در ایران دقیقا چه اتفاقی افتاد؟

دیپلماسی ایرانی: در 15 نوامبر موجی از اعتراض ها در بیش از 100 شهر ایران به راه افتاد که محرک آنها متوسل شدن دولت به اقدامی نامحبوب، یعنی افزایش حدودا 300درصدی قیمت بنزین بدون هیچ کمپین تبلیغاتی برای آماده سازی اذهان عمومی بود. به هر حال ایرانی ها سال هاست که هر گونه کاهش کمک هزینه های دولتی به ویژه در رابطه با بنزین را محکوم می کنند. دلیلش هم این است که برنامه اول هر فرد بیکار یا شاغل در موقعیتی پایین تر از سطح توانایی اش به ویژه در شهرهای بزرگ همواره اشتغال به عنوان راننده تاکسی است.

اعتراض ها کاملا مسالمت آمیز آغاز شد؛ اما در برخی موارد به ویژه در تهران، شیراز، سیرجان و شهریار در حومه تهران به سرعت به شورشی مسلحانه تغییر شکل یافت که با اقدامات خرابکارانه، آسیب به اموال عمومی، حمله به پلیس و به آتش کشیدن دست کم 700 شعبه بانک همراه بود.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، که از نارضایتی عمومی آگاه بود، تاکید کرد که غیرنظامی های غیرمسلح و بی گناهی که در جریان اعتراض ها دستگیر شده اند باید آزاد شوند. هیچ آمار قطعی وجود ندارد، اما دیپلمات های ایرانی در اظهاراتی غیر رسمی اذعان داشته اند که حدود 7هزار نفر دستگیر شده اند؛ دستگاه قضایی تهران این آمار را رد می کند. به گفته عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران، حدود 200هزار نفر در اعتراض ها در سراسر کشور شرکت داشتند. به گفته وزارت اطلاعات، 79 نفر در ارتباط با شورش ها تنها در استان خوزستان دستگیر شده اند که ظاهرا مسئول هماهنگ سازی حملات به مراکز دولتی و نیروهای امنیتی/پلیس بوده اند. وزارت اطلاعات ایران همچنین از دستگیری 8 «عامل عملیاتی سیا» به اتهام تحریک به شورش خبر داده است.

موضع گیری رسمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تاکید بر دست داشتن «اراذل و اوباش» مرتبط با مجاهدین خلق (گروهک تروریستی) تحت حمایت ایالات متحده در شورش ها بوده که از هیچ حمایتی در ایران برخوردار نیستند. سرلشکر حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، همچنین به مداخله ایالات متحده، اسرائیل و عربستان سعودی در ناآرامی ها اشاره کرد. او همچنین شورش ها را به طور مستقیم با «فشار روانی» کمپین «اعمال فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ علیه ایران مرتبط دانست و تغییر شکل تظاهرات در لبنان و عراق به شورش های ضد ایرانی در نتیجه مداخله خارجی را به یکدیگر ارتباط داد. علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران، پیشتر گفته بود: «طبق اطلاعات ما، حمله به کنسولگری در نجف توسط عراقی ها صورت نگرفته و یک حمله سازمان یافته بوده است.»

همانطور که انتظار می رفت، روایت آمریکا از اعتراض های اخیر در لبنان و عراق به فساد و بی کفایتی دولت محلی، نرخ بالای بیکاری و سطح پایین استانداردهای زندگی این بود که این ناآرامی ها شورشی گسترده در منطقه علیه قدرت ایران بوده اند. اما تحلیلگر شرمین نروانی با تکیه بر جدیدترین نظرسنجی های انجام شده در ایران، روایت آمریکایی را کاملا رد می کند.

تصویر به شدت پیچیده است. 55درصد ایرانی ها فساد و سوء مدیریت دولت را عامل مشکلات اقتصادی می دانند و 33درصد مردم ایران هم معتقدند تحریم های غیرقانونی آمریکا عامل مشکلات بوده اند. در عین حال، 70درصد از ایرانی ها از خودکفایی ملی به جای تجارت خارجی حمایت می کنند. در رابطه با تحریم ها، 83درصد ایرانی ها معتقدند که تاثیراتی جدی بر زندگی آنها داشته اند. طبق آمارهای بانک جهانی، تحریم ها سبب شده تولید ناخالص داخلی ایران برابر با 6هزار دلار کاهش یابد. 

خبر بد برای دولت روحانی این است که 58درصد ایرانی ها تیم او را به دلیل فساد و سوء مدیریت سرزنش می کنند و حق هم دارند. تیم روحانی پس از برجام وعده زندگی بهتر را به ایرانی ها داد که اساسا تحقق نیافت. در کوتاه مدت، اصول گرایان که حاضر به هیچگونه تعاملی با ایالات متحده نیستند، پیروز شرایط خواهند بود.

نظرسنجی انجام شده همچنین از حمایت گسترده مردمی از سیاست خارجی و نظامی ایران به ویژه در رابطه با عراق و سوریه حکایت داشت. سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران، با 82درصد محبوبیت یکی از محبوب ترین چهره ها در ایران به شمار می رود و پس از او هم به ترتیب محمد جواد ظریف (67درصد محبوبیت) و ابراهیم رئیسی، رئیس وزارت دادگستری، (64درصد محبوبیت) قرار دارند. مساله این است که حدود دو سوم جمعیت ایران اگرچه از نظر اقتصادی از دولت ناراضی هستند، اما از نظر سیاسی از آن حمایت می کنند. نروانی می گوید: «ایرانی ها هر مرتبه امنیت و ثبات را به تحول ارجحیت داده اند.»

مسلم است که تهران از استراتژی موسوم به «تقابل حداکثری با اعمال فشار/مقاومت حداکثری» در جبهه های مختلف عقب نشینی نخواهد کرد. تهران همچنان به فروش نفت ادامه داده است و روزانه حدود 700هزار بشکه نفت بیشتر به سوریه و چین می فروشد. در حقیقت، سیاست مقاومت حداکثری وارد سطح کاملا جدیدی شده است. دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ایران، اخیرا از برنامه رزمایش مشترک با روسیه و چین در اواخر ماه دسامبر خبر داده و گفته «هدف استراتژیک آن در سطح دولتی و در سطح نیروهای مسلح به شکل تلاش های مشترک» تعریف شده است. این اقدام از نظر ژئوپولتیک اهمیت قابل توجهی دارد. روسیه پیشتر با ایران در دریای خزر رزمایش مشترک داشته، اما این رزمایش جدید با ایران و البته چین در اقیانوس هند یک ماجرای کاملا جدید است و نشان می دهد که سه کشور فعالیت های خود را در منطقه ای جدید آغاز کرده اند.

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34