گمانه زنی های نادرست غرب درباره «انقلاب جدید ایرانی»!

نویسنده: شرمین نروانی (تحلیلگر و مفسر ژئوپولتیک خاورمیانه و از استادان پیشین دانشکده سن آنتونی دانشگاه آکسفورد) 

دیپلماسی ایرانی: داده های دو نظرسنجی خارجی داستانی بسیار متفاوت از داستان متداول در رسانه های غرب را درباره تظاهرات اخیر در ایران مطرح می کند. شرایط اقتصادی دشوار است، اما اکثر ایرانی ها از ابتکارات امنیتی دولت خود حمایت و خیزش داخلی را رد می کنند.

ایرانی های خشمگین از افزایش 50 درصدی ناگهانی قیمت بنزین 15 نوامبر در خیابان ها تجم کردند؛ اما این تظاهرات مسالمت آمیز روز بعد جای خود را به جمعیت کوچک تر آشوبگرانی داد بانک ها، پمپ بنزین ها، اتوبوس ها و سایر املاک دولتی و خصوصی را به آتش کشیدند. نیروهای امنیتی بلافاصله برای خنثی کردن خشونت ها و دستگیری آشوبگران وارد عمل شدند و در جریان این عملیات شمار نامشخصی از هر دو طرف جان خود را از دست دادند.

مفسران غربی بیهوده سعی کردند از این اعتراضات کوتاه مدت یک نتیجه دیگر بگیرند. سوزان مالونی از موسسه بروکینگز نوشت: «تظاهرات کنندگان ایرانی مشروعیت نظام را زیر سوال برده اند.» فرانس 24 پرسید: «این یک انقلاب جدید ایرانی است؟» و ال ای تایمز «سرکوب خشونت آمیز» ناآرامی ها را مورد انتقاد قرار داد. آنها به زاویه ژئوپلیتیکی نیز توجه داشتند: اعتراضات در کشورهای لبنان و عراق که عمدتا ابراز نارضایتی از دولت های فاسد و سهل انگاری بودند، به تدریج به یک قیام منطقه ای علیه نفوذ ایران تبدیل شده بودند. و به رغم اینکه اینترنت در ایران نزدیک به یک هفته غیرفعال بود، فیلم ها و گزارش های تایید نشده ای به حساب های توئیتر منتقدان ایران در خارج راه می یافت.

تظاهرات اولیه آشکارا حقیقی بودند؛ واقعیتی که دولت ایران نیز بلافاصله آن را تایید کرد. کاهش کمک هزینه های ارزان قیمت ترین سوخت در سراسر منطقه برای سال ها در دستورکار سیاسی دولت ایران بود و پس از خروج ایالات متحده از برجام و اعمال تحریم ها، به یک فوریت تبدیل شد.

برای درک بهتر تظاهرات اخیر می توان به دو نظرسنجی که به طور مشترک توسط مرکز مطالعات بین المللی و امنیتی دانشگاه مریلند و ایران پالز در تورنتو در ماه های مه و اوت 2018 و اکتبر 2019 انجام شده، نگاهی انداخت. در نظرسنجی ماه مه 2018، ایرانی ها از رکود اقتصادی به وحشت افتاده بودند و 86 درصد آنها با افزایش قیمت بنزین که عامل اصلی تظاهرات اخیر بود، مخالفت می کردند. 

مساله کنایه آمیز این است که افزایش قیمت بنزین قرار بوده به تامین بودجه 2.25 میلیارد دلاری برای توزیع در میان 18 میلیون خانواری که بیشترین فشار اقتصادی را متحمل شده اند، کمک کند. در واقع دولت سعی داشت فشار کاهش یارانه سوخت را با پرداخت وجهی به افراد نیازمند در کشور، کم کند.

طبق نتایج نظرسنجی سال 2018 دیگر مشکلات بزرگ اینطور رده بندی شدند: نگرانی از بیکاری 40 درصد؛ تورم و هزینه بالای زندگی 13درصد؛ درآمد کم 7درصد؛ فساد مالی و اختلاس 6 درصد؛ بی عدالتی 1.4درصد؛ نبود آزادی مدنی 0.03 درصد. این ارقام نشان می دهند که اعتراض های سال 2018 به طور گسترده واکنشی به شرایط اقتصادی داخلی بودند و ارتباطی با سیاست خارجی ایران یا «سرکوب گسترده»ای که رسانه ها و سیاستمداران غربی از آن دم می زندند، نداشتند. سوزان مالونی در سال 2018 در مقاله ای در واشنگتن پست تاکید کرد: «اعتراض های عمومی فقط برای بهتر شدن شرایط کار یا پرداخت هزینه ها نیست؛ بلکه تاکیدی بر رد خود نظام است.» اما در نظرسنجی سال 2018 تنها 16درصد از ایرانی ها با این جمله که «نظام سیاسی ایران به تغییرات گسترده نیاز دارد» موافق و 77 درصد مخالف بودند.

اعتراض های اواخر سال 2017 و اوایل 2018 نیز مانند اعتراضات این ماه در ایران با تظاهرات صلح آمیز کوچک آغاز و به ناآرامی های خشونت آمیز تبدیل شد و نیروهای امنیتی خیلی زود برای جلوگیری از هرج و مرج وارد عمل شدند. اما به رغم اشاره های بی پایان به «خشونت در ایران» در عناوین مقاله های رسانه های غربی، 63 درصد از افراد شرکت کننده در نظرسنجی ها اقدامات پلیس را تایید کردند و حتی 11درصد گفتند که دولت می توانست برای متوقف کردن شورش ها شدت عمل بیشتری نشان دهد. به طور کلی، 85 درصد مردم معتقد بودند دولت باید در مواجهه با شورشی هایی که به خشونت متوسل شده اند و به اموال دیگران آسیب می رسانند، شدت عمل نشان دهد.

این واکنش ایرانی ها را باید در بستر منطقه به شدت ناامن ایران، تروریسم گسترده در سطح منطقه ای و اغلب تحت حمایت دولت های متخاصم، و اقدامات علیه منافع ایران پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا درک کرد. کمپین «اعمال فشار حداکثری» ترامپ شرایط را در ایران وخیم کرده و بسیاری خود را در وضعیت جنگ می بینند و به طور مداوم در وضعیت دفاعی هستند. دولت ایالات متحده اینترنت را «حوزه عملیاتی» جنگ می داند و ایران هم یکی از قربانی های جنگ افزار سایبری آن بوده است. از این رو، جای تعجب ندارد که دولت ایران در جریان بحران اینترنت را قطع کرد. 

رسانه های غربی از زمان اعتراض های سال 2009 در ایران تا کنون همواره از رد عمومی جمهوری اسلامی و فعالیت ها و اتحادهای منطقه ای آن سخن گفته اند. اما در نظرسنجی های انجام شده، 61 درصد از ایرانی ها از حفظ موضع نظامی در سوریه به منظور مقابله با افراط گرایان لازم می دانستند و حتی 81 درصد از شرکت کنندگان گفتند باور دارند فعالیت های سپاه پاسداران در خاورمیانه ایران را «امن تر» کرده است.

در سه نظرسنجی انجام شده در 18 ماه گذشته، 70درصد ایرانی ها به طور مداوم وضیت اقتصادی را «وخیم» توصیف کرده اند و اگرچه اکثریت این افراد سوءمدیریت را عامل مشکلات اقتصادی می دانند، اما شمار افرادی که تحریم های ایالات متحده را در وضعیت کنونی مقصر می دانند بیشتر و بیشتر می شود و به همین دلیل هم 70درصد ایرانی ها خودکفایی ملی را به افزایش تجارت خارجی ارجح دانسته اند. مساله جالب توجه این است که بدبینی اقتصادی از 64 درصد در سال 2018 و زمان خروج ترامپ از برجام، در ماه گذشته به 54 درصد کاهش یافته چراکه بیشتر ایرانی ها معتقدند ایالات متحده بیشتر از حالا نمی تواند کشورشان را تحت فشار بگذارد.

با توجه به همه این عدد و رقم ها، باید گفت که «انقلاب دومی» در کار نخواهد بود و دولت و مردم در رابطه با مسائل کلیدی سیاسی، اقتصادی و امنیتی اختلاف زیادی ندارند. مفسران خارجی می توانند هر چقدر که می خواهند حوادث ایران را طبق تفکرات خود تفسیر کنند، اما ایرانی ها هر مرتبه امنیت و ثبات را بر دگرگونی اولویت خواهند داد.

منبع: امریکن هرالد تریبون / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34