نتانیاهو با ابقای فضای تنش درصدد تاثیرگذاری بر تلاش ها برای نجات برجام است

صابر گل‌عنبری، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی - چند سالی است که اسرائیل مدام حملاتی به سوریه انجام می‌دهد که آخرین و متفاوت‌ترین آنها تا به این لحظه دیشب اتفاق افتاد. البته تفاوت، نه از جهت حجم و تلفات حمله، بلکه از این لحاظ که هم ارتش و هم خود نتانیاهو به سرعت مسئولیت آن را بر عهده گرفتند. 
رویکرد مقامات اسرائیلی‌ تا سال 2018 بر این منوال بود که رسما هیچ اشاره‌ای به حملات خود به سوریه نمی‌کردند و به سختی می‌شد از لابه لای اظهارنظرهای آنها اشاراتی تلویحی درباره انجام این حملات یافت؛ هر چند هیچ شک و شبهه‌ای در آن وجود نداشت که این حملات کار تل‌آویو است. لاپوشانی به حدی بود که احیانا برخی از حملات رسانه‌ای نمی‌شد. اما این رویه از اوایل سال 2019 به بعد تغییر کرد و اسرائیل رفته رفته رسما به حملات خود اعتراف کرد، ولی پس از مدتی و نه بلافاصله. اما در حمله اخیر به فرودگاه المزه در دمشق، بلافاصه نتانیاهو در توئیتی مسئولیت آن را بر عهده می‌گیرد.

این حمله به فاصله تنها 5 روز از حمله به پایگاه نیروهای حشد الشعبی عراق در شهر بلد انجام شد که بعد از آن هم نتانیاهو غیر مستقیم اذعان کرد که کار اسرائیل بوده است. چنین رفتاری پرسشی کانونی درباره علت یا علل آن را بر می‌انگیزد. واقعیت اما این است که این رفتار از یک اطمینان خاطر نسبت به عدم واکنش مستقیم طرف مقابل نشات می‌گیرد؛ هر چند اساسا همین حملات در واقع واکنشی به کنش‌های مقاومتی در مناطق مختلف است و هر طرفی کنش و واکنش خود را بر حسب محاسبات و متناسب با شرایط خاص خود و طرف مقابل ترسیم می‌کند. 

اگر اسرائیل قبلا لاپوشانی می‌کرد، صرفا رساندن یک پیام نظامی "محرمانه" مدنظرش بود که تکرار حملات نشان می‌دهد جدی گرفته نشد. در گذشته این بیم وجود داشت که اعلام حملات تبعاتی داشته باشد و طرف مقابل را در محذوریتی قرار دهد که مجبور به پاسخگویی شود، اما به مرور زمان نتانیاهو به صرافت افتاد که با اعلام حملات خود چه به سوریه چه عراق اهدافی دیگر را نیز دنبال کند. 

این اهداف در دو سطح داخلی و منطقه‌ای است که شق منطقه‌ای آن در چارچوب راهبرد فشار حداکثری آمریکا می‌گنجد که اسرائیل یکی از ارکان تصمیم‌گیر و اجرایی آن است. هدف هم تشدید فشارهای روانی به ایران است. در واقع اسرائیل از طریق حملات همزمانی در سوریه، عراق می‌خواهد خود را در موقعیت تهاجمی در مقابل ایران در سطح منطقه قرار دهد و فضای روانی ایجاد شده در منطقه به دنبال سرنگونی پهپاد آمریکایی و توقیف نفتکش انگلیسی را که به نوعی نگرانی‌هایی در امارات و عربستان ایجاد کرده بود، تغییر دهد. کما این که به نظر، نتانیاهو با ابقای فضای تنش فزاینده درصدد تاثیرگذاری بر تحرکات بین‌المللی برای نجات برجام نیز هست.

در این میان اما نتانیاهو یک انگیزه مهم‌‌تر دارد که مرتبط با انتخابات پیشروی کنست در هفدهم سپتامبر آینده است. نتانیاهو با حملات اخیر به سوریه و عراق تلاش می‌کند خود را در داخل در مقابل دشمنان خارجی تهاجمی نشان دهد؛ به ویژه که اخیرا بارها از سوی رقبایش به نشان دادن ضعف در جبهه جنوبی در مقابل حماس متهم شده است. از این رو، در واقع حملات اخیر تلاشی برای رفع این اتهامات و جلوگیری از تاثیرپذیری رای‌دهندگان اسرائیلی از حملات رقبای انتخاباتی است.  

نتانیاهو که نتوانست پس از انتخابات نهم آوریل دولت تشکیل دهد، هم اکنون در یک رقابت نفسگیر انتخاباتی قرار گرفته و به هر طریقی می‌خواهد دولت آتی را تشکیل دهد تا هم به نوعی راه گریزی برای محاکمه احتمالی خود پیدا کند و هم رکورد طولانی‌ترین دوران نخست وزیری را برای خود ثبت کند و دلایلی دیگر. در این وضعیت دشوار و هر چند حزبش همچنان صدرنشین نظرسنجی‌هاست، اما این صدرنشینی نتایجی آسوده‌وار برای نتانیاهو رقم نمی‌زند تا بتواند بدون دردسرهای زیاد دولت خود را تشکیل دهد. در این وضعیت دشوار انتخاباتی، نتانیاهو با عملیات‌های فزاینده فلسطینی‌ها در کرانه باختری و فشارهای حماس در مرزهای غزه برای امتیازگیری روبه رو است که برخی منابع اسرائیلی آن را با سفر اخیر هیات حماس به ایران مرتبط می‌دانند. در نتیجه چنین وضعی، از سوی گانتس، پرتس و لیبرمن به ضعف نشان دادن و نابودی بازدارنگی اسرائیل در قبال غزه متهم شده است، اما دست نتانیاهو برای رفع این اتهامات از طریق اقدام علیه غزه باز نیست، چون با توجه به معادله شکل گرفته در طول این چند سال، هر اقدام نظامی با واکنشی متقابل روبه رو می‌شود و احتمال وقوع جنگ را بالا می‌رود. چنین جنگی هم در شرایط انتخاباتی کنست یک ریسک بزرگ است و نتانیاهو آن را به هیچ وجه به نفع خود نمی‌داند و نیم نگاهی به سرنوشت ایهود اولمرت دارد. از این رو، چون اطمینان دارد حملات به سوریه و عراق به جنگی منجر نمی‌شود، می‌خواهد از این طریق به رفع اتهام از خود پرداخته و جایگاه خود را در مقابل رقبایش تقویت کند.