تاثیر رزمایش ایران، روسیه و چین بر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس

نویسنده: تام اوکانر

دیپلماسی ایرانی: ایران اخیرا تشکیل ائتلافی محدود به کشورهای منطقه را خواستار شده، اما همچنین در مسیر تقویت روابط نظامی با روسیه و چین، دو قدرت بین المللی مخالف تلاش های ایالات متحده برای منزوی کردن جمهوری اسلامی، گام برداشته است.

علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، روز دوشنبه در تهران با یوسف بن علوی بن عبدالله، وزیر امور خارجه عمان و یکی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس، دیدار کرد. این در حالی است که ایران امید دارد بتواند عمان را به پیوستن به ائتلاف در دو سوی تنگه هرمز موسوم به «هوپ/تلاش برای صلح در هرمز» راضی کند. مقام ایرانی در این دیدار از ایالات متحده به دلیل تلاش برای تشکیل ائتلاف رقیب برای گشت زنی در تنگه هرمز انتقاد کرد و گفت پروژه خلیج فارس ایران هیچ قدرتی خارج از منطقه را شامل نخواهد شد: «کشورهایی که بیشترین سهم را در ایجاد تنش و ناامنی در منطقه داشتند و منطقه را با جنگ های متعدد و گسترش تروریسم به آشفتگی و ویرانی کشانده اند، هرگز به دنبال ثبات و امنیت خلیج فارس نبوده اند و فقط به دنبال پیشبرد منافه خود در منطقه هستند.»

با این حال، ایران به طور همزمان به دنبال ارتقاء وجهه خود در جهان از طریق برگزاری رزمایش دریایی مشترک با دو رقیب بزرگ ایالات متحده، یعنی روسیه و چین، است. اگرچه شرایط دقیق پیرامون این رزمایش هنوز مشخص نیست، اما برخی جزئیات آن گفته شده است. دریاسالار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ایران، روز شنبه در نمایشگاه نیروی دریایی گفت که این نیروها هنوز در حال برنامه ریزی برای پیوستن به نیروهای دریایی روسیه و چین برای رزمایش هستند. او افزود: «هدف از این رزمایش دستیابی به امنیت جمعی و کمک به تامین امنیت منطقه شمالی اقیانوس هند، صحنه حوادث خاصی از جمله دزدی دریایی، است.»

خانزادی اولین مرتبه در ماه ژوئیه چشم انداز برگزارشی چنین رزمایشی را مطرح کرد؛ اما روسیه تا ماه ها هیچ سخنی در تایید آن نگفت. نهایتا سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، ماه گذشته فاش کرد که «ما، جمهوری خلق چین و ایران برای رزمایش دریایی در نبرد با تروریست ها و دزدان دریایی در بخش شمالی اقیانوس هند آماده می شویم»؛ اما چین که نام آن اخیرا به کشورهای مشارکت کننده در رزمایش اضافه شده، هنوز در این زمینه اظهارنظر نکرده است.

چین و روسیه هر دو از امضاکنندگان و حامیان توافق هسته ای سال 2015 ایران هستند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، سال گذشته به طور یکجانبه از توافق خارج شد و ایران را به تامین مالی تروریسم و ساخت موشک های بالستیک متهم و تحریم های شدیدالحنی را علیه آن اعمال کرد. اما اتحادیه اروپا و سه قدرت اروپایی یعنی فرانسه، بریتانیا و آلمان هنوز از برجام حمایت می کنند.

با افزایش تنش ها بین دو دشمن دیرینه در ماه های اخیر، ایالات متحده آمریکا ایران را در چند حمله به تانکرهای نفتی در خلیج فارس و دریای عمان و حمله ماه سپتامبر به تاسیسات نفتی سعودی مقصر دانسته است. روسیه و چین از مقصر دانستن ایران در این حملات خودداری کرده اند و به دنبال آرام کردن اوضاع هستند و ایالات متحده را به دلیل ترک برجام مقصر می دانند.

منافع استراتژیک روسیه و چین هر دو در همکاری با ایران است؛ روسیه در جنگ داخلی در سوریه با ایران همکاری داشته و چین هم به دنبال افزایش واردات نفت از ایران به رغم تحریم های ایالات متحده است. در عین حال، هیچ یک از این دو کشور جنگ در خلیج فارس نیستند و با رقیب منطقه ای ایران یعنی عربستان سعودی هم روابط خوبی دارند.

اگرچه اخیرا گزارش های متعددی درباره ارتباط ایران و عربستان سعودی از طریق کانال های پشتی منتشر شده، اما ریاض هنوز به طور رسمی به ابتکارعمل ائتلاف هوپ پاسخ نداده است. عربستان اندکی پیش از پیشنهاد ایران به ابتکارعمل بین المللی «ساختار امنیت دریایی» تحت رهبری ایالات متحده پیوسته که استرالیا، بحرین، امارات متحده عربی و بریتانیا از دیگر اعضای آن هستند. روسیه ائتلاف پیشنهادی خود موسوم به «مفهوم امنیت جمعی برای منطقه خلیج فارس» را در نظر دارد که چین نیز از آن حمایت می کند. روسیه در این پیشنهاد به دنبال همکاری منطقه ای و مشارکت توامان قدرت های بزرگی همچون روسیه، چین، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و هند است.

ایالات متحده آمریکا بیشتر این فعالیت ها و ابتکارعمل ها را نادیده گرفته و هزاران سرباز به عربستان سعودی اعزام کرده که این اقدام آن با نگرانی ها در منطقه از افزایش تنش ها و بروز خشونت میان ایران و دیگر رقبای منطقه ای آن از جمله اسرائیل در کشورهایی همچون سوریه همراه بوده است. واشنگتن تا کنون از بازگشت به توافق هسته ای به عنوان پیش شرط مذاکره با تهران خودداری کرده است.

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز دوشنبه در جمع حضار در دانشگاه لوئیزویل گفت که سیاست شدیدالحن دولت ترامپ در قبال ایران «برای حفظ امنیت آمریکا، ثبات بیشتر در خاورمیانه و توانمندسازی مردم ایران در ترغیب نظام جمهوری اسلامی به تغییرات اساسی در عملکرد آن و عمل به عنوان یک کشور معمولی» طراحی شده است.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34