تضعیف برجام ایران و روسیه را به هم نزدیک می کند

امیلی تمکین

دیپلماسی ایرانی: ایران در روز چهارشنبه اعلام کرد که اگر در 60 روز آینده، طرفین برجام راهی برای دستیابی بیشتر تهران از مزایای اقتصادی توافق هسته ای فراهم نکنند، پایبندی خود به برخی از مفاد خاص برنامه جامع اقدام مشترک یا به تعبیر بهتر توافق هسته ای ایران را متوقف می کند. یکی از امضاکنندگان باقی مانده در برجام در مصاحبه با رسانه ها واکنش خیلی متفاوت تری نسبت به دیگر طرفین توافق نشان داد. 

این اعلامیه حاصل یک سال  خروج آمریکا توسط دونالد ترامپ از برجام و متعاقب آن تحمیل مجدد تحریم ها حاصل شده است که ایران را از هر گونه مزایای اقتصادی توافق هسته ای محروم کرد. طرفین اروپایی برجام – فرانسه، آلمان و بریتانیا – تلاش گسترده ای را برای اقناع ترامپ در حفظ آمریکا به برجام انجام دادند اما اکنون آنها در انتخاب بین متحد خود یعنی آمریکا و توافقی که خواهان حفظ آن هستند گرفتار شده اند. جرمی هانت، وزیر امور خارجه انگلیس در روز چهارشنبه در اشاره به تهدید ایران برای نگه داشتن ذخایر اورانیوم و آب سنگین گفت: «ما از ایرانی ها خواسته ایم که قبل از این که توافق را ترک کنند بسیار فکر کنند.» فلورانس پارلی، وزیر دفاع فرانسه نیز در مصاحبه با شبکه BFMTV گفت: «امروز، هیچ چیز بدتر از این نیست که ایران خودش این توافق را ترک کند.» اما سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در دیدار با همتای ایرانی خود، محمد جواد ظریف گفت: «برای این وضعیت آمریکا را باید سرزنش کرد، این کشور مسیر پایبندی کامل ایران به تعهداتش و همچنین وضعیت کلی رژیم عدم تکثیر سلاح هسته ای را دشوار ساخته است.»

متیو روجانسکی از موسسه کنن مرکز ویلسون در ایمیلی به واشنگتن پست نوشته است: «روسیه به طور خاص خواهان نابودی توافق هسته ای نیست، حداقل به این دلیل که آن را بخشی از دستاوردهای دیپلماتیک خود می داند. اما در هر صورت روسیه بیشتر از تمامی طرفین برجام، از دنباله حوادثی که با خروج آمریکا از برجام شروع شده، سود می برد.» وی در ادامه افزود: «مسکو در به موفقیت رسیدن توافق هسته ای در مذاکرات نقش کلیدی و مهمی را ایفا کرد و این پرستیژ و اعتبار زیادی را برای این کشور فراهم کرد. به این دلیل اکنون مسکو می تواند واشنگتن را به خاطر نقض قریب الوقوع توافق هسته ای به دلیل خروج آمریکا از آن مورد سرزنش قرار دهد.» 

دلیل دیگری که روسیه از این وضعیت سود می برد می توان به تحریم صادرات نفت ایران توسط آمریکا اشاره کرد. باربارا اسلاوین، مدیر شورای آتلانتیک و ابتکار ایران گفت: «در نتیجه اقدامات دولت ترامپ علیه ایران قیمت نفت از یک سال پیش حدود 30 درصد افزایش داشته است. روس ها می توانند به راحتی به نظاره بنشینند و از قیمت بالای نفت لذت ببرند. مسکو همچنین از برقراری روابط نزدیک ایران با روسیه پس از فشارهای آمریکا سود زیادی می برد.»

آندریا کندال تایلور، مدیر برنامه امنیتی فراآتلانتیک برای مرکز امنیت آمریکای جدید در ایمیلی به واشنگتن پست نوشت: «با توجه به منافع مشترک آنها در تضعیف نفوذ آمریکا در خاورمیانه؛ ایران به شریک مهم مسکو تبدیل شده است. روابط ایران و روسیه نسبت به گذشته بسیار افزایش داشته است. تعاملات مکرر آنها از طریق حمایت مسکو از ایران در اجرای برجام و همکاری مشترک در منازعه سوریه بر بی اعتمادی تاریخی بین دوکشور غلبه کرد و بنیان همکاری را ایجاد کرده است.» 

محمد جواد ظریف در مسکو گفت: «پس از خروج آمریکا از توافق، دوستان ما در روسیه و چین روابط بسیار خوب خود را با ما حفظ کردند. اما بقیه طرفین برجام به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکردند.»

روجانسکی نوشت: «پس از اولتیماتوم چهارشنبه ایران، کشورهای دیگر مجبور هستند بین مواضع تهاجمی آمریکا و تعامل با ایران یک گزینه را انتخاب کنند. بنابراین این وضعیت موقعیت خوبی را برای روسیه فراهم می کند تا روابط سیاسی، امنیتی و تجاری خود با ایران را توسعه دهد. البته این بدان معنا نیست که روسیه خواهان نابودی برجام باشد (آنها نمی خواهند) یا این که اتحاد نزدیک روسیه و ایران می تواند جلوی هر گونه مشکلات جدید را بگیرد. در واقع روسیه علاوه بر این که خواهان حفظ روابطش با تهران است، نمی خواهد موضع دوستانه و بسیار نزدیکش به ایران زمینه دوری کشورهای دیگر از جمله عربستان سعودی را فراهم کند که امروزه کرملین روابط خود را با این کشور افزایش داده است.»

این بدین معناست که روسیه از آنچه دیگران کاملا منفی در نظر می گیرند، مزایای اقتصادی و ژئوپلتیک قابل توجه ای را به دست آورده است. برای نمونه می توان به دیدار روز چهارشنبه لاوروف با ظریف اشاره کرد. در نهایت می توان به این جمله باربارا اسلاوین تاکید کرد: «آنها منزوی نیستند بلکه به نظر می رسد که آمریکا منزوی شده است».

منبع: واشنگتن پست / ترجمه: علیرضا علیپور