میانجیگری در شبه قاره؛ ایران اصلح است یا سعودی؟

ضرورت حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات میان دهلی نو و اسلام آباد و بازگشت آرامش به شبه قاره، کشورهای مختلفی را به ارایه پیشنهاد میانجیگری واداشته است. در این میان، ایران به عنوان کشوری دارای منافع مشترک با هند و پاکستان و زخم خورده از گروهک های تروریستی، گزینه ای اصلح به عنوان میانجی محسوب می شود.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تنش میان هند و پاکستان در روزهای گذشته که با برخورد هواپیماهای جنگنده دو کشور با یکدیگر در بخش پاکستانی کشمیر و انسداد حریم هوایی آنها به اوج خود طی سال های اخیر رسید، نگرانی هایی را در سطح بین المللی در خصوص تشدید تنش در جنوب آسیا به وجود آورده است.
نگرانی از تعارض احتمالی دو کشور در منطقه مناقشه خیز کشمیر و ایجاد بحرانی جدی در منطقه جنوب آسیا، کشورهای مختلفی را به ارایه پیشنهاد میانجی گری جهت حل و فصل اختلافات ترغیب کرده است. 
کشورهایی نظیر روسیه، ترکیه، اردن، امارات، عربستان سعودی و ... برای وساطت میان دهلی نو اسلام آباد اعلام آمادگی کرده اند. «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان هم در گفت‌وگویی تلفنی با همتای پاکستانی خود از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای کمک به حل مسالمت آمیز اختلافات دو کشور خبر داد.
در شرایطی که هند از راهکار میانجیگری کشور سوم برای حل اختلافات خود با پاکستان استقبال چندانی نمی کند، جمهوری اسلامی ایران به دلیل ارتباط تاریخی و موثر با دهلی نو و اسلام آباد، منافع مشترک و همچنین همدردی با هند، از قابلیت ها و صلاحیت های ویژه ای برای میانجیگری سازنده بین دو کشور برخوردار است و می تواند نقشی موثر در این حوزه ایفا کند.

**پیشنهاد سعودی ها برای میانجیگری و اما و اگرهای مربوط به آن
وزارت امور خارجه هند، برعکس پاکستان، تاکنون در برابر پیشنهادهای میانجیگری کشورهای سوم از خود محافظه کاری نشان داده است. دستگاه دیپلماسی هند در بیانیه ای با اشاره به وجود کانال های تماس فعال با طرف پاکستانی، حل اختلافات فی ما بین را به برداشتن گام های موثر از سوی اسلام آباد در مبارزه با گروهک های تروریستی مستقر در خاک این کشور منوط کرده است. 
با این حال هند گفت و گو با پاکستان را رد نکرده است. به گفته سفیر هند در روسیه، اگر اسلام آباد به شکل حقیقی به دنبال مبارزه با تروریسم بین المللی باشد، هند آماده گفت و گو با پاکستان است. 
موضع گیری مقام های دهلی نو در این ارتباط نشان می دهد، هند در مسیر کاهش تنش ها با پاکستان، نه به دنبال «واسطه گری صرف» طرف سوم به منظور کاهش «مقطعی» اختلافات، بلکه به دنبال حل ریشه ای چالش ها و چاره اندیشی برای مقابله با کانون های بحران ساز است. 
در چنین شرایطی است که پیشنهاد میانجیگری عربستان، از منطقی قابل پذیرش برخوردار نیست. ولیعهد سعودی اگر چه در جریان سفر اخیر خود به جنوب آسیا، پای سند سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری در پاکستان و صد میلیارد دلاری در هند را امضا کرد، ولی حتی ریل گذاری برای توسعه روابط اقتصادی با دهلی نو و اسلام آباد هم نمی تواند بر حمایت ریاض از گروهک های تروریستی مستقر در پاکستان سرپوش بگذارد.
کشوری که حمایت های مالی، تسلیحاتی و معنوی آن از گروهک های تروریستی بر کسی پوشیده نیست، بی صلاحیت ترین کشور در میانجیگری میان دو کشور آن هم در مورد موضوع اختلاف زای فعالیت گروهک های تروریستی است.
با این تفاسیر می توان نتیجه سفر امروز «عادل الجبیر» وزیر مشاور در امور خارجی عربستان به هند و پاکستان را بی حاصل دانست؛ سفری که به گفته منابع آگاه برای ارایه پیام «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به مقام های دهلی نو و اسلام آباد برای پیشنهاد میانجیگری میان دو طرف انجام شده است. 

**تهران؛ گزینه ای اصلح برای میانجی گری
همزمان با عملیات تروریستی اخیر گروه «جیش محمد» در بخش هندی کشمیر که منجر به کشته شدن بیش از چهل تن از نیروهای پلیس هندی و سپس افزایش تنش میان هند و پاکستان شد، گروهک تروریستی «جیش العدل» هم با انجام عملیات تروریستی مشابه، 27 تن از مرزبانان کشورمان را به شهادت رساند. 
سال ها است جیش محمد، جیش العدل و چندین گروهک های تروریستی مستقر در خاک پاکستان زیر حمایت مالی و تسلیحاتی عربستان، امنیت، ثبات و منافع همسایگان پاکستان را در معرض خطر قرار می دهند. 
در چنین شرایطی پیشنهاد میانجیگری جمهوری اسلامی ایران، دارای مفهوم و ماهیتی متفاوت از پیشنهاد دیگر کشورها برای وساطت میان دهلی نو و اسلام آباد است و می تواند با ارایه بدیلی کارآمد، نظر مثبت هند را برای حل کارآمد اختلافات با پاکستان به دنبال داشته باشد.
طرف پاکستانی با علم به این مساله، به گرمی از پیشنهاد میانجیگری ایران استقبال کرده است.
«شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه پاکستان در گفت و گویی خبری ضمن اشاره به درخواست کشور‌های مختلف برای ایفای نقش میانجیگری بین پاکستان و هند گفت: ایران به دلیل روابط خوب با هر دو کشور هند و پاکستان می‌تواند نقش مهمی در کاهش تنش‌ها بین دو کشور ایفا کند. 
او ادامه داد: من در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران او را از وضع منطقه آگاه کرده و خواستم برای مذاکرات بین دو کشور تلاش کنند که ایشان نیز، آمادگی کامل خود را برای این امر اعلام کرد.
همچنین ژنرال «آصف غفور» سخنگوی ارتش پاکستان ضمن استقبال از پیشنهاد میانجیگری ایران در مصاحبه ای گفت: پاکستان روابط خوبی با ایران دارد چرا که این کشور هیچگاه سیاست های خارجی خود را بر اساس اختلافات پاکستان و هند تغییر نداده است.
او همچنین ضمن موثر خواندن نقش ایران در شروع مذاکرات هند و پاکستان، همکاری ایران و پاکستان را در مناطق مرزی مشترک از جمله تشکیل نیروی ویژه مرزی برای مقابله با تروریست ها، تلاش پاکستان برای بازیابی مرزبانان ربوده شده و نقش بر آب کردن توطئه های دشمنان مبنی بر ایجاد اختلاف میان دو کشور را نمونه بارز همکاری مرزی دو کشور خواند. 
از سوی دیگر سفارت پاکستان در تهران هم ضمن انتشار گزارشی رسمی درباره تنش‌های اخیر میان هند و پاکستان از میانجیگری ایران برای حل این بحران استقبال کرد. 
روابط تاریخی ایران با هند و پاکستان، بستر و زمینه ای مناسب برای ایفای نقش میانجی در شبه قاره برای تهران فراهم آورده است. به گفته «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسایل شبه قاره، در شرایط کنونی هندوستان در چابهار سرمایه گذاری کرده است و توافقی کلی میان تهران، کابل و دهلی نو برای ایجاد دسترسی آسیای مرکزی به آب های آزاد از طریق چابهار وجود دارد. در این فضا اسلام آباد فکر می کند نزدیکی مناسبات ایران با هند و پاکستان می تواند باعث حرکت این کشور در جهت میانجیگری باشد که به نظر برداشت دور از واقعیتی نیست.
ابتکار اخیر پاکستان در آزاد کردن خلبان به اسارت گرفته شده هندی، نشان دهنده حسن نیت این کشور در کاهش تنش ها و استقبال از حل اختلافات دو کشور از طریق روش های مسالمت آمیز است. 
تهران هم مانند دهلی نو به صورت جدی خواستار پذیرش مسوولیت دولت پاکستان در خصوص تحرکات گروهک های تروریستی لانه گزیده در این کشور و مقابله جدی با آنها است. 
در این میان خواست هندی ها مبنی بر گام های عملی پاکستان در مقابله با گروه های تروریستی، خواسته ای منطقی است که میانجیگری تهران میان دو کشور اتمی، ضریب عملیاتی سازی آن را افزایش می دهد.