تحریم های ایالات متحده علیه ایران تاثیری بر روند شیوع کرونا داشته است؟

نویسنده متیو پتی

دیپلماسی ایرانی: دولت ترامپ درباره برخی از تحریم‌های اقتصادی که ایران را از واردات کیت های تشخیص ابتلا به ویروس کرونا بازداشته بود، تجدیدنظر کرده است. این در حالی است که ایران با یکی از شدیدترین موارد شیوع و ماهیت ویروس کرونا در خارج از شرق آسیا مواجه بوده است. مقامات ایران تا روز جمعه بعد از ظهر ۳۸۸ مورد ابتلا به ویروس کرونا را تایید کردند. تحریم های ایالات متحده، سابقه ایران در خودداری از افشای اطلاعات و ماهیت واگیردار بودن ویروس، درک مقیاس دقیق شیوع آن را دشوار کرده است.

وزارت خزانه داری آمریکا پنج شنبه صبح اعلام کرد که برخی از تحریم‌های مرتبط با سازمان های تروریستی را علیه بانک مرکزی ایران لغو می کند؛ پست این اقدام به معنای بازگشایی یک کانال تجارت اقلام بشردوستانه خواهد بود که از سپتامبر ۲۰۱۹ بسته شده. با این حال، اعلام وزارت خزانه داری ایالات متحده هیچ تاثیری بر تجارت اقلام بشردوستانه با دیگر بانک های ایرانی نخواهد داشت.

وزارت بهداشت ایران تحریم ها بر بخش بانکداری را عامل کمبود تجهیزات تشخیص ویروس کرونا دانسته‌؛ طبق گزارش‌ها ۳۴ نفر درپی ابتلا به ویروس جان خود را از دست دادند که به معنای ناشناخته ماندن موارد زیادی از ابتلا به ویروس است. در حقیقت، برخی تحلیل های مستقل شمار افراد مبتلا به ویروس کرونا در ایران را ۱۸ هزار نفر برآورد کرده اند. رامین فلاح معاون اتحادیه وارد کنندگان تجهیزات پزشکی ایران روز دوشنبه در مصاحبه با رسانه های ایران گفت: «چندین شرکت بین المللی آماده ارسال کیت های تشخیص ویروس کرونا به ایران هستند، اما ما توانایی پرداخت هزینه به آنها را نداریم.  آنها اصرار دارند که پول از طریق بانک برایشان فرستاده شود. اگرچه همچنان راه هایی برای دور زدن تحریم ها هست، اما زمان می برد.»

ویروس کرونا اولین بار در شهر ووهان چین در ماه دسامبر ۲۰۱۹ پدیدار شد. طبق اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های ایالات متحده، گاهی دو هفته طول می‌کشد تا بیماران علائم بیماری را نشان دهند. چین ترکیه و سازمان بهداشت جهانی وعده داده‌ اند کیت‌های تشخیص ویروس را به ایران ارسال کنند. سازمان بهداشت جهانی تاکنون 2 هزار کیت به ایران ارسال کرده و چین هم قرار بوده تا روز جمعه ۵ هزار کیت دیگر به ایران بفرستد. با این حال هنوز مشخص نیست که این تعداد کیت برای تشخیص موارد متعدد ابتلا کافی خواهد بود یا خیر.

برایان هوک، مامور ویژه وزارت امور خارجه ایالات متحده در امور ایران، به نشنال اینترست گفت: «ما چهل سال دشوار را با نظام جمهوری اسلامی ایران پشت سر گذاشته ایم؛ اما همواره در کنار مردم ایران هستیم و به آنها کمک می‌ کنیم. مردم ایران باید بدانند که نظام جمهوری اسلامی بیشترین مسئولیت را در قبال آنها دارد و در رسیدگی به این مسئولیت شکست خورده است.» تحریم های ایالات متحده علیه ایران اساسا اقلام بشردوستانه از جمله غذا، دارو و تجهیزات پزشکی را شامل نمی شود، اما قوانین ضد تروریستی دولت ترامپ این تجارت ها را محدود کرده است.

دولت ترامپ در ماه آوریل سال 2019 بخشی از نیروهای نظامی ایران (سپاه پاسداران) را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی معرفی کرد. ایالات متحده همچنین در راستای کمپین اعمال فشار حداکثری علیه اقتصاد ایران، از این اعلان برای فهرست کردن چندین بانک خصوصی و دولتی ایران در فهرست نهادهای تروریستی و لغو مافیت آنها از رسیدگی به پرداخت های اقلام بشردوستانه استفاده کرده است. وزارت خزانه داری در سپتامبر ۲۰۱۹ یکسری دستورالعمل ها برای بانک های خارجی برای استفاده از کانال های بشردوستانه در تجارت با ایران، منتشر کرد. طبق این دستورالعمل ها بانک ها تا ژانویه 2020 موظف بودند که جزئیات همه تبادلات مالی با ایران از طریق بانک های سوئیس را به ایالات متحده اعلام کنند. با این حال، معافیت اقلام بشردوستانه از تحریم های ایالات متحده امکان واردات همه موارد مورد نیاز برای رسیدگی به شیوع گسترده ویروس کرونا را برای ایران فراهم نمی‌ آورد. ایران برای واردات یکسری اقلام از جمله ماسکهای تنفسی و همچنین سیستم های کنترل آلودگی، به مجوزهای جداگانه وزارت خزانه داری آمریکا نیاز دارد.

 اسفندیار باتمانقلیچ، موسس سازمان بورس و بازار می گوید: «راهکارها درباره مواردی همچون دارو کاملا مشخص هستند، اما بیایید به مواردی همچون لباس های محافظتی فکر کنید؛ آنها هستند که به سادگی بتوانند جزء دسته بشردوستانه قرار بگیرند. شفافیتی وجود ندارد، و متاسفانه در رابطه با ناتوانی دولت ترامپ در توضیح شرایط تجارت بشردوستانه با ایران، مناطق خاکستری زیادی هست یعنی ایران نهایتاً برای به دست آوردن محصولات مورد نیاز خود با مشکلات زیادی مواجه می شود.»  

فلاح در مصاحبه روز دوشنبه گفت که تصمیم دارد شخصا به ترکیه سفر کند و هزینه هزاران ماسک محافظتی را به صورت نقدی بپردازد. اما او شخصا انگشت اتهام را به سوی ایالات متحده دراز نکرد و گفت ایران باید زودتر به فکر تهیه این کیت ها می افتاد. او تحریم های مربوط به اف ای تی اف را عامل اصلی دشواری بیشتر ارتباطات بانکی دانست.

عدم شفافیت ایران نیز توانایی آن را در رسیدگی به شیوع بیماری کرونا زیر سوال برده است. ماه گذشته دولت و رسانه های ایران ابتدا از صحبت کردن آشکار از مسئولیت هدف گیری اشتباهی هواپیمای مسافربری اوکراینی خودداری کردند و همین مساله سبب بی اعتمادی مردم به مقامات و اخبار رسانه ها شده است. به رغم آنکه چندین مقام دولت نیز به کرونا مبتلا شده اند، اما باز هم شدت شیوع آشکارا اعلام نمی شود. احمد امیرآبادی فراهانی، یکی از نمایندگان مجلس، روز دوشنبه ادعا کرد که تنها ۵۰ نفر در شهر قم، شهر محل زندگی خود او، جانشان را در پی ابتلا به کرونا از دست داده اند. ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت، که اتهامات درباره خودداری از اعلام آمار دقیق را رد می کرد، خود به کرونا مبتلا شده است. تست محمود صادقی، یک نماینده دیگر مجلس، برای ابتلا به بیماری کرونا نیز مثبت بود. اما حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، همچنان می گوید که وحشت عمومی خیلی بدتر از خود ویروس است. اگرچه لحن مقامات دولت روحانی پس از اعلام ابتدای معصومه ابتکار، معاون امور زنان رئیس جمهوری، به ویروس کرونا، تغییر کرد. حجت الاسلام هادی خسروشاهی، از چهره‌های برجسته حوزه علمیه قم، ناگهان به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت.

دولت ناگهان درصدد ممنوعیت برآمد و پروازها به هند را لغو کرد؛ گروه های زیارت کنندگان اماکن مذهبی را از ورود به کشور بازداشت و برگزاری مراسم نماز جمعه در شهرهای بزرگ را لغو کرد. با این حال اسفندیار باتمانقلیچ معتقد است که دولت از پیگیری اقدامات بیشتری از جمله قرنطینه شهر خودداری خواهد کرد: «آنها می‌دانند که چنین اقدامی فشارها و مشکلات اقتصادی را بیشتر خواهد کرد. تصویر اقتصادی قرنطینه کردن یک شهر بسیار شدید است به همین دلیل سبب شده که دولت از مردم بخواهند خودشان تدابیر این چنینی را رعایت کنند.» 

منبع: نشنال اینترست / مترجم: طلا تسلیمی