روابط ایران-عراق؛ الگویی برای همکاری کشورهای منطقه

«ایرج مسجدی» سفیر کشورمان در بغداد در آستانه سفر حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به عراق طی یادداشتی که در شماره روز دوشنبه «روزنامه ایران» منتشر شده است، نوشت: برای درک اهمیت و تأثیرگذاری این سفر در مقطع کنونی، لازم است اشاره‌ای گذرا به شرایط فعلی عراق، همچنین تلاش‌ها و اقدامات مخرب دولت ایالات متحده برای به اصطلاح منزوی کردن جمهوری اسلامی ایران، شود. پس از سرنگونی رژیم جنایتکار صدام و طی 16 سال اخیر، کشور عراق بحران‌های بسیاری را تجربه و از سر گذرانده است. حمله نیروهای اشغالگر آمریکایی، خطر تجزیه و فروپاشی سرزمینی، تشدید اختلافات قومی و مذهبی و درنهایت خطر تروریسم تکفیری مورد حمایت رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای منطقه، هر یک به تنهایی برای نابودی یک کشور و ملت و برای به آتش کشاندن منطقه و سرایت ناامنی و بحران به داخل سرزمین ایران کفایت می‌کرد. طی تمام این سال‌ها، جمهوری اسلامی ایران در کنار ملت عراق باقی ماند و بحمدالله با درایت دولتمردان جدید عراق و حمایت مردم این کشور، بحران‌ها یکی پس از دیگری برطرف شد.
در مقطعی که خطر داعش و تروریسم تکفیری موجودیت عراق را در معرض تهدید جدی قرار داده بود و گروه تروریستی داعش با اتکا به حامیان منطقه‌ای و آسوده خاطر از عدم واکنش (بلکه حمایت ضمنی) آمریکا، به پیشروی سریع خود به سمت شهرهای مهم و پایتخت این کشور ادامه می‌داد، جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری بود که بلافاصله در کنار دولت و ملت عراق قرار گرفت و با حمایت‌های خود از نیروهای مسلح و مردمی عراق، در وهله نخست مانع پیشروی این گروه و در مرحله بعد موجب عقب‌نشینی و فروپاشی داعش شد؛ واقعیتی که مکرراً از سوی مقامات رسمی عراق مورد تأیید، تمجید و قدردانی قرار گرفته است.
پس از شکست داعش در عراق، دوران جدیدی در این کشور آغاز شد. برگزاری انتخابات سراسری و پارلمانی در سال‌جاری و در فضایی امن و پرنشاط و مشارکت و تلاش تمام گروه های سیاسی برای دستیابی دموکراتیک و مسالمت‌آمیز به کرسی‌های پارلمانی - که موجب بهت و حیرت جهانیان و ناامیدی بدخواهان عراق شد - آغاز فصل جدیدی را در عرصه سیاسی عراق رقم زد. تحولات این کشور پس از انتخابات اخیر، بیانگر این واقعیت مهم است که نیروهای سیاسی این کشور شیوه جدیدی را برای اداره کشور در پیش گرفته‌اند. پس از روشن شدن نتیجه انتخابات، گروه‌های سیاسی عراق تصمیم به تشکیل ائتلاف‌های بزرگِ ملی و فراگیر گرفتند، تا به‌جای تکیه بر طایفه‌گرایی، قومیت، زبان و سایر تقسیم‌بندی‌های تفرقه برانگیز، منافع و اهداف خود را از طریق ائتلاف‌های سیاسی پیگیری و دنبال نمایند. پس از انتخابات سراسری اخیر و با تشکیل ائتلاف‌های بزرگ و فراگیر، تمام گروه‌های سیاسی توانسته‌اند به میزان رأی و اقبال مردم به آنها، در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور، از جمله برگزیدن مقامات عالیرتبه کشور مشارکت نمایند. طی یک سال اخیر، دولت پیمان‌شکن آمریکا با خروج از توافق برجام و نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد - که خود از بانیان آن بوده است - به جهانیان نشان داد که این کشور برای هیچ یک از تعهدات خود ارزشی قائل نیست. امروز دولت امریکا نه تنها تعهدات صریح و روشن خود بر اساس برجام و قطعنامه لازم‌الاجرای شورای امنیت سازمان ملل را زیر پا گذاشته، بلکه با تهدید به اعمال تنبیه و مجازات، از سایر کشورها نیز می‌خواهد تا در نقض قطعنامه مذکور، دولت آمریکا را همراهی نمایند. در همین راستا، دولت امریکا فشار شدیدی را بر دولت کنونی عراق جهت همراهی با تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران گذاشته است و تلاش می‌کند تا مبادلات اقتصادی عراق با ایران را متوقف یا به حداقل ممکن برساند.
با توجه به جایگاه و موقعیت عراق در مبادلات اقتصادی ایران، شاید بتوان ایجاد اختلال در روابط اقتصادی دوکشور را بخش کلیدی هدفگذاری دولت ایالات متحده در محاصره اقتصادی ایران تلقی کرد. دولتمردان عراق بارها بر عدم همراهی خود با تحریم‌های یکجانبه امریکا تأکید کرده‌اند. در چنین شرایطی است که سفر ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران به جمهوری عراق اهمیت و معنا و مفهوم خاص خود را می‌یابد. روابط ایران و عراق با در نظر گرفتن اشتراکات فراوان تاریخی، تمدنی و البته دینی و مذهبی دو ملت، وجود مرزهای طولانی مشترک (طولانی‌ترین مرز برای هر دو کشور)، افزایش سطح مبادلات اقتصادی و تجاری دو کشور تا سطح 12 میلیارد دلار در سال‌جاری (که عراق را به بزرگترین طرف تجاری ایران تبدیل کرده است)، افزایش چشمگیر و روزافزون ارتباطات دو ملت از جمله سفر سالانه حدود 7 میلیون زائر و گردشگر ایرانی و عراقی به کشور مقابل، مواضع مشترک سیاسی در خصوص بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و...، روابطی ویژه و منحصر به فرد در منطقه است. در عین حال، تحولات و شرایط کنونی منطقه و جهان، خصوصاً اقدامات خصمانه دولت آمریکا علیه ملت ایران، اهمیت و وزن مضاعفی به سفر ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران به عراق داده است. امروز عراق به‌عنوان کشوری که برای ده ها سال به‌عنوان مهم‌ترین تهدید امنیتی علیه ایران تلقی می‌شد و دشمنان این مرز و بوم همواره از آن به‌عنوان اهرم فشار و تهدیدی علیه ایران استفاده می‌کردند، به متحدی استراتژیک و دوستی قابل اتکا و مرزهای دو کشور به مرزهای دوستی، همکاری و ثبات تبدیل شده است. در سفر تاریخی رئیس جمهوری ایران به عراق، دو طرف در خصوص گسترش مبادلات اقتصادی و تجاری، اجرای پروژه‌های مشترک فنی و مهندسی، تسهیل سفر اتباع دو کشور، توسعه همکاری‌های صنعتی و... با یکدیگر مذاکره و تبادل نظر خواهند کرد، ولیکن این سفر در مقطع کنونی، پیام ویژه‌ای نیز برای کشورهای منطقه خواهد داشت که با همکاری و همگرایی و با دوستی و برادری، می‌توان مشکلات و موانع پیشِ‌رو را از میان برداشت و ثبات و توسعه اقتصادی را برای ملت‌های منطقه به ارمغان آورد.