از تهدید به فروپاشی برجام تا دیپلماسی سراسیمه

نویسندگان: گلنار متولی، جوناتان تایرون و پاتریک دوناهو

دیپلماسی ایرانی: دیپلماسی در تلاش برای نجات توافق هسته ای ایران این هفته در پی تهدید این کشور به پیروی از ایالات متحده در خروج از برجام، به شدت اوج گرفته است. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان روز دوشنبه در تهران با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی خود دیدار کرد. شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن هم دیروز چهارشنبه برای مذاکرات بیشتر وارد تهران شد. در همین حال آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین وضعیت توافق سال 2015 را که قرار بوده با محدودیت فعالیت هسته ای ایران در برابر تسهیل تحریم ها علیه این کشور همراه باشد، ارزیابی می کند.

اگرچه دولت های اروپایی حق ایران را برای منفعت بردن از توافق هسته ای به رسمیت می شناسند و سعی دارند به رغم تحریم های ایالات متحده از تجارت با ایران حمایت کنند، اما حاضر به پذیرش بازگشت ایران از تعهدات هسته ای به این دلیل که آمریکا به توافق متعهد نمانده، نیستند. محمد جواد ظریف در کنفرانس خبری مشترک با همتای آلمانی خود گفت: «تنها راه کاهش تنش ها، پایان دادن به جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران است و آلمان و اتحادیه اروپا باید در این زمینه ایفای نقش کنند.»

اولتیماتوم ایرانی

این دیپلماسی سراسیمه پس از آن آغاز شد که رئیس جمهوری ایران اعلام کرد کشورش به زودی به برخی از شرایط توافق هسته ای موسوم به برجام پایبند نخواهد بود. این مساله در سالگرد خروج یکجانبه ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریم ها از جمله بر صادرات نفت که شاهرگ اقتصاد ایران به شمار می رود، اعلام شد. ایران که شاهد سقوط اقتصاد خود به ورطه رکود است، به امضاکنندگان اروپایی توافق هسته ای 60 روز مهلت داده تا طبق توافق برای بازگرداندن مزایای نسبی برجام، تسهیل شرایط مالی برای ایران را تحقق بخشند.

به گزارش یک مقامات ارشد اروپایی آگاه از جزئیات مذاکرات ماس و ظریف که خواست نامش فاش نشود، ابزار ویژه مالی اروپا برای حفظ تجارت با ایران موسوم به اینستکس در ماه جاری میلادی به بهره برداری خواهد رسید. نقض مفاد برجام توسط ایران دولت های اروپایی را وادار خواهد کرد تا به تلاش های خود برای کاهش تحریم های ایالات متحده علیه ایران پایان دهند.

به گفته یکی مقام دیگر اروپایی، آلمان ابتدا امیدوار بود که ماس بتواند به همراه مقاماتی از فرانسه و بریتانیا که دیگر امضاکنندگان اروپایی برجام هستند، به تهران برود.

در وین، ناظران آژانس بین المللی انرژی اتمی در حال ارزیابی تعهد ایران به برجام هستند. آنها در ماه گذشته و در میانه نگرانی ها درباره اینکه کمپین دولت ترامپ برای مواجهه با نفوذ ایران در خاورمیانه به جنگ منجر شود، برای پانزدهمین گزارش سه ماهه خود اعلام کردند که ایران به تعهدات خود در توافق پایبند بوده است.

یوکیو آمانو، مدیر آژانس بین المللی انرژی اتمی در بیانیه ای گفت: «نگران تنش ها بر سر مساله هسته ای ایران هستم. تعهداتی مربوط به برنامه هسته ای که ایران در برجام پذیرفته، دستاورد قابل توجهی هستند. از این رو، امیدوارم راهی برای کاهش تنش های کنونی از طریق گفت و گو پیدا شود.»

آمانو در یک نشست مطبوعاتی گفت که ایران سطح غنی سازی اورانیوم را افزایش داده، اما ذخایر اورانیوم غنی شده آن هنوز هم کمتر از 300 کیلوگرم تایید شده در توافق است. او افزود که هرگونه نقض احتمالی توافق توسط ایران بلافاصله گزارش خواهد شد و می تواند برگزاری جلسه اضطراری در وین را در پی داشته باشد.

تنش ها پس از آن تشدید شد که آمریکا اعزام گروه ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن را برای مقابله با تهدید نامشخص ایران تسریع کرد و بدون هیچ مدرکی ایران و گروه های تحت حمایت آن را در حمله به کشتی ها در منطقه خلیج فارس و خط لوله نفتی عربستان مقصر دانست.

سفر شینزو آبه که نخستین سفر یک نخست وزیر ژاپن در 41 سال گذشته به ایران محسوب می شود، توسط رئیس جمهوری دونالد ترامپ تایید شده است و تلاشی برای ایجاد کانالی برای میانجیگری به شمار می رود. اما با توجه به اینکه ایالات متحده تحریم های شدیدی را هم علیه صنایع پتروشیمی ایران اعمال کرد، بعید است که این ابتکارعمل بتواند نیتجه بدهد.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت: «شاهد سیاستی ریاکارانه از سوی ایالات متحده هستیم. آنها پیشنهاد مذاکره می دهند و در عین حال اعمال فشار حداکثری را پیش می برند. برای ایران چنین امری قابل قبول نیست.»

بسته به نتیجه مذاکرات این هفته در تهران، دیپلماسی در عالی ترین سطوح می تواند در سراسر ماه آینده نیز ادامه یابد. به گفته یکی از مقامات اروپایی، حتی این احتمال وجود دارد که طرفین باقی مانده در توافق یعنی چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا برای نجات برجام از فروپاشی، جلسه ای در سطح وزرای امور خارجه تشکیل دهند.

منبع: بلومبرگ / مترجم: طلا تسلیمی