انتظار می رود سال ۹۸ بهتر از سال ۹۷ سپری شود

دیپلماسی ایرانی: سال 1397 برای دیپلماسی کشور سال پر فراز و نشیبی بود. از خروج یکجانبه امریکا از برجام که سال ها برای آن تلاش شده بود، گرفته تا اقدامات تحریمی واشنگتن تحت عنوان فشار حداکثری علیه ایران تا تلاش اروپا برای حفظ برجام تا هم صدایی برخی کشورهای منطقه با سیاست های خصمانه ایالات متحده و اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران همگی فضایی سخت و در عین حال کم سابقه ای را برای دستگاه سیاست خارجی کشورمان رقم زد. برای ارزیابی دستگاه خارجی کشور با محسن پاک آیین از دیپلمات های باسابقه کشورمان که سفیر سابق کشورمان در جمهوری آذربایجان، ازبکستان و زامبیا بوده است، انجام داده ایم گفت وگو کرده ایم که در ادامه می خوانید:

در راستای ارزیابی کارنامه وزارت امور خارجه و شخص وزیر در سال جاری شمسی که روزهای پایانی آن را سپری می‌کنیم، برخی بر این باورند که به دلیل فشارهای ایالات متحده آمریکا بعد از خروج از توافق هسته ای، تهران ناگزیر از افزایش میزان تلاش های دیپلماتیک خود با محوریت کشورهای اروپایی بوده است و به موازات آن باز هم مناسبات منطقه با همسایگان در حاشیه قرار گرفت. برخی هم معتقدند که ظریف به سان سال های گذشته تلاشی برای مناسبات منطقه ای نداشته است، ارزیابی شما در این رابطه چیست؟

سئوال اول شما چند سئوال بود یا در واقع چند بخش داشت. خوب به دنبال خروج ترامپ از برجام و عدم همراهی اروپا با آمریکا، سیاست ایران برای کاهش فشارهای آمریکا و خنثی کردن ترفندهای ترامپ بر حفظ برجام قرار گرفت. طبیعتا دیپلماسی در این زمینه باید فعال می شد و مذاکرات با دولت های اروپائی را ادامه می داد. لذا تداوم ارتباطات دیپلماتیک ما با اروپا غیرطبیعی نبود. اگرچه اروپا با تاخیرهای طولانی در ارائه بسته پیشنهادی خود نشان داد که بی اعتمادی ما به اروپا بی دلیل نبوده است. اما در رابطه با همسایگان به نظر من ارتباطات دستگاه دیپلماسی با همسایگان غیر عرب به خصوص با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و روسیه و ترکیه در سال گذشته خوب و راضی کننده بود، اما با کشورهای عرب البته به استثنای عربستان که رفتار کاملا خصومت آمیزی نسبت به ایران دارد، باید بیشتر کار می کردیم. در منطقه باید با سوریه و عراق بیشتر کار می کردیم. روابط با سوریه به خصوص در دوره پساتروریسم و بازسازی بسیار مهم است، حوزه های همکاری متنوع و ظرفیت های همکاری زیاد است و به نظرم لازم است هر ماه یک وزیر ما به سوریه برود یا وزیر سوری به ایران بیاید. وزرای امور خارجه نیز سالی چند بار به کشورهای مقابل سفر کرده و روند توسعه مناسبات را تسریع بخشند. برنامه ریزی برای سفر رئیس جمهور در سال آینده به سوریه نیز ضرورت دارد. در مورد عراق البته فعالیت دیپلماتیک ما بیشتر از سوریه بود، وزرای دو کشور ارتباطات خوبی داشتند، سفر رئیس جمهوری در روزهای اخیر به عراق نتایج ثمربخشی داشت، اما با توجه به توطئه های آمریکا و تلاش های عربستان برای اخلال در مناسبات ایران و عراق، باید ارتباطات دیپلماتیک نظام با این کشور بیشتر شود.

در سایه مشکلات اقتصادی و معیشتی کنونی کشور که نیاز به همسایگان و افزایش مناسبات منطقه ای بیشتر احساس می شود آیا این کم کاری که از کشورهای خاورمیانه تا آسیای میانه را شامل می شود سیاست خارجی دولت دوازدهم را که یکی از شعارهای محوریش تعالی دیپلماسی اقتصادی بود، تحت الشعاع قرار نداده است؟

عمده کشورهای غیر عرب همسایه ایران به دنبال مقاوم سازی اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی هستند. روسیه تحت تحریم است، ترکیه با غرب و اروپا مشکل دارد، کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از نوسانات قیمت نفت و گاز متضرر شده اند و لذا برای مقاوم سازی اقتصاد می توانیم و باید با این کشورها در حوزه های حمل و نقل، تجارت و گردشگری مناسبات خود را تقویت کنیم. برای مثال در حوزه حمل و نقل، افتتاح خط آهن قزوین-رشت اقدام بسیار خوب و مقدمه ای برای احداث خط راه آهن رشت- آستارا بود. در سال آینده با هماهنگی وزارت امور خارجه و وزارت مسکن و شهرسازی باید هرچه سریعتر احداث مسیر رشت- انزلی که حدود 35 کیلومتر است آغاز شود و به تدریج در سال های بعد تا آستارا ادامه یابد.    

یکی دیگر از مشکلات دستگاه سیاست خارجی در سال جاری شمسی به اختلافات وزارت امور خارجه و شخص وزیر با اعضای کابینه و رئیس جمهور باز می‌گردد که به عنوان یکی از عوامل استعفای آقای ظریف مطرح شد. آیا این مسئله جایگاه و وزن دیپلماتیک ایران را دستخوش تغییراتی کرده است؟ اساساً استعفای آقای ظریف چه تاثیری بر کارنامه وی در سال ۹۷ گذاشت؟

وزارت امور خارجه مسئول تنظیم سیاست خارجی و به گفته رهبر معظم انقلاب نیمی از دولت است. لذا به هر میزان که هماهنگی میان وزیر امور خارجه و دیگر اعضای دولت بیشتر باشد، کارها سامان بهتری می گیرد و منافع کشور بهتر تامین می شود. البته به نظر من نباید اختلافات دستگاه ها به جامعه کشیده شده و موجب نگرانی و ناامیدی مردم شود. رئیس جمهور می تواند با تدابیر خود از تشدید اختلافات اعضای کابینه و استفاده وزرا از اهرم استعفا جلوگیری کند.

در سایه ارزیابی شما از سال 97 به موازات مشکلات امنیتی که بعد از حادثه حمله به رژه نیروهای مسلح در ۳۱ شهریور ماه روی داد و تا به امروز کمابیش ادامه داشته است و نیز مشکلات اقتصادی، وضعیت دیپلماسی را برای سال آتی چگونه می بینید؟

من ضمن اذعان به وجود مشکلات اقتصادی و فشارهای دیپلماتیک آمریکا و برخی از کشورهای اروپائی و عربی و همچنین دسایس رژیم صهیونیستی، احساس می کنم مسئولین نظام به خصوص سران سه قوه بعد از تدابیر رهبری، هماهنگتر شده اند و برای حل مشکلات اراده مصمم و واحدی دارند. لذا به آینده امیدوار هستم و فکر می کنم سال آینده را بهتر از امسال پشت سر خواهیم گذارد.