روسیه در حمایت از ایران اهداف خود را دنبال می‌کند

نویسندگان: کاناک گوکارن و هیمانی پانت

دیپلماسی ایرانی: تعاملات روسیه با ایران تاکنون بر مبنای منافع مسکو در کسب اطمینان از مجهز نشدن تهران به تسلیحات هسته ای پیش می رفته است. روسیه ایران را به مثابه یک قدرت کلیدی در غرب آسیا می بیند که در امنیت و ثبات منطقه ای نقش دارد و ایران روسیه را بازدارنده‌ ای در مقابل آمریکا و متحدی استراتژیک می داند. آنها اکثرا خود را در زمینه های گوناگون در یک سوی ماجرا می یابند؛ با این حال، برخی اختلاف نظرها هم وجود دارد. زمینه های اصلی همکاری های دو کشور انرژی، امنیت و زیرساخت های حمل و نقل را شامل می شود.

در زمینه نظامی، روسیه یک تامین کننده مهم تسلیحات برای ایران بوده است. اما روسیه تسلیحات رقبای ایران در منطقه همچون عربستان سعودی و ترکیه را نیز تامین می کند. این مساله نشان می دهد که منافع آمریکا در گرو فروش تسلیحات به بازارهای نوظهور از جمله غرب آسیاست. در سال 2016 و پس از اجرایی شدن برجام، سامانه دفاع موشکی اس 300 روسیه بالاخره به ایران تحویل داده شد. قرارداد مربوط به خرید این سامانه به ارزش 800 میلیون دلار آمریکا در سال 2007 امضا شد، اما تحویل آن در پی فشارهای بین‌المللی در سال 2010 به تعویق افتاد. دو کشور در سال 2016 نیز گفت و گو های اولیه را درباره محموله تسلیحاتی به ارزش 10 میلیارد دلار آغاز کردند که احتمالا تانک های جنگی تی-90 و جنگنده های سوخو-30 را نیز شامل می شود. مسکو و تهران در ارتباط با سوریه نیز با یکدیگر همکاری داشته اند. با این حال، فروش تسلیحات روسیه به ایران در پی برجام افزایش چشمگیری نداشت که علت اصلی آن هم محدودیت های اعمال شده از سوی سازمان ملل متحد و دیگر نگرانی های امنیتی منطقه ای بود. احتمال اینکه خروج آمریکا از برجام تغییر قابل توجهی در وضعیت موجود ایجاد کند، اندک است.

در زمینه انرژی، دو کشور هم با یکدیگر رقابت می کنند و هم همکاری دارند. روسیه پیش از برجام به برنامه هسته ای صلح آمیز ایران و به ویژه در ساخت نیروگاه برق هسته ای بوشهر همکاری داشته است. در زمینه ساخت دو تاسیسات دیگر نیز توافقی حاصل و آماده سازی برای آن از ماه مه آغاز شده است. در بخش نفت و گاز، دو کشور چندین توافقنامه اولیه امضا کرده اند. زاروبژنفت دومین شرکت خارجی بود که امضای قرارداد 742 میلیون دلاری، پس از برجام وارد ایران شد. با خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران، احتمال متوقف شدن این پروژه ها یا تغییر جهت سرمایه گذاری ها وجود دارد. افزایش احتمالی قیمت نفت هم به شدت به چگونگی عملکرد روسیه و اوپک و همچنین واکنش چین و هند، دو خریدار بزرگ نفت ایران، به تحریم های آمریکا بستگی خواهد داشت. اگر پکن و دهلی نو تصمیم بگیرند خرید از تهران را کاهش بدهند، آن گاه برای تامین نیاز خود بایستی به فروشندگان دیگر همچون مسکو تکیه کنند. در غیر این صورت، ممکن است تصمیم بگیرند خودشان وارد بازار ایرانی شوند که این مساله به رقابت آنها با شرکت های روسی خواهد انجامید.

روسیه در سال های گذشته تمایل خود را به همکاری با ایران نشان داده و اکنون سوال درباره توجیه منطقی این همکاری است. احتمالا مزیت های ژئوپولتیک از منطق تجاری پیشی می گیرند. پرداخت ها احتمالا به نظام داد و ستد کالا با کالا تغییر خواهند یافت، اما اگر دیگر کشورها نیز تصمیم بگیرند تدابیر مشابهی اتخاذ کنند، آن گاه روسیه می تواند در زمینه هسته ای پیشنهادهایی برای ایران داشته باشد.

تلاش روسیه برای دسترسی به ایران به خوبی با برنامه این کشور برای دستکاری نظم جهانی همخوانی دارد. روسیه از همکاری ایران در بسیاری از سازمان های چندجانبه همچون سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی یوروآسیا استقبال می کند. ایران همچنین شریکی مهم برای روسیه در دستیابی به ثبات و حل مشکلات در سوریه خواهد بود؛ اگرچه دو کشور اولیت های متفاوتی دارند: روسیه به دنبال محافظت از کشور سوریه و ایران اساسا حامی بشار اسد، رئیس جمهوری این کشور است. با تشدید تنش ها بین ایران و اسرائیل، روسیه احتمالا در جهت ایجاد توازن و ایفای نقش میانجی تلاش خواهد کرد. اما ایران مجهز به تسلیحات هسته ای ثبات منطقه را به هم می زند و می تواند تهدیدی برای روسیه باشد. از این رو، روسیه به طور قطع به برجام متعهد خواهد ماند. خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران شاید اروپا و روسیه را به یکدیگر نزدیک کند و به طور قطع بر روابط روسیه و ایران تاثیر خواهد داشت، اما منافع مسکو را دست کم در کوتاه مدت تهدید نمی کند.

منبع: موسسه تحقیقاتی آبزرور / مترجم: طلا تسلیمی