منافع مشترک چین و روسیه را نزدیک تر کرده است

دیپلماسی ایرانی: مثلی هست که می گوید: «دشمن دشمن من، دوست من است.» به نظر می رسد همین پویایی و موضع گیری در برابر ایالات متحده بوده که در سال های اخیر روسیه و چین را به یکدیگر نزدیک کرده است. جنگ تجاری ایالات متحده با چین و کارزار طولانی مدت تحریمی آن علیه روسیه به تقویت روابط اقتصادی و انرژی دو کشور همسایه در نیمکره شرقی انجامیده و سبب شده که دو کشور برای مقابله با منافع و نفوذ آمریکا، مواضع دیپلماتیک خود را در زمینه هایی همچون ونزوئلا، ایران و کره شمالی هماهنگ کنند. مسکو و پکن در بسیاری زمینه ها به ویژه مسائل امنیتی در برابر واشنگتن با یکدیگر متحد شده اند، اما دوام این اتحاد در بلند مدت به تحولات در روابط هر یک از آنها با واشنگتن بستگی خواهد داشت.

مسیری برای همکاری نظامی

می توان گفت حوزه نظامی حوزه ایست که روسیه و چین در آن بیشترین همکاری ها را داشته اند. در حالی که ایالات متحده روسیه را در منطقه شوروی سابق به چالش می کشد و به دنبال افزایش نفوذ در دریاهای اطراف چین است، مسکو و پکن هم همکاری های نظامی را افزایش داده اند و انتظار می رود که با افزایش نفوذ و حضور نظامی آمریکا در صحنه های اروپایی و آسیایی، چن و روسیه را به همکاری های بیشتر و برگزاری رزمایش های نظامی بیشتر تقویت کند.

این مساله به ویژه اکنون که ایالات متحده در پی فروپاشی معاهده نیروهای هسته ای میان برد (آی ان اف) محدودیت کمتری در توسعه قابلیت های موشکی دارد، حائز اهمیت است. مسکو و واشنگتن سال ها یکدیگر را به نقض این معاهده دوران جنگ سرد متهم می کردند و نهایتا آمریکا در ماه آگوست به طور رسمی از معاهده خارج شد و اعلام کرد توسعه تسلیحاتی روسیه مطابق با محدودیت های توافقی نبوده است. اما چین هم به طور قابل توجهی موشک های میان برد خود را توسعه داده و این مساله بی شک در تصمیم ایالات متحده به خروج از معاهده تاثیرگذار بوده است.

واشنگتن احتمالا برای مقابله با توسعه تسلیحاتی پکن ابتدا با کمک متحدان اصلی منطقه ای یعنی سئول و توکیو بر توسعه قابلیت های موشکی خود در آسیا تمرکز خواهد کرد. با توجه به این مساله، جای تعجب ندارد که مسکو و پکن تصمیم گرفته اند اولین گشت هوایی دور برد خود را در منطقه به اجرا بگذارند. البته این بدان معنا نیست که رزمایش ها و فعالیت های اخیر روسیه و چین با خروج ایالات متحده از آی ان اف ارتباط دارد، اما به هر حال نشان می دهد که سطح فزاینده همکاری های نظامی نتیجه نگرانی مشترک دو کشور بوده است. بدین ترتیب، می توان گفت که مشارکت های نظامی روسیه و چین از نظر اندازه، دامنه و دفعات تکرار مطابق با فعالیت های نظامی ایالات متحده توسعه می یابد.

نبرد در جبهه های داخلی

روسیه و چین جدای از همکاری های نظامی متداول، بر سر مسائل امنیتی داخلی هم اشتراکاتی دارند؛ دو کشور در ماه های اخیر جنبش های اعتراضی را شاهد بوده اند. چین با تظاهرات در هنگ کنگ درگیر بوده و روسیه به صحنه یکی از بزرگ ترین اعتراض های خیابانی در یک دهه گذشته تبدیل شده است. دولت هر دو کشور در برخورد با این شرایط به ترکیبی از سرکوب محدود امنیتی و امتیازهای سیاسی موردی روی آورده اند تا از مداخله گسترده تر نظامی ممانعت کنند.

مسکو و پکن هر دو آشکارا واشنگتن را در دامن زدن به آتش ناآرامی ها مقصر می دانند. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، اتهاماتی که چین علیه ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی در رابطه با «مشارکت و سازماندهی مستقیم ناآرامی ها در هنگ کنگ» مطرح کرده، جدی گرفته است. گِنگ شوانگ سخنگوی وزارت امور خارجه چین هم گفته است که حمایت آمریکا از اعتراض ها در روسیه نمونه بارزی از مداخله در سیاست داخلی این کشور است. مسکو و پکن قصد دارند درباره نقش واشنگتن در ناآرامی های یاد شده با یکدیگر مشاوره کنند.

دیدگاه سایبری مشابه

یکی دیگر از زمینه های هماهنگی امنیتی احتمالی بین روسیه و چین فضای سایبری است. دو کشور به طور فزاینده درباره اشتیاق مشترک به ایجاد اینترنت که مستقل از باقی جهان یا آنچه که مسکو آن را «حاکمیت اینترنتی» می نامد، سخن می گویند. دیده بان ارتباطات روسیه در ماه ژوئیه میزبان هیاتی از اداره فضای مجازی چین بود.طبق گزارش ها، این هیئت از موتور جستجوی روسی موسوم به «یاندکس» و شرکت امنیت سایبری روسیه موسوم به «کسپراسکای لب» دیدن و درباره چشم انداز همکاری های مشترک گفت و گو کرده اند. مشاوره های روسیه با چین در این زمینه حاکی از برنامه آن به اعمال محدودیت های بیشتر در جبهه امنیت سایبری است.

مشارکت مشروط

به هر حال، همکاری ها بین چین و روسیه محدودیت هایی خواهد داشت. تفاوت های گسترده بین شرایط داخلی و فضای سیاسی دو کشور به این معنی است که همکاری روسیه و چین در مسائل داخلی مانند مدیریت تظاهرات و امنیت سایبری احتمالا بیشتر در حد مشورت خواهد ماند. در جبهه نظامی هم همکاری های روسیه و چین محدود خواهد بود چرا که به همان اندازه که ایالات متحده تهدیدی برای این کشور است، مسکو و پکن نیز تهدیدی استراتژیک برای همدیگر به شمار می روند. به دلیل نزدیکی جغرافیایی دو کشور، مناطقی وجود دارد که منافع آنها همپوشانی ندارد و متناقض است. در آسیای میانه هم در حال حاضر دو کشور به نوعی تقسیم کار کرده اند، اما افزایش فعالیت های اقتصادی چین در منطقه به افزایش تمرکز امنیتی آن خواهد انجامید که اگرچه تا کنون با دقت مدیریت شده، اما می تواند حساسیت روسیه را برانگیزد. در همین حال در میانه افزایش قدرت چین، روابط روسیه در خاور دور هم می تواند حساسیت برانگیز باشد.

نهایتا اینکه روابط امنیتی روسیه و چین و به طور گسترده تر، همه روابط دو کشور بر مبنای روابط آنها با ایالات متحده شکل می گیرد. در شرایط کنونی هر دو کشور از سوی ایالات متحده تحت فشار قرار گرفته و دچار چالش شده اند و این مساله آنها را به یکدیگر نزدیک تر کرده است. اما زمانی که توازن قدرت بین این سه قدرت تغییر کند، عوامل تاثیرگذار بر روابط و انگیزه های آنها نیز تغییر خواهد کرد و این مساله بی شک بر اتحاد امنیتی کنونی مسکو و پکن تاثیرگذار خواهد بود.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی