قصه دوری اروپا از امریکا به خاطر برجام

نویسنده: بهاره سلطان پور، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: چنان چه در خبرها به گوش می رسد اتحادیه اروپا در مقابل مواضع  ترامپ درباره ایران ایستاده است. ایران در این اوضاع نیاز به حمایت اتحادیه اروپا در مقابل آمریکا دارد. البته در مقابل اروپا هم از این رابطه سود می برد. برجام که حاصل 12 سال مذاکره بین اتحادیه اروپا و ایران و همچنین کشورهای آمریکا، چین و روسیه است، عاملی شده تا اتحادیه اروپا و امریکا را در مقابل هم قرار دهد. اتحادیه اروپا در گذشته هم در تلاش بود تا ایران و آمریکا را به مذاکره و توافق متقاعد کند. قبل از ترامپ، مواضع اروپا در برابر برجام تا حدودی با امریکایی ها هم سو بود. البته برجام تقریبا مواضع همه طرف ها را نسبت به برنامه هسته ای ایران هم سو کرد. اما امروزه ترامپ مواضعی اتخاذ کرده که نه تنها با ایران بلکه با اروپا هم همسو نیست.

آدام تیلور در مقاله ای در روزنامه واشنگتن پست درباره رابطه اتحادیه اروپا با آمریکا در زمان اوباما و ترامپ نوشته است: «زمانی آمریکا، متحد و شریک قابل اعتمادی برای اروپایی ها محسوب می شد، اما اکنون به نظر می رسد، روابط واشنگتن و بروکسل در هر برهه زمانی تغییر می کند.»

لغو تحریم های یک جانبه از سوی اتحادیه اروپا، حل و فصل خصومت بین ایران و ایالت متحده، تبعیت نکردن از تحریم نفتی ایران و .. از مهمترین اقداماتی است که اتحادیه اروپا از زمان توافق برجام تا کنون برای  ایران انجام داده است.

در آبان 95 زمانی که ترامپ سکان دار کاخ سفید شد توافق هسته با ایران را بدترین توافق تاریخ اعلام کرد. با خروج یک جانبه آمریکا از برجام، کشورهای عضو اتحادیه اروپا این اقدام ترامپ را به ضرر خود آمریکا دانستند.

خروج از معاهده پاریس، تهدید به خروج از ناتو، تلاش برای فروپاشی اتحادیه اروپا در کنار برجام از جمله مهمترین موارد اختلافی بین اتحادیه اروپا و امریکا است. ترامپ گفته بود خروج از معاهده پاریس باعث 2 میلیون و 700 هزار شغل در کشورش می شود.

حسن عابدینی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، در رابطه با اختلاف بین امریکا و ایالت متحده چنین می گوید: «اختلافی که بین اتحادیه اروپا و آمریکا در دوران ترامپ وجود دارد، صرفاً به موضوع تجاری ختم نمی‌شود، بلکه در سایر حوزه‌ها از جمله موضوعات سیاسی، دیپلماتیک، امنیتی و حتی اجتماعی نیز گسترش پیدا کرده است.»

وی در ادامه می افزاید: «نباید فراموش کرد که روابط دو سوی آتلانتیک یعنی ایالات متحده و اتحادیه اروپا روابطی راهبردی است؛ اما اکنون اختلافاتی در سطح تاکتیک مشاهده می‌شود.»

اتحادیه اروپا اقدامات ترامپ را خلاف قوانین  بین المللی می داند. ولی باید این موضوع را مد نظر گرفت که ترامپ یک تاجر است و یک تاجر جز سود و منافع خود به هیچ موضوع دیگری فکر نمی کند. شاید این اقدامات ترامپ باعث شده اتحادیه اروپا بیشتر به سمت ایران در مسئله هسته ای رو بیاورد. امروزه آمریکا اکثر کشورهای دنیا را به تحریم نفتی ایران سوق داده است. اما اتحادیه اروپا نه تنها جلوی این اقدام ترامپ ایستادگی کرده بلکه قصد دارد شرکت های اروپایی که ممکن است اقدام ترامپ را عملی کنند، برای این کار مجازات سختی کند. سید علی خرم در گفت و گو با ایسنا در این باره می گوید: «هنوز مشخص نیست که اروپا تا چه اندازه قادر است جلوی آمریکا بایستد،‌ به‌عنوان مثال شرکت‌های بزرگی که در این شرایط باید خسارت بپردازند آیا اروپا قادر است این خسارت‌ها را جبران کند، در این  مورد بعید است بتواند این کار را کند، اما در مورد سایر شرکت‌های کوچک و متوسط  برای‌شان چنین کاری مقدور است.»

عدنان طباطبایی، کارشناس مسائل اروپا در گفت و گو با  کافه خبر خبرگزاری خبرآنلاین می گوید: «اعضای اتحادیه اروپا برجام را به عنوان یک سند کلیدی بین الملی می شناسند که خودشان در تحقق آن نقش پر رنگی داشتند. بجز برجام چیزی مانند آن وجود ندارد که به عنوان دستاورد اتحادیه اروپا بتوان از آن یاد کرد. مسئولین اروپایی وقتی می بینند کسی مانند ترامپ و اطرافیان او در مورد یک سند بین المللی که این اتحادیه نقش پر رنگی در آن داشته این گونه سخن می گویند و رفتار می کنند، آنها هم سعی می کنند در مقابل این گفتمان بایستند و با ترامپ زاویه پیدا می کنند.»

وی در ادامه می افزاید: «اینکه گفته شود ایران تاثیری در ارتباط اروپا و امریکا و شکاف آن ندارد از جهاتی درست است و این حرف هم تا اندازه ای درست است که به خاطر روی کار آمدن فردی چون ترامپ ما شاهد این اوضاع و احوال هستیم. لذا از این حیث شاید کار جدیدی صورت نگرفته است ولی نکته ای که از آن مهم تر است این است که الآن در ایران دولتی سرکار است که ارتباطش با اروپا خوب است و تلاش می کند مناسباتش را گسترش دهد.»

به هر حال برجام امروزه توانسته روابط ایران و اتحادیه اروپا را تا حدودی بهبود ببخشد اما از طرفی اتحادیه اروپا مواضع محکمی هم در برابر ایران اتخاذ کرده است. دلیل این امر شاید وجود امریکای ترامپ باشد. سطح روابطی که این اتحادیه با آمریکا داشت، قابل مقایسه با ایران نبود. کشورهای عضو این اتحادیه در بیشتر برهه های زمانی پشتیبان  ایالت متحده بودند، چون با سیاست های آنها همسو بودند. اما امروزه ترامپ به خاطر سیاست هایی که خود اتخاذ کرده باعث شده است این دو متحد همیشگی مواضع تندی در برابر یکدیگر داشته باشند.