فعالیت ایران در «منطقه خاکستری»

نویسنده: توماس ترسک

دیپلماسی ایرانی: اگرچه توجه جامعه بین المللی در هفته گذشته به مرز سوریه-ترکیه جلب شده، اما حمله روز جمعه به یک تانکر نفتکش ایرانی در نزدیکی ساحل عربستان سعودی یادآور این مساله بود که تنش ها با ایران در منطقه هنوز بالاست. ایران با اتخاذ استراتژی تشدید تنش ها در برابر ایالات متحده و متحدانش، تصمیم گرفته به جایی ضربه بزند که انتظارش نمی رود و به نظر می رسد که نتیجه خوبی هم گرفته است چرا که دولت ترامپ با توجه شمار محدود نیروهای مستقر در منطقه از هر گونه درگیری مستقیم خودداری می کنند.

با این حال، قابلیت های نظامی ایالات مته همچنان بر ایران برتری دارد و احتمالا نیازی به این خودداری ترامپ از واکنش نیست. اما ایران در تلاش برای دستیابی به اهداف استراتژیک خود از روش خیلی خوبی استفاده و در «منطقه خاکستری» عملیات انجام داده است، یعنی جایی بین صلح و درگیری آشکار. منطقه خاکستری عمدتا استفاده از نیروی نظامی با حداقل عواقب و مخاطره درگیری نظامی را شامل می شود. واشنگتن برای دستیابی به نیروی بازدارندگی و در عین حال به حداقل رساندن خطر درگیری باید تهران را در منطقه خاکستری و با حداقل اقدامات نظامی به چالش بکشد؛ عملیاتی که مشهود نباشند، اما ایران بداند که عامل آن ایالات متحده بوده است.

ایران از ماه مه به شیوه ای موفقیت آمیز عملیات خود را در منطقه پیش برده بدون اینکه ایالات متحده را به واکنشی شدید و آسیب رسان تهدید کرده باشد. عملیات ایران هنوز به درگیری نظامی منجر نشده و در عین حال پیامی آشکار به جامعه بین الملل ارسال کرده مبنی بر اینکه تحریم صادرات انرژی ایران و دیگر بخش های اقتصادی مهم این کشور عواقب شدیدی خواهد داشت.

دولت ترامپ رویکردی کاملا برعکس ایران را در پیش گرفته است و ضمن تکیه بر تحریم ها، با صدای بلند درباره جنگ صحبت می کند. چنین رویکردی نه تنها اعتبار آمریکا را به خطر می اندازد، بلکه سبب شده بین لفاظی های دولت ایالات متحده و عمل آن فاصله زیادی ایجاد شود. وقتی که مساله به استفاده از نیروی نظامی مربوط باشد، اقدامات و رویکرد ترامپ عمدتا نمایشی، اما نهایتا بی تاثیر است و به نمایش متعارفی از قدرت نظامی محدود می شود.

ترامپ در میانه تشدید تنش ها با ایران در بهار امسال و بار دیگر در واکنش به حمله به تاسیسات نفتی عربستان سعودی نشان داد که استفاده از نیروهای نظامی و دفاع هوایی آمریکا در خلیج فارس احتمالی نسبی است. با این حال، این رویکرد دفاعی تاثیر چندانی در ردگیری و انهدام موشک های کروز و هواپیماهای بدون سرنشین ایران نخواهند داشت. ایالات متحده به جای تکیه بر تحریم ها و تظاهر آشکار به تمایل به استفاده از قدرت نظامی باید از رویکرد ایران درس بگیرد و در منطقه خاکستری عملیات انجام دهد. می توان گفت که تصمیم دولت ترامپ به استفاده از حملات سایبری علیه ایران در تلافی انهدام هواپیمای بدون سرنشین آمریکا اولین اقدام در این زمینه بوده است. جنگ سیاسی از جمله عملیات اطلاعاتی، عملیات خرابکارانه و سایر فعالیت های مبهم نظامی می توانند گزینه های جذابی برای ایالات متحده در تشدید فشارها علیه ایران باشند. در حقیقت، پیش از تحریم های ایالات متحده هم فشارهای اجتماعی و سیاسی داخلی نگرانی هایی برای نظام ایران ایجاد کرده بودند. 

اگرچه ایران سعی دارد مردم این کشور را از نفوذ و تاثیرات خارجی حفظ کند، اما همچنان برخی اطلاعات تاثیرات خود را می گذارند. از این نظر نیروی دریایی ایران بیش از همه آسیب پذیر است. این نیروها هم به نیروی دریایی متعارف فعالیت می کنند و هم به عنوان بخشی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. این مساله این نیروها را در برابر حملات سایبری ایالات متحده و اختلال در خطوط فرماندهی آسیب پذیر می کند. ممکن است ایالات متحده و متحدانش بخواهند ایران را به واکنش به چندین صحنه درگیری وادار کنند.

تنها راه ایالات متحده برای مقابله با ایران و در این حال کاهش مخاطرات مواجهه عملیات در منطقه خاکستری است. سیاست گذاران آمریکایی باید بر واکنش های متناسب و غیر مهلک به ایران و خودداری از استفاده از نیروهای نظامی متمرکز شوند. خودداری از هر گونه اقدامی که به تلفات غیرنظامی منجر می شود اهمیت زیادی دارد چرا که همدردی غرب و انتقادهای گسترده را در پی خواهد داشت. با این حال، این مساله هم وجود دارد که ایران در صورت مواجه نشدن با هزینه های نظامی از مصالحه با ایالات متحده خودداری کند. به هر حال، دلیلی که اتخاذ رویکرد استفاده از منطقه خاکستری را برای ایالات متحده منطقی تر می کند، خودداری از تحریک به جنگ نیست، بلکه این است که چنین رویکردی در ایجاد قدرت بازدارنده موثرتر است.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34