ترامپ هم خدا را می‌خواهد هم خرما

نویسنده: مارک لئونارد
دیپلماسی ایرانی: این هفته یک مقام ارشد آلمانی به من گفت «توافق هسته ای ایران آخرین مانع برای جلوگیری از بحران نظامی در ملتهب ترین بخش جهان و تبدیل شدن آن به جنگ هسته ای است.» این گفته به طرز عجیبی آخرالزمانی است اما نشان دهندهٔ یک ترس واقعی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ممکن است به زودی خط دفاعی مهمی، که آلمان ها و اروپایی ها به ساختن آن مفتخر بودند، را نابود سازد.
ترامپ با دادن ضرب الاجل ۱۲ مِی به رهبران اروپایی برای برطرف کردن ایرادات «وحشتناک» توافق هسته ای ایران، عملا آن ها را از سر باز کرده است. اعتراض اصلی ترامپ به توافق به خاطر نپرداختن به سوء رفتار ایران در منطقه یا برنامه موشک بالستیک است و همچنین اینکه از آغاز دوباره برنامه هسته ای ایران بعد از سال ۲۰۲۵ جلوگیری نکرده است. اکنون که ترامپ یک تیم جدید سیاست خارجی جنگ طلب را به کار گرفته است، دیپلمات های اروپایی به شدت ترسیده اند.
در طول ماه های گذشته، آلمان، فرانسه و بریتانیا مجموعه ای از تدابیر، شامل تحریم نخبگان ایرانی را برای جلب رضایت ترامپ، آماده کردند. امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، به همراه آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، به کاخ سفید رفته تا ترامپ را متقاعد کنند که اصلاح توافق بهتر از خراب کردن آن است.
اروپایی ها امیدوار هستند که تدابیر پیشنهادی آن ها، به ترامپ در حالی که در توافق مانده است احساس پیروزی دهد. آن ها به ترامپ یادآور شدند که راه حل دیپلماتیک برای بحران هسته ای کره شمالی، کاملا بستگی به تصمیم او به ماندن یا رفتن از برجام دارد.
به عبارت دیگر، توانایی رهبران اروپایی در حفظ توافق بستگی به میزان عملکرد آن ها در راستای مصالح خودشان دارد تا اینکه قربانی رفتار های دمدمی مزاجانهٔ دولت ترامپ باشند.
لازم به ذکر است که مسئلهٔ ایران همزمان با پانزدهمین سال آغاز جنگ عراق، مطرح شده است. برای دیپلمات های اروپایی، فاجعه جنگ و موفقیت برجام، دو قطب مخالف سیاست خارجی را نشان می دهد. در جنگ عراق، کشورهای اروپایی بر سر موضوع حمایت و یا مخالفت با جنگ با یکدیگر اختلاف داشتند. گرچه هیچ کدام تاثیری بر نظرات آمریکا نداشت.
برجام به عنوان موفقیت درخشان اروپای مدرن شناخته می شود. در سال ۲۰۰۵، اروپایی ها به منظور جلوگیری از جنگی دیگر در خاورمیانه، شروع به تعریف منافع خود در منطقه کردند. با هدف دوجانبهٔ جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح های هسته ای و اجتناب از جنگی دیگر، از سیاست چماق و هویچ به شکل های گوناگون استفاده کردند تا باعث به سرانجام رسیدن اقدامات ایران و آمریکا شود.
دیپلمات های اروپایی دو گزینه پیش روی ایران گذاشتند: یکی اینکه ایران برنامه هسته ای خود را متوقف کند و به انزوای بین المللی خودش پایان دهد و دیگری اینکه برنامه هسته ای خود را حفظ کند و با تحریم های شدید تر و یا حتی جنگ روبرو شود. در همین حین، اروپایی ها، چین و روسیه را قانع کردند تا از آن ها حمایت کنند و با گزینه ای جدی به سراغ آمریکا رفتند: یا به ائتلاف بین المللی برای اعمال فشار های دیپلماتیک به ایران بپیوندید و یا اقدامات نظامی خود را که معلوم نیست موفق باشند به تنهایی دنبال کنید.
امروزه، اهداف جامع رهبران اروپایی در خاورمیانه، کاستن از کشمکش های سلطه گرایانه بین ایران و عربستان سعودی، جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای، مبارزه با تروریسم و منع ورود پناهندگان به اروپا می باشد. اما دولت ترامپ بسیاری از این اهداف را نادیده گرفته است که نشان دهندهٔ همراهی با اسرائیل و عربستان سعودی علیه ایران در درگیری های منطقه ای است.
با این وجود، رویکرد اروپایی تاکنون به گونه ای تنظیم شده که بر خواسته های ترامپ غلبه کند و ایران را متعهد به توافق نگه دارد.
اکنون ترامپ باید با این گزینهٔ شفاف روبرو شود: یا برجام را حفظ کند و در مقابل حمایت اروپاییان را برای پرداختن به مسائل منطقه ای و برنامه موشکی ایران داشته باشد و یا اینکه توافق را نقض کرده و خطر از دست دادن همکاری اروپاییان و ظهور یک ایران دارای سلاح هسته ای را بپذیرد. همانطور که همتای آلمانی من گفته است: «یکی باید به ترامپ بگوید که نمی تواند هم خدا را بخواهد هم خرما را.»

منبع : پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33