آمریکا به دنبال توقیف کشتی های ایران است؟

نویسنده: مارک فیتزپاتریک

دیپلماسی ایرانی: پنج تانکر نفتی ایران به مقصد ونزوئلا در حرکت هستند و این در حالی است که ایالات متحده هر دو کشور را با تحریم ها هدف گرفته و دونالد ترامپ روی گزینه هایی برای ممانعت از رسیدن این کشتی ها به مقصد کار می کند. احتمالا «یک سنگ و دو گنجشک» علیه «دو کشور سرکش» برای دولت ترامپ بسیار جذاب است. سیاست او در قبال هر دو کشور «اعمال فشار حداکثری» است، اما ایالات متحده واقعا چه کاری می تواند انجام دهد؟ آیا متوقف کردن کشتی ها توجیه قانونی دارد؟ یا منطقی است؟ 

خبرگزاری فارس ایران گزارش داده که چهار فروند رزمناو آمریکایی برای «رویارویی احتمالی» با نفتکش های ایران در کارائیب مستقر شده اند. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در رابطه با هر گونه اقدام دریایی ایالات متحده علیه کشتی ها و اختلال در انتقال سوخت به ونزوئلا هشدار داد. این واکنش اندکی بیش از اندازه شدید بود. در حقیقت، رزمناوهای آمریکایی از پیش در حوزه کارائیب در حال گشت زنی بودند؛ آنها اوایل آوریل در یک عملیات مبارزه با قاچاق مواد مخدر به آنجا اعزام شدند.

اقدام نیروی دریایی ایالات متحده به متوقف و توقیف کردن کشتی های ایران در آب های آزاد غیرمعمول و تحریک آمیز است، اگرچه بی سابقه نیست. نیروی دریایی اسپانیا در سال 2003 با توجه به توصیه اطلاعاتی آمریکا یک کشتی کره شمالی حامل موشک به یمن را متوقف کرد. این اقدام قانونی به شمار می رفت چون کشتی ثبت نشده بود. نیروی دریایی ایالات متحده هم در دهه 1990 کشتی های در حال عبور از خلیج فارس را متوقف می کرد تا مانع از صادرات نفت توسط صدام حسین در نقض تحریم های ایالات متحده شود. اما در مورد ایران، هیچ قطعنامه ای توسط سازمان ملل تصویب نشده که ایران را از صادرات سوخت یا ونزوئلا را از واردات آن منع کند؛ تنها مجازات های یکجانبه ایالات متحده مطرح است که آنهم مجوزی برای متوقف کردن کشتی به شمار نمی رود.

اگر کشتی ها با پرچم خارجی حرکت می کردند، مناسبات ایالات متحده با آنها می توانست پیش زمینه ای برای بررسی یا متوقف کردن کشتی فراهم آورد؛ اما نفتکش ها متعلق به ایران و ثبت شده این کشور هستند. به دلیل تحریم های ایالات متحده نفتکش های ایرانی دیگر با پرچم های خارجی حرکت نمی کنند. با این حال، ایالات متحده همچنان می تواند از یک بهانه به عنوان توجیه قانونی متوقف کردن نفتکش ها استفاده کند. جان میلر، معاون سابق فرمانده ناوگان پنجم آمریکا، این ظن را مطرح کرده که اعضای سپاه پاسداران ایران در این کشتی ها حضور داشته باشند. به گفته او، ایالات متحده که سال گذشته سپاه پاسداران را «سازمان تروریستی خارجی» نامیده، می تواند با استفاده از قانون «مجوز استفاده از نیروی نظامی» در رابطه با مسئولان حملات 11 سپتامبر، برای اقدام علیه کشتی های ایرانی استفاده کند. دولت ترامپ اساسا در ماه ژانویه از بسط همین قانون برای توجیه ترور هدفمند سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، استفاده کرد. یک توجیه قانونی دیگر احتمالا این خواهد بود که خوان گوایدو، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا که آمریکا و 50 کشور دیگر او را به عنوان رئیس جمهوری موقت کشورش قلمداد می کنند، درخواست توقیف کشتی ها در آب های ونزوئلا را از ایالات متحده مطرح کند.

اگرچه اقدام علیه کشتی های ایرانی برای دولت ترامپ وسوسه آمیز است، اما میلر تاکید کرد که توقیف آنها را توصیه نمی کند. ارزش نفت در حال انتقال 45 میلیون دلار برآورد شده که در اقتصاد هر دو کشور بی اهمیت است. در حقیقت، برای ایالات متحده اقدام علیه نفتکش های ایرانی منطقی نیست چرا که سبب می شود دیگر کشورهای جهان آن را به سوءاستفاده از قدرت محکوم کنند که این مساله از نظر سیاسی به سود ایران و ونزوئلا خواهد بود. همچنین این خطر وجود دارد که در صورت اقدام ایالات متحده علیه کشتی های ایرانی، ایران هم منافع و نیروهای آمریکایی را هدف بگیرد.

دولت ترامپ با توجه به همه این مسائل ممکن است روش های دیگری برای متوقف کردن تانکرها به کار بگیرد. 9 ماه مه یک حمله سایبری ظاهرا توسط اسرائیل به بندری که تانکرها به سمت آن پیش می رفتند، صورت گرفت. ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک نیز وجود دارند. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، از همه کشورها خواسته با پرواز ماهان ایر ایران در حریم هوایی خود مخالفت کنند. هواپیمایی ماهان که در فهرست تحریمی ایالات متحده قرار دارد، به انتقال طلا به ارزش 500 میلیون دلار از ونزوئلا به ایران متهم است. ظاهرا انتقال نفت کنونی هم به همین معامله مربوط می شود. احتمال پیشنهاد رشوه هم وجود دارد. تابستان گذشته که یک نفتکش ایرانی توسط نیروی دریایی بریتانیا در جبل الطارق متوقف شد، برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، در نامه ای به کاپیتان رشوه چند میلیون دلاری برای هدایت کشتی به سمت کشوری تحت نفوذ ایالات متحده پیشنهاد کرد؛ اما کاپیتان در نهایت به سمت مقصد اصلی خود، یعنی سوریه، حرکت کرد. با این حال، بیشتر این گزینه ها فرضی هستند. فشارهای ایالات متحده می تواند تجارت ایران و ونزوئلا را دشوارتر و پرهزینه تر کند، اما آن را به طور کامل متوقف نخواهد کرد. هزینه اقدام علیه کشتی های ایرانی که به مقصد ونزوئلا حرکت می کنند، برای ایالات متحده و جهان خیلی بیشتر از مزایای آن خواهد بود.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت (دولتداری مسئولانه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34