلا تسلیمی