نه روسیه نه امریکا، نمی‌توانند ایران را در مرزهایش محدود کنند

نویسنده: ام کی بادراکومار

دیپلماسی ایرانی: برداشت غالب این است که روسیه در درگیری ها در سوریه نفوذ خیلی بالایی دارد. اما در این حال، این مساله هم مطرح است که روسیه در آنچه می تواند انجام دهد، یا می خواهد برای تاثیرگذاری بر آینده این درگیری ها انجام دهد، محدودیت هایی دارد. روسیه و آمریکا به طور مشترک در جهت پایان دادن به درگیری ها در جنوب غربی سوریه تلاش کرده اند. دلیل موفقیتشان هم این بود که نیروهای دولت سوریه عملیات علیه پروژه های افراطی در استان درعا را بدون مشارکت مشاوران نظامی ایران یا حزب الله انجام دادند. در مقابل این مساله به اسرائیل در حفظ وجهه و هضم شکست گروه های نیابتی اش در مناطق مرزی با روسیه کمک کرد.

اما اسرائیل همچنان مصمم است از کاهش حضور ایران در سراسر سوریه اطمینان حاصل کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل 11 جولای (چهارشنبه گذشته) با ولادیمیر پوتین دیدار کرد تا پیش از نشست هلسینکی درباره این مساله با رئیس جمهوری روسیه گفت و گو کرده باشد. اکنون این سوال مطرح می شود که چقدر محتمل است روسیه در جهت «بیرون کردن» ایرانی ها از خاک سوریه با اسرائیل و دونالد ترامپ همراه شود؟ در حقیقت احتمالش «صفر» است. سرگئی لاورف، وزیر امور خارجه روسیه اوایل ماه جولای در مسکو در این باره گفت: «بگذارید ابتدا درباره یک سری مسائل اولیه توافقق کنیم. نیروهای غیر سوری بسیاری در سوریه هستند. برخی از آنها با توافق و هماهنگی دولت مشروع سوریه که یک کشور عضو سازمان ملل متحد است، آنجا مانده اند در حالی که برخی دیگر حضوری غیرقانونی دارند و این حضور نقض قوانین بین المللی است.»

واضح است که منظور لاوروف از این مساله این بوده که حضور ایرانی ها در سوریه بر مبنای قوانین بین المللی «مشروع» محسوب می شود. او ادامه داد: «دیده ایم که رسانه های غربی چگونه به مساله ایران در بستری ساده می پردازند که مخاطب آن مشخصا نمی تواند افرادی با سطح اطلاعاتی بالا باشد. آنها می گویند ایران باید برود و آنگاه همه چیز به سادگی به صلح باز می گردد. این مساله نه تنها درباره سوریه، بلکه درباره کل منطقه مطرح می شود. این ادعا را مطرح می کنند که اگر ایران کشورهای منطقه را ترک کند و در داخل مرزهایش محبوس شود، همه چیز عالی خواهد شد. این دیدگاهی کاملا غیر واقع گرایانه است. نمی توان بدون حضور مهره های اصلی منطقه از جمله ایران، عربستان سعودی، اردن و مصر مشکلات آن را حل کرد. همه کشورهای منطقه نگرانی های مربوط به خود را دارند.»

از این اظهارات این گونه می توان درباره موضع گیری روسیه نتیجه گرفت: مسکو یا واشنگتن نمی توانند به تهران دیکته کنند که هیچ حضوری در خارج از مرزهایش و در کشورهای خارجی نداشته باشد. حضور ایران در سوریه را نمی توان به تنهایی و بدون در نظر گرفتن شرایط امنیتی به شدت پیچیده خاورمیانه بررسی کرد؛ جایی که همه کشورهای منطقه سیاست هایی را دنبال می کنند که به نفع خودشان است و عمدتا با منافع دیگر کشورهای منطقه منافات دارد. از این رو، راه حل بحران در سوریه یا هر جای دیگری در منطقه این است که کشورها اختلاف نظرهایشان را پای میز مذاکره حل کنند.

حق با لاوروف است، اما این بدان معنا نیست که پوتین و ترامپ در ارتباط با ایران مساله دیگری برای گفت و گو در مسکو نخواهند داشت. جان بولتون، رئیس شورای امنیت ملی آمریکا هفته گذشته در مصاحبه با سی بی اس به نکاتی در این زمینه اشاره کرد: «احتمال برگزاری مذاکرات گسترده تر با پوتین در رابطه با کمک او برای خارج کردن نیروهای ایران از سوریه و بازگرداندن آنها به کشورشان وجود دارد که گامی قابل توجه محسوب می شود. این درگیری در سوریه هفت سال است که ادامه یافته است. اما حضور ایرانی‌ها در سراسر عراق و سوریه و اکنون به لبنان و رابطه شان با حزب الله نزدیک می شود. فکر نمی کنم بشار اسد مساله استراتژیکی باشد. فکر می کنم ایران مساله استراتژیک است. مساله تنها ادامه برنامه تسلیحات هسته ای آنها نیست، بلکه حمایت آنها از تروریسم بین المللی و گروه های نیابتی در خاورمیانه است و به عقیده من، روسای جمهوری آمریکا و روسیه می خواهند درباره این موضوع گفت و گو کنند چرا که فکر می کنم تصمیم رئیس جمهوری ترامپ به ترک توافق هسته ای ایران و اعمال مجدد تحریم ها برای اعمال فشار بیشتر علیه آنها بر تصمیم گیری هایشان نه تنها در زمینه هسته ای، بلکه بر تلاش هایشان برای افزایش نفوذ ایرانی در منطقه تاثیر می گذارد.» این دومین مرتبه در سه هفته گذشته بود که دولت ترامپ به لزوم تعدیل سیاست های ایران در منطقه اشاره می کرد.

لاوروف چهارشنبه گذشته با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در حاشیه نشست وزرای امور خارجه تضمین کنندگان دیگر توافق ایران (اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) دیدار کرد. دیپلماسی روسیه در رویکردی که به نوعی نقاط مختلف در این جورچین آشفته منطقه ای – توافق هسته ای ایران، تحریم ها علیه ایران، درگیری در سوریه، تنش های بین ایران و اسرائیل، مناقشات ایران و آمریکا، امنیت انرژی و غیره – را به یکدیگر متصل می کند. مساله این است که روسیه از نظر شرایط مذاکراتی در جایگاهی ویژه قرار دارد که می تواند از یک سو با آمریکا و اسرائیل و از سوی دیگر با ایران و سوریه گفت و گو کند.

منبع: راشا اینسایدر / مترجم: طلا تسلیمی