آتشی که خاموش نمی‌شود

روزبه آرش: فراتر از ابرهای دودآلود که آسمان را پوشانده اند، خورشید با پرتوهای ارغوانی رنگش آسمان قیاره را ترک می کند. باد بوی سوختگی و دوده را با خود می برد. شعله های نفت غولی نارنجی رنگ ساخته اند و صدای سوختن آرام آرام و دائمی، شهر آخرالزمانی. محمد اسامه دور و اطرافش را نگاه می کند. اینجا قرار نیست خاموش شود. چند ماه است که این آتش نشان 38 ساله کرکوک را برای خاموش کردن آتش قیاره ترک کرده اما این آتش سرخاموش شدن ندارد؛ آتشی که داعش به جان مردم عراق انداخته است. 
اسامه، عضو بخش سرویس خدمات عمومی آتش نشانی عراق، یکی از صدها آتش نشان عراقی است که در خط مقدم این مبارزه هر روزه قرار داد. صدها نفر مانند او از ابتدای تابستان با آتش باقیمانده از داعش در عراق و شام مبارزه می کنند. شکست داعش سخت بود اما عقب نشینی داعش هم به سادگی انجام نشد. آنها هرچه بود نابود کردند یا به آتش کشیدند تا عذاب آنها بر مردم عراق تکمیل شود. منطقه غنی از نفت قیاره حالا از سفره پر رونقش در عذاب است و مردم این منطقه در محاصره آتش. 
اسامه از حدود 10 سال پیش آتش نشان است اما هیچگاه چنین دریای آتش شعله ور و سوزانی ندیده است. «این دریا همه چیز را در کسری از ثانیه می بلعد. ما مواد اطفای حریق را به دهانه چاه ها می ریزیم، آتش لحظه ای می لرزد، توی دلمان می گوییم خب حالا تمام می شود. اما این آتشفشان بار دیگر لبریز می شود و سخت تر از قبل می سوزد. آن قدر این صحنه را دیده ایم که به خاموش شدن این آتش امیدی نداریم. هر روز ترس ما بیشتر می شود و زمین زیرپای ما سست تر. هر روز منتظر لحظه ای هستیم که در شن های روان زیرپایمان فرو برویم و طعمه آتش بی پایان شویم.»
قیاره با دریای نفتش، پایگاهی استراتژیک برای داعش بود. داعش از این طلای سیاه درآمد هنگفتی کسب می کرد. اما فوران و آتش زدن این چاه ها هم حرکتی استراتژیک بود. دود حاصل از این آتش تا مدت ها پوششی برای داعش در برابر حملات هوایی نیروهای ائتلاف بود و اجازه نمی داد ادامه حملات این نیروها از موصل به سوی قیاره به سادگی امکان پذیر باشد. سرانجام این تصاویر ماهواره ای ناسا بود که ورای این دود غلیظ موقعیت نیروهای داعش را لو داد. اسامه می گوید: «آنچه از نفت خطرناک تر است، سوختن معادن سولفور است. دود آنها به شدت سمی است. محمد جارالله یکی از دوستانم بود که در کام این معدن ها فرو رفت. هیچ کاری نتوانستیم برایش انجام دهیم. او مرد و سرنوشت پنج کودکش پس از او نامعلوم است. اینجا دیگر نه منطقه جنگی است نه جنگ زده؛ اینجا خود جهنم است. او دوست صمیمی من بود. ساعت ها کنار هم می نشستیم و حرف می زدیم. حالا نه او هست نه حتی جسدش.»
فراتر از این مبارزه دردآلود هر روزه، 37هزار ساکن این شهر هستند که سلامت زندگی آنها در درازمدت در خطر است. حمدی جاسم، معلم عراقی است که در خانه پدری اش در حدود یک کیلومتری چاه های نفت در حال سوختن زندگی می کند: «نمی توانیم جای دیگری برویم. مدرسه ای نیست که پولی باشد و بخواهیم جای دیگری برویم. سیلاب دود را هر روز تماشا می کنیم و امیدواریم اوضاع بهتر شود. به وضوح می بینم که این دود غلیظ سلامتی خانواده ام را نابود می کند اما چاره دیگری ندارم. بچه ها مریض می شوند و پولی هم برای درمان آنها نداریم. آنها همه چیز من هستند اما باید سوختن زندگی آنها را در کنار شعله های سوزان تماشا کنم.»
جویی لاورنس، عکاس خبرنگار کانادایی است که چند روزی را در قیاره گذراند. او مشاهدات و مجموعه عکس های خود را برای الجزیره فرستاده است. لاورنس درباره شرایط این شهر می گوید: «شهر در محاصره است. تقریبا آسمانی وجود ندارد. روی همه چیز غباری تیره نشسته است. بسیاری از محصولات مزرعه داران نابود می شود. گله دارها گوسفندهای خود را از دست می دهند. شما مزه نفت و قیر را در شش های خود احساس می کنید. هرنفسی که می کشید حجم عظیمی از دود را وارد ریه هایتان می کنید. شب اولی که اینجا بودم و دندان هایم را مسواک زدم، مجبور شدم مسواکم را آن قدر که سیاه شده بود دور بریزم. اکثر بچه ها مدام سرفه می کنند. بااین حال، نمی شود آنها را در خانه حبس کرد. آنها در کوچه ها و خیابان ها به دنبال یک توپ می دوند یا از چوب، تفنگ درست می کنند و مانند کماندوها نزدیک شعله های آتش و دود به هم شلیک می کنند. باور نمی کنید چطور یک نفر می تواند 24ساعته از این هوا تنفس کند. اما این آدم ها چند ماه است که این طور زندگی می کنند. این دیگر ریسک خطر نیست که زندگی در خود خطر است. گاهی اوقات یاد فیلم ارباب حلقه ها می افتم. جایی که همه چیز سیاه بود. همه جا را دود فراگرفته بود. این مردم این فیلم را زندگی می کنند.» امی کریستین، سخنگوی سازمان اوکسفام که در بحران های انسانی عراق کمک های زیادی را برای مردم این کشور فراهم کرد، می گوید: «اثرات این شرایط بر سلامتی مردم شوکه کننده است. این آثار حتی در مناطق بسیار دورتر از قیاره هم مشاهده می شود. نمی توانم تصور کنم مردم این شهر چطور زندگی می کنند.»