توقیف نفتکش بریتانیایی، حمله به انبار مهمات در عراق و خطر درگیری در خلیج فارس

دیپلماسی ایرانی: مهمترین اتفاق در یک سری تحولات مرتبط با ایران در روز 19 ژوئیه رخ داد؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آن روز از توقیف یک تانکر نفتکش بریتانیایی خبر داد و برای مدت زمان کوتاهی هم مانع از پیشروی یک نفتکش دیگر در خلیج فارس شد. توقیف این تانکر یک لایه جدید به روابط تنش آمیز بین جمهوری اسلامی و ایالات متحده و متحدان آن افزود. در روزهای پیش از این اتفاق چندین حادثه دیگر در رابطه با منافع ایران رخ داده و بن بست موجود بین دو طرف را تشدید کرده بود. 

پیش از انتشار خبرهای مربوط به توقیف نفتکش بریتانیایی، در انبار موشک های بالستیک در عراق که ایران برای گروه های شبه نظامی متحد خود فراهم آورده بود آتش سوزی شد که احتمالا ناشی از حمله هوایی از سوی عوامل ناشناس بود. روز 13 ژوئیه هم سپاه پاسداران نفتکشی را در خلیج فارس توقیف و اعلام کرد که این تانکر در عملیات قاچاق سوخت مشارکت داشته است. 18 ژوئیه هم ایالات متحده مدعی شد که یک هواپیمای بدون سرنشین ایران را منهدم کرده است. (ایران مالکیت این هواپیمای بدون سرنشین را رد کرده است.) بسیاری از این تحولات در حالی رخ داد که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به ایالات متحده سفر و در سازمان ملل متحد بسته ای نسبتا تخیلی از امتیازات را برای مذاکره با این کشور اعلام کرده بود.

اقدام تلافی جویانه احتمالی

روز 19 ژوئیه یک نفتکش بزرگ با پرچم بریتانیا به نام «استنا ایمپرو» به طور ناگهانی به سمت ایران چرخید. رد این کشتی را در حالی که داشت به سمت بنادر ایرانی نزدیک به بندرعباس نزدیک می شد، گرفتند. یک کشتی دیگر هم که متعلق به بریتانیا بود به نام «مصدر» در شرایط مشابه ردگیری و سپس رادار آن خاموش شد. اما بعدتر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که برای زمان کوتاهی مسدار را متوقف کرده تا به آن درباره «قوانین محیط زیستی» هشدار دهد.

این اتفاق سبب شد که مقامات بریتانیا یک جلسه فوریتی در سطح وزرا برگزار کنند. اقدامات ایران به طور عمده تدابیری تلافی جویانه در برابر اقدام بریتانیا به توقیف نفتکش ایرانی در 4 ژوئیه در جبل الطارق به ظن قاچاق نفت ایران به سوریه، برداشت شد. اگر اینچنین باشد، ایران احتمالا از استنا ایمپرو به عنوان وجه المعامله استفاده و بریتانیا را به آزادسازی نفتکش خود ترغیب خواهد کرد. با این حال، هر حادثه خصمانه اینچنینی خطر بروز درگیری گسترده تر بین ایران و دشمنانش را افزایش می دهد. و احتمال اینکه بریتانیا در واکنش به این حادثه تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کند، می تواند به اقدامات تحریک آمیزتر از سوی ایران منجر شود که آن هم به نوبه خود احتمال واکنش ایالات متحده و متحدانش به این اقدامات از طریق حمله نظامی محدود با هدف گیری دارایی های ایران را افزایش می دهد.

یک تانکر بی هویت

ابتدا ایالات متحده اعلام کرد که ایران احتمالا یک تانکر دیگر که فرستنده اش روز 13 ژوئیه در حال ورود به آب های ایران در تنگه هرمز خاموش شده بود را توقیف کرده باشد. نفتکش کوچک «ام تی ریاح» با ظرفیت جا به جایی 2 میلیون لیتر نفت (حدود 12 هزار و 500 بشکه) ابتدا به عنوان نفتکشی با پرچم پاناما و متعلق به امارات متحده عربی شناسایی شد. با این حال، امارات مالکیت کشتی را رد کرده و گفت که هیچیک از کشتی هایش توقیف نشده اند. شرایط اولیه با حملات دو ماه پیش به 6 کشتی نفتکش دیگر در دو حادثه جداگانه در منطقه، مشابه بودند. ایالات متحده روز 18 ژوئیه از ایران خواست که به سرعت ام تی ریاح را آزاد کند و بدین ترتیب، نشان داد که این حادثه را نیز اقدامی تحریک آمیز از سوی ایران می پندارد.

با این حال، داستان ارائه شده از سوی ایالات متحده بعدتر که سپاه پاسداران اعلام کرد نفتکش را توقیف و خدمه آن را به اتهام قاچاق سوخت بازداشت کرده، اعتبار خود را از دست داد. با توجه به کمپین طولانی مدت ایران برای مقابله با قاچاق سوخت که کمک هزینه دولتی به آن تعلق می گیرد به خارج از این کشور برای فروش به قیمت بالاتر، داستان سپاه پاسداران کاملا ممکن به نظر می رسد. سپاه پاسداران در ماه آوریل هم یک نفتکش با ظرفیت 11 میلیون لیتر را در تنگه هرمز در حال قاچاق سوخت از ایران توقیف کرده بود. با این حال، با توجه به توقیف استنا ایمپرو در تاریخ 19 ژوئیه، این احتمال هم وجود دارد که ایران کشتی با پرچم پاناما را اشتباهی به عنوان کشتی در مالکیت بریتانیا توقیف کرده باشد که در این صورت، باید به توضیحات ارائه شده از سوی ایران شک کرد.

ام تی ریاح به طور قطع مشخصات یک کشتی مورد استفاده در عملیات قاچاق را دارد. این کشتی طی یک سال گذشته، ده ها مرتبه فرستنده خود را خاموش کرده و در حالی که عمدتا انتقال از کشتی به کشتی در آب های نزدیک به سواحل دوبی و عمان داشته، در هیچ بندری کناره نگرفته است. ایران خود (در تلاش برای دور زدن تحریم های آمریکا) در عملیات جا به جایی غیرقانونی نفت دست دارد و از این رو، می توان توقیف ام تی ریاح توسط سپاه پاسداران را تلاشی برای آسیب رساندن به یک حلقه قاچاق رقیب دانست. به هر حال، مساله این است که از زمان انتشار خبر توقیف کشتی به اتهام قاچاق هیچ کشوری مالکیت آن را بر عهده نگرفته یا ملیت خدمه بازداشت شده این کشتی را افشا نکرده است.

حمله هوایی از سوی عوامل ناشناس

در همین حال، روز 19 ژوئیه یک فیلم ویدئویی از آتش سوزی در یک انبار موشک های بالستیک ایران در عراق منتشر شده که احتمالا ناشی از یک حمله بوده است. پنتاگون تا کنون دخالت در هر گونه حمله هوایی به این انبار را رد کرده است. با این حال، با توجه به ارزیابی ایالات متحده مبنی بر اینکه حمله 14 ماه مه به خط لوله مهم عربستان سعودی از خاک عراق و با حمایت ایران صورت گرفته، احتمال مشارکت آمریکا در حمله به انبار موشک های ایرانی وجود دارد. کشته شدن 2 عضو حزب الله لبنان در حادثه 19 ژوئیه هم حاکی از آن است که اسرائیل می توانسته در حمله نقش داشته باشد؛ به ویژه اینکه اسرائیل پیشتر درباره ذخایر فزاینده تسلیحات ایرانی در انبارهای نیروهای شیعه در عراق ابراز نگرانی کرده است. اگر اسرائیل در این حمله دست داشته باشد، این اقدام را می توان ایجاد تنشی قابل توجه در تلاش های اسرائیلی برای به چالش کشیدن ایران در زمینه نظامی دانست.

ایالات متحده اخیرا به منظور محدود سازی دسترسی ایران در عراق تحریم هایی را تحت قانون گلوبال مگنیتسکی اعمال کرده که دو تا از رهبران شبه نظامیان متحد ایران در عراق را از سفر و نقل و انتقالات مالی باز می دارد. این تحریم ها از ماهیت چندوجهی تلاش های آمریکا برای پایان دادن به نفوذ ایرانی در سراسر خاورمیانه حکایت دارند. و به رغم انکار از سوی ایالات متحده، اگر واشنگتن هم در انفجار انبار مهمات در عراق دست داشته باشد، این اتفاق را می توان پیامی به ایران با استفاده از عراق دانست مبنی بر اینکه حملات به نیروهای آمریکایی، دارایی های آن و متحدانش نادیده گرفته نخواهند شد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی