چرا عربستان از قطر عصبانی است؟

نویسنده: جان بیکون

دیپلماسی ایرانی: شکاف میان قطر و کشورهای عربی روز دوشنبه شدت گرفت؛ زمانی که عربستان سعودی مرز زمینی خود با قطر را بست و دست کم خطوط هوایی پنج کشور حاشیه خلیج فارس اعلام کردند که خدمات خود به این شبه جزیره کویری را متوقف می کنند.

عربستان سعودی، کشور اهل سنت و مقتدر، مدت هاست روابط پرتنشی با ایران دارد که کشوری شیعه است و "ائتلافی سنی" در منطقه برای کاهش نفوذ ایران ترتیب داده است. ایالات متحده از تلاش های سعودی حمایت می کند. جمعیت قطر عمدتا سنی است و یکی از اعضای ائتلاف مذکور است اما در عین حال روابط اقتصادی نزدیکی با ایران دارد، این دو کشور ذخایر گازی بزرگ و مشترکی در خلیج فارس دارند.

هفته گذشته تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، با حسن روحانی رئیس جمهور ایران تماس گرفت تا انتخاب دوباره وی را تبریک بگوید و همین موضوع سعودی ها را برآشفته کرده است.

روز دوشنبه عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی و یمن روابط خود را با قطر قطع کردند، با این ادعا که این سلطنت نشین ثروتمند با حمایت خود از گروه های شبه نظامی نزدیک به ایران ثبات منطقه را نادیده گرفته است. مقامات به قطری هایی که در این کشورها زندگی می کنند یا در حال سفر هستند دو هفته فرصت داده اند تا آنجا را ترک کنند.

علاءالدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران، دونالد ترامپ را به خاطر سفر به عربستان سعودی و دخالت وی در اختلافات دو کشور مورد سرزنش قرار داده است. عربستان سعودی با قراردادهای سودآور خرید 300 میلیارد دلار تسلیحات از ایالات متحده موافقت کرده است، خریدی که به نظر باعث جسور شدن این کشور در رهبری اعراب شده است، اعتقاد بر این است که ایالات متحده از اقدام اخیر علیه قطر حمایت می کند.

هنری بارکی، مدیر برنامه خاورمیانه در ویلسون سنتر می گوید: "هنوز زود است که نظر دهیم، اما این موضوع ممکن است به مساله بزرگی برای ایالات متحده تبدیل شود. درست پس از سفر بحث برانگیز ترامپ به منطقه، این موضوع نشان از آن ندارد که دستاوردهای او چقدر مصنوعی بوده است."

بارکی همچنین هشدار می دهد که موضوع قطر می تواند سیاست های منطقه را پیچیده تر کند " چرا که ترک ها، روس ها و به طور قطع ایرانی ها به این نزاع ورود می کنند تا دینامیک جدیدی ایجاد کنند" که احتمالا به نفع ایالات متحده نخواهد بود.

در وهله نخست دو هفته پیش بود که تنش ها اوج گرفت، زمانی که نشریات قطری گزارش منتشر کردند که در آن از قول آل ثانی، ایران "قدرتی اسلامی و منطقه " توصیف شده بود که "نمی توان آن را نادیده گرفت." قطر اعلام کرد که خبرگزاری دولتی و حساب توئیتر آن هک شده است و این گزارش جعلی است، اما رسانه های دولتی همچنان به انتشار این دست مواضع ادامه دادند.

عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر دسترسی به الجزیره و سایت های وابسته را مسدود کرده اند.

ایالات متحده روابط نزدیکی با هر دو کشور دارد. عربستان سعودی نزدیکترین متحد ایالات متحده در منطقه است و قطر میزبان پایگاه العدید است که 10 هزار سرباز ایالات متحده در آن حضور دارند. قطر از دنیای غرب دور نیست: قرار است میزبان جام جهانی فوتبال در سال 2022 باشد، تورنومنت بین المللی و یک ماهه فوتبال که محبوب ترین رویداد ورزشی است. قطر همچنین بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی مایع در جهان است.

عربستان سعودی تنها کشوری است که با قطر مرز زمینی دارد، جمعیت قطر بیش از 2.5 میلیون نفر است و غدای مردم از طریق کامیون هایی تامین می شود که از آن سوی مرز به آنجا می آیند.

وزیر خارجه قطر اقدامات اخیر را "ناعادلانه " و " مبتنی بر اتهامات واهی و بی اساس" توصیف کرده است. قطر همواره ادعای حمایت از گروه های شبه نظامی را رد کرده است. اما این کشور در نگاه دیگر کشورهای های سنی، شهرت منفی در حصوص حمایت هایش از اخوان المسلمین مصر دارد.

قطر همچنین مهمترین تامین کننده مالی در غزه است، منطقه ای که تحت کنترل حماس قرار دارد. حماس از نگاه ایالات متحده و چندین کشور دیگر یک گروه تروریستی محسوب می شود.

رکس تیلرسون، وزیر خارجه ایالات متحده، در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی در استرالیا گفت که در چند ماه اخیر "لیست در حال رشدی از تحریکات" را در منطقه شاهد بوده ایم. تیلرسون گفته است :" آشکارا اوضاع به چنان غلیانی رسیده است که آن کشورها تصمیم گرفته اند دست به اقدامی بزنند تا آن اختلافات را علنی کنند. ما قطعا طرف ها را تشویق می کنیم تا کنار هم بنشینند و اختلافات را مطرح کنند، و ما – اگر بتوانیم در کمک به آن ها برای حل و فصل اختلافات نقش آفرینی کنیم – ما فکر می کنیم که حائز اهمیت است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با هم متحد بمانند."

منبع: یو اس ای تو دی / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی /33

انتشار اولیه: پنج شنبه 18 خرداد 1396 / انتشار مجدد: چهارشنبه 31 خرداد 1396