روسیه، ایران، چین و ترکیه اقدامات یک جانبه آمریکا را خنثی می کنند؟

دیپلماسی ایرانی: جهان شاهد ترکیبی ژئوپولتیک از ابرگروه هاست. گروه تحریمی ها از ولادیمیر پوتین (روسیه)، شی جینپینگ (چین)، حسن روحانی (ایران) و رجب طیب اردوغان (ترکیه) تشکیل شده است و همانطور که همه دنیا می دانند، با مخاطره مداوم از دست دادن درخشش خود در نتیجه تحریم های چند لایه از سوی دونالد ترامپ (ایالات متحده) مواجه است. بازی پوتین و شی کاملا هماهنگ است و پوتین گاه گاهی در اقدامی یک جانبه همچون پرتاب موشک علیه داعش در سوریه غوغا به پا می کند و شی با پیشبرد ابتکار عمل کمربند و جاده یک تم مفهومی مداوم ایجاد کرده است. روحانی در لحظاتی حساس فوق العاده عمل می کند و اردوغان دائما حقه های جدیدی از آستین درمی آورد. ترامپ هم در آن سوی ماجرا به تنهایی آشفتگی می آفریند. تا اینجای کار ابرگروه تحریمی ها و گروه تک نفره ترامپ به طور نسبی در یک سطح بوده اند، اما بعد از این چه می شود؟

محتمل ترین سناریو از این قرار است: پوتین-شی در همکاری استراتژیک روسیه-چین به اردوغان عضویت در هر دو گروه بریکس (بریکس پلاس) و سازمان همکاری شانگهای را پیشنهاد دهند که البته اردوغان پیشتر تمایل خود را به عضویت در هر دو گروه اعلام کرده است. ترکیه از ناتو خارج می شود. صدای اعتراض ارتش ترکیه بلند می شود، اما اردوغان پس از کودتای نافرجام 2016 که درباره آن از سازمان اطلاعاتی روسیه هشدار دریافت کرده بود، کنترل ارتش را در دست دارد و در نهایت اعتراض ها را فرو می نشاند. پکن و مسکو یک سری توافقنامه های تجاری را به آنکارا پیشنهاد خواهند داد. سرگئی لاورف، وزیر امور خارجه روسیه پیشتر تجارت به ارز ملی دو کشور را پیشنهاد کرده و اردوغان هم به نوبه خود گفته آماده است از ارزهای ملی در تجارت با روسیه، چین، ایران و اتحادیه اروپا استفاده کند. ترکیه اوراق قرضه خود را به جای دلار به یوآن عرضه کرده و بانک مرکزی چین هم از وام 3.6 میلیارد دلاری به بخش های انرژی و حمل و نقل ترکیه خبر داده است. دقیقا بر خلاف انتظار واشنگتن، اردوغان به خوبی می داند که نمی تواند «کتاب مدیریت بحران برای بازارهای نوظهور» را با تسلیم شدن در برابر صندوق بین المللی پول از نو بنویسد. در چنین شرایطی، واکنش آنکارا به مشکلات اتکا به بانک سرمایه گذاری زیرساختی آسیا خواهد بود.
بیشتر شرایط این سناریو از جمله عضویت در سازمان همکاری شانگهای، بریکس پلاس، تکیه بر بانک سرمایه گذاری زیرساختی آسیا و تجارت بدون استفاده از دلار در قبال ایران هم اجرا شده است. تحریمی ها در مسیر ائتلاف یورآسیا قدم گذاشته اند. در این روند، ایران یک بندر خیلی مهم در جاده جدید ابریشم یا همان ابتکار عمل کمربند و جاده چین محسوب می شود و این در حالی است که روسیه و ایران با امضای کنوانسیون تاریخی دریای خزر ارتباط خود را وارد مرحله جدیدی کرده اند. به طور موازی، کوریدور ارتباطی چین-قزاقستان-ایران یک مسیر ریلی از چین است که به بندر انزلی در حاشیه دریای خزر می رسد.

اتفاق مهم دیگر توافق صورت گرفته در جلسه اخیر بریکس است که مکانیسمی برای حذف دلار از اقتصادهای نوظهور در روند تبدیل بریکس به بریکس پلاس محسوب می شود. توافقنامه اولیه حدود سه ماه پیش امضا شده و ایران در مسیر تعامل با آن قرار دارد و از سال 2020 یک توافقنامه تجارت آزاد تمام عیار با اتحادیه اقتصادی یورآسیا خواهد داشت. ترکیه هم به دنبال ایران، همین مسیر را خواهد پیمود. همچنین در شرایطی که شرکت های اتحادیه اروپا ایران تحریم شده را ترک می کنند، شرکت های چینی و روسی با سرعت تمام در این کشور پیش خواهند رفت.

به طور موازی، تحریمی ها از حضور یک میهمان ناخوانده هم سود می برند و آن شیخ تمیم آل ثانی، امیر قطر است که وعده وام 15 میلیارد دلاری به آنکارا را مطرح کرده و روابط خوبی هم با ایران دارد که از نشانه های آن می توان به همکاری ها در زمینه انرژی در پارس جنوبی/گنبد شمالی اشاره کرد که بزرگ ترین میدان نفتی جهان است.

اما تحریمی ها با یک تهدید بزرگ در روند ائتلاف یورآسیا مواجه هستند که آن ایجاد ارتباط میان بریکس و اتحادیه اقتصادی یورآسیا به سمت اروپاست که از ترکیه می گذرد؛ چرا که به دلیل سیاست های اردوغان و اختلافات او با همسایگان اروپایی این مسیر ارتباطی در حال حاضر بسته است.

منبع: راشا اینسایدر / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34