افسانه جنگ ایران و آمریکا

دیپلماسی ایرانی: جمهوری اسلامی بزرگ، دولتی که در برابر غرب ایستادگی کرده، پاسدار جهان اسلام، یاور جهان عرب و نجات دهنده فلسطین است. از زمان انقلاب اسلامی ایران رابطه با غرب ـ ایالات متحده به طور خاص ـ و دولت های خلیج فارس به ظاهر عصبی، با لفاظی های خشونت طلبانه، تخطئه مداوم ایدئولوژیک و نقض حقوق بشر دوسویه و مجموعه ای از تحریم های یک طرفه همراه بوده است.

بسیاری با نگاهی دراماتیک به این رابطه معتقدند که دیر یا زود با وضعیتی مانند افغانستان و عراق، آمریکا دو کشور را به درگیری مسلحانه مستقیمی وارد خواهد کرد. این پیشگویی با رسیدن دونالد ترامپ به ریاست جمهوری محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. ترامپ خود را با مقامات و مشاورانی احاطه کرده که دیدگاه نگران کننده ضدایرانی دارند. دولت او بعد از آزمایش موشک بالستیک اخیر به ایران هشدار داده است.

در طول قرن 20، رابطه ایران و آمریکا درهم تنیده تر شد به خصوص زمانی که سیاست های خارجی آمریکا بر روی همسایگان ایران متمرکز شد. رویکرد منطقه ای مهم و سرشار از نفت ایران و سیاست آمریکا نسبت به آن زمانی که آیت الله خمینی از تبعید در فرانسه بازگشت و کنترل کشور را از شاه مورد حمایت غرب گرفت، تغییر کرد.

نمایی از تنش

با وجود لفاظی های تازه ترامپ علیه ایران و این واقعیت که بسیاری از اعضای دولت او ضد ایران هستند، او نمی تواند راه خود را به سمت جنگ بدون ایجاد هماهنگی عمومی در ایالات متحده باز کند. ترامپ باید حمایت حکومت را قبل اقدام به حمله به دست آورد. لایه به لایه نهادهای قدرت، لابی های بی پایان و چالش های قانونی در مقابل او وجود دارد. مثال اخیر در این زمینه دستور ممنوعیت سفر ترامپ است که توسط قضات دادگاه فدرال متوقف شد.

برخلاف باور عموم، ایران ثابت کرده که به شدت برای منافع ایالات متحده در خاورمیانه مفید است عمدتا به این دلیل که به عنوان وزنه تعادلی در برابر همسایگان و کشورهای حوزه خلیج فارس عمل می کند. در سیاست کلاسیک «تفرقه بنداز و حکومت کن»، ایالات متحده به چندین بازیگر با قدرت نزدیک و برابر احتیاج دارد که به طور مداوم یکدیگر را به چالش کشیده و همواره آماده مقبله با یکدیگر باشند.

ایران بازیگری بزرگ در خاورمیانه است به خصوص زمانی که پای رقابت با عربستان در میان باشد. ایران همچنین تنها قدرت شیعه در منطقه ای با اکثریت سنی است. ایران نقشی فعال در عراق، سوریه و یمن ایفا می کند. در دوران «جنگ علیه تروریسم» ایران در واقع بر سر بسیاری از منافع آمریکا در خاورمیانه همکاری کرده است. آنها آشکارا از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سرنگونی صدام حسین دشمن بزرگ تهران حمایت کردند. ایران حتی اشتیاق بیشتری در حمایت در سال 2001 و در جریان حمله به افغانستان در جهت فشار به طالبان با باز کردن حریم هوایی خود برای ایالات متحده و ارائه کمک های تاکتیکی، نشان داد. حتی در این مورد سربازان امریکایی اولین کسانی نبودند که در سال 2001 وارد ایران شدند بلکه سربازان سپاه پاسداران این کار را انجام دادند.

اشتباه خواهد بود که فکر کنیم ایالات متحده به دلیل ایدئولوژی یک دولت یا سوابق حقوق بشری در قبال کشوری محتاط عمل کند. ایالات متحده تا به حال با بسیاری مستبدان و دیکتاتورها در خاورمیانه و سایر نقاط جهان رابطه ای گرم داشته است. در واقع شواهدی وجود دارد که نشان می دهد رابطه دو دولت واشنگتن و تهران صمیمی تر از آن چیزی است که قبلا تصور می شده است. عمق این رابطه هنوز ناشناخته است اما شایعاتی وجود دارد که دولت کارتر از خروج شاه استقبال می کرده تا دوره ای جدید در خاورمیانه را رقم بزند: ایران با موفقیت مشعلی جدید در منطقه می افروزد تا روابط موجود را به هم بزند.

حواس پرتی بزرگ

از طریق بمباران رسانه ای و سخنوری های بی پایان به جهان ثابت شده است که ایران دشمن ذاتی غرب است و در نظر دارد که با به راه انداختن جنگی مقدس علیه «شیطان بزرگ» آن را نابود کند اما حقیقت فراتر از این ها است. هنوز تنش بین ایران و آمریکا وجود دارد؟ شاید. اما آیا دو طرف قصد جنگ با یکدیگر دارند؟ قطعا نه. این گزینه البیته همیشه وجود دارد. برخلاف تنش آشکار بین این دو دولت، واقعیت این است که وجود ایران نسبتا قوی برای حفظ منافع آمریکا و توازن قدرت با عربستان سعودی و متحدان سنی آن مانند ترکیه لازم است. البته این نیز گفته می شود که امریکا همواره اقداماتی برای اطمینان از این که ایران تبدیل به قدرتی بیش از حد قوی در منطقه نشود، انجام می دهد.

در میان شعارهای ضد ایرانی دولت ترامپ، تنش عمدتا سطحی است. در واقع سطح روابط بین ایالات متحده و ایران در مجموع با توافق هسته ای در سال 2015 به همراه برداشته شدن تحریم های اقتصادی بهبود یافته است و کمک های بزرگ مالی صورت گرفته است در حالی که عربستان آشکارا مورد غفلت قرار گرفته است.

آمریکا بیش از هر چیزی به دنبال راه نفوذی در کشور جنگ زده سوریه است و درگیری هایی را در عرصه هایی جدید مانند پاکستان دنبال می کند که هر دو فراتر از تهدید جاه طلبی های ایران قرار می گیرند. ایران برای آمریکا بیشتر یک حواس پرتی در میان مشکلات بزرگ منطقه ای است و ایران کشوری است که قطعا به مانند عراق و افغانستان نخواهد شد.

منبع: میدل ایست مونیتور/ مترجم: روزبه آرش