چرا روحانی به عراق می رود؟

نویسنده: حامد الکیلانی

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی رئیس جمهوری ایران قرار است از 11 مارس به عراق سفر کند. یک سری دیدارهای مقدماتی هیئت های دیپلماتیک، بانکداری، تجاری و امنیتی هم اکنون در جریان است. مهم ترین این دیدارها هم به سفر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران مربوط می شود که ابتدا به کربلا رفت. او در پایان این سفر گفت: «آنها خواهند رفت و ما خواهیم ماند.» محتوای نمادین کلمات ظریف مشهود بود: او به فراتر از حضور آمریکا در عراق و به نفوذ تاریخی ایران در این کشور اشاره داشت.»

عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران هم در میان کسانی بود که به بغداد رفت. او در این سفر با عادل عبدالمهدی، نخست وزیر این کشور دیدار کرده تا مقدمات امضای یک تفاهم نامه بین عراق و ایران را در جهت منافع دو طرف، فراهم آورد.

در بیانیه دفتر مطبوعاتی کابینه عراق به یک سری مسائل مورد مذاکره اشاره شده که مهم ترین آنها حق آب عراق است. در این بیانیه بر بازنویسی سیاست های آب در رابطه با جریان رودخانه ها به عراق تاکید شده است. این رودخانه ها در حال حاضر در ایران جریان دارند.

تصور می شود که حق آب مذبور به بحران شط العرب و فرسایش کناره تلوک به سمت اراضی عراقی است که به جا به جایی خط مرزی و توسعه اراضی ایران انجامیده است. طبق اطلاعات موجود، قرار است در این مذاکرات درک بیشتری از آسیب ها به کشاورزی در جنوب عراق که به مهاجرت کشاورزان انجامیده، به علاوه افزایش آلودگی آب و شور شدن آن به ویژه در بصره که شاهد اعتراضات گسترده در پی مسمومیت شدید با آب بود، حاصل شود.

این تحولات این سوال را ایجاد می کند که علت تغییر ناگهانی حال و هوای ایران برای نشان دادن انعطاف بیشتر درباره یک سری مسائل که عمدتا اهمیت چندانی به آنها و تاثیرشان در سیاست گذاری های عراق نمی داده، چیست؟

به نظر می رسد ایران با کسب اطمینان از سیاسی و اقتصادی خود در عراق از طریق توسعه روابط با بغداد در چارچوب روابط رسمی بین المللی، سعی در محافظت از منافع خود دارد. بدین ترتیب، از اتهامات مبنی بر نقض تحریم های ایالات متحده مبرا می شود و از فشارها بر دولت عراق و همچنین نیروهای طرفدار ایران در نظام قدرت می کاهد. ایده کلی این است که همه طرف های درگیر به راه حلی برای رهایی از فشارهای آمریکا برسند.

برای تهران، موافقت با جاری شدن رودخانه ها از ایران به عراق به مثابه پس انداز برای روزهای بارانی است. اکنون جریان رودها به یک ابزار مبادلاتی تبدیل شده و عراقی ها با کمال میل هزینه آنها را می پردازند. تحولات داخلی ایران یکی از عوامل اصلی این تغییر رویکرد در رابطه با عراق است. اعتراض ها در ایران به دلیل مشکلات اقتصادی افزایش یافته و دسترسی به اقلامی مانند گوشت قرمز و مرغ برای بسیاری از مردم محدود شده و باتوجه به افزایش نرخ فقر، افزایش نرخ بیکاری، سقوط شدید ریال و افزایش نرخ تورم، جمهوری اسلامی را تحت فشار گذاشته است.

عراق پس از سال ها جنگ و درگیری اکنون در حال بازگشت به شرایط عادی است و احتمالا در صدد نزدیکی با جهان عرب برخواهد آمد و این مساله توازن قدرت را برای ایران برهم می زند مگر آنکه بتواند همچنان روابط قوی خود را با کشور همسایه حفظ کند. احتمال نزدیکی عراق به جهان عرب بوده که ایران را به اقدام وا داشته است. ایران سعی دارد از قافله عقب نماند و نشان دهد که برای روابط دوجانبه حاضر است امتیازاتی بدهد.

دیدارهای مقدماتی و زمینه چینی ها برای سفر روحانی طبق شواهد موجود، با آماده سازی یک تفاهم نامه جامع درباره جریان آب رودخانه ها به عراق همراه است.

منبع: عرب ویکلی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34