ارمغان ظریف از بزم دیپلماتیک نیویورک

محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگا

دیپلماسی ایرانی: خلاف ماه های گذشته که ایالات متحده آمریکا همواره به دلیل سخنان جنجالی و خارج از عرف رئیس جمهورش و نیز توفان های سهمگین به صدر اخبار بین المللی تبدیل می شد، در دو هفته اخیر این کشور به دلیل میزبانی نشست مجمع عمومی سازمان ملل مورد توجه افکار عمومی جهان و نیز سران کشورها قرار گرفت. رؤسای جمهور و مقامات عالی رتبه کشورهای عضو سازمان ملل به ایراد سخنرانی در مجمع عمومی پرداختند و مواضع و نظرات خود را پیرامون بحران های منطقه ای و بین المللی مطرح کردند؛ سخنرانی هایی که بازتابی از شخصیت و نگرش های رهبران کشورهای گوناگون بود و دیدگاه مردم جهان را نیز  نسبت به برخی کشورها تغییر داد. با این وجود، اهمیت نشست مجمع عمومی سازمان ملل تنها به دلیل سخنرانی های اصلی در صحن این مجمع نیست و می توان گفت نشست ها و دیدارهای حاشیه ای مقامات کشورها با یکدیگر نیز به دلیل فرصت های متنوعی که برای کشورها ایجاد می کند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

در این راستا، در شرایطی که رئیس جمهور کشورمان ناچار شد برای شرکت در مراسم هفته دفاع مقدس، پس از سخنرانی خود بلافاصله نیویورک را به مقصد تهران ترک کند،  وزیر امور خارجه کشورمان در این بزم دیپلماتیک باقی ماند و کوشید از نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای ارتقای روابط ایران با دیگر کشورها و گفت وگو درباره مشکلات و بحران های منطقه ای و بین المللی به خصوص برجام استفاده کند. محمد جواد ظریف در مدت اقامت در نیویورک بیش از 77 برنامه داشت که 27 مورد دیدار با همتایان، 12 مورد ملاقات با شخصیت های بین المللی، 4 مورد مشارکت در نشست های بین المللی، 10 نشست با اندیشکده های آمریکایی، 8 جلسه با اصحاب رسانه و مصاحبه ها و 16 مورد همراهی با رئیس جمهوری در دیدارها و برنامه ها را شامل می شود.

برگزاری چنین نشست ها و دیدارهایی از زوایای مختلف دارای اهمیت است. در درجه نخست به نظر می رسد در شرایطی که سفر به کشورهای مختلف و رایزنی و تبادل نظر با آنها مستلزم صرف هزینه و وقت بسیار زیاد از سوی دستگاه دیپلماسی کشور است، تنظیم دیدارهای فشرده در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل که تنها مستلزم عوض کردن یک اتاق یا طبقه ای در سازمان ملل بود، بهره برداری دیپلماتیک از امکانات و فرصت های این سازمان بدون صرف هزینه و وقت گزاف است.

نکته دوم تکمیل و هم پوشانی مواضع رئیس جمهور توسط وزیر امور خارجه کشورمان بود که در روشنگری نسبت به سیاست خارجی و دیپلماسی فعال و صلح طلب جمهوری اسلامی ایران به جامعه جهانی نقش به سزایی داشت. در حالی که روحانی در سخنرانی اش در سازمان ملل از صلح دوستی ایرانیان و تمایل آنها برای ارتباط با دیگر کشورها بر مبنای فرهنگ و تمدن غنی ایرانی سخن گفت و بر پایبندی کشورمان به برجام و همه توافقات بین المللی تأکید کرد، وزیر امور خارجه نیز در تک تک نشست ها و مصاحبه های خود ریز جزئیات مواضع و رویکرد صلح طلب ایران را تشریح کرد و نقشی اساسی در تصویرسازی جدید از ایران در عرصه جهانی داشت. ظریف در مدت دو هفته حضور خود در نیویورک، نتیجه سال ها فعالیت های ایران هراسانه آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی همسایگان عرب را نقش بر آب کرد؛ او تقریبا در تک تک نشست ها و مصاحبه هایش با رسانه های پر مخاطب آمریکایی، اعلام کرد که ایران هیچ گاه برنامه ای برای دستیابی به سلاح های هسته ای نداشته و ندارد و حتی در صورت خروج آمریکا از برجام نیز با وجود در نظر گرفتن تدابیر ویژه، هرگز به سمت بمب اتمی نخواهد رفت.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان پس از سال ها، بار دیگر صدای مظلومیت ملت ایران که در مدت هشت سال جنگ تحمیلی، قربانی تسلیحات شیمیایی صدام شده بودند را به گوش همه مردم جهان رساند و بی اعتنایی جامعه جهانی و سازمان ملل به چنین فجایعی را به عنوان دلیلی منطقی برای حرکت ایران به سمت بومی سازی توان دفاعی و موشکی خود بیان کرد. دفاعیاتی که مجریان با تجربه و کاربلدی همچون «فرید زکریا» را به سکوت و حتی تأیید گفته های ظریف وا می داشت و خبرنگاران بین المللی را به همراهی با وی در محکومیت ترامپ و مواضعش علیه ایران ترغیب می کرد. 

اما دستاورد مهم دیگر این سفر، گرفتن تأیید رسمی از مقامات مختلف جهانی برای اهمیت برجام  و لزوم حفظ و پایبندی به آن بود. رئیس جمهور کشورمان و پس از او وزیر امور خارجه نه فقط به طور مرتب به پرسش های خبرنگاران پیرامون برجام پاسخ می دادند؛ بلکه خود نیز در همه دیدارهایشان از مقامات کشورها می خواستند که نظرشان را به طور قاطع و صریح در مورد برجام اعلام کنند. تأییدیه هایی که فراوانی و تکرار آنها از سوی مقامات مختلف اروپایی و آسیایی حال وجاهتی جهانی به توافق هسته ای ایران داده و مسلما نقض برجام و خروج آمریکا از آن را برای مقامات این کشور بسیار پرهزینه می کند.

بدین ترتیب به نظر می رسد دو هفته سفر کادر دیپلماتیک ایران به نیویورک حاوی دستاوردهای فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران بوده و در آگاه سازی افکار عمومی جهان نسبت به مواضع ایران، تشریح رویکردهای فرهنگی کشورمان و نیز تثبیت و تأیید برجام در عرصه بین المللی نقش به سزایی داشته است.