روابط ایران و آذربایجان در دوران ترامپ

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و آذربایجان بعد از یک ماه عسل که یک سالی به طول انجامید، دوره ای جدید را پشت سر می گذارد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در حال بررسی سیاست قدرت نرم علیه ایران مانند سلف خود اوباما است. تهدیدی که با محکوم کردن توافق هسته ای آغاز شده است. در اولین اقدام در این راستا، در تاریخ 3 مارس او دوباره ایران را در فهرست پنج کشور اسلامی قرار دارد که شهروندانش از ورود به آمریکا ممنوع شده اند. اسرائیل متحد شماره یک آمریکا در منطقه، از زبان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر این رژیم بلافاصله اعلام کرد که ایران حامی اصلی تروریسم و تهدید اصلی در بی ثباتی خاورمیانه است.

بازدید الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان از تهران در تاریخ 5 مارس، تلاشی برای مانور بین اتحادیه آمریکایی ـ اسرائیلی و پادشاهی های عرب از یک سو و ایران از سوی دیگر بود. آذربایجان درک کرده است که ایران در دوره جدید در فشار فزاینده ای قرار خواهد گرفت.

این دیدار با توجه به فشار رو به افزایش آمریکا، تا حدودی برای تهران مهم تر از باکو بود. قابل توجه ترین مساله ضمیمه تفاهم نامه توسعه پروژه راه آهن شمال ـ جنوب است. پروژه ای که غرب به آن علاقمند است اما طرفین تفاهم نامه مورد نظر واشنگتن مبنی بر مبارزه برای تامین مالی و پیشگیری از تروریسم را نیز به امضا رسانده اند. اهمیت این سند وقتی مشخص می شود که تلاش های ایران برای برای رهایی از اتهامات حمایت ار تروریسم و تحقق بخشیدن به تعهدات در این حوزه را درک کنیم.

مساله ایران در اجلاس امنیتی مونیخ در دسامبر 2016 توسط آذربایجان فراموش نشد. الهام علی اف در جلسه با وزیر دفاع اسرائیل، رئیس ستاد مشترک ارتش نیروهای مسلح ایالات متحده و امیر قطر آل ثانی در این باره بحث کرد و امضای تفاهم نامه متقابل در زمینه مقابله با تامین مالی تروریسم را نشانه ای از حسن نیت ایران دانست.

در طول مذاکرات دوجانبه، رئیس جمهور ایران با اشاره به حمایت از تروریسم توسط رژیم وهابی و سلفی گری گفت: «ایران و آذربایجان دارای دیدگاه های بسیار نزدیک در مسائل منطقه ای هستند. هر دو کشور تروریسم را به عنوان مساله ای برگرفته از وهابیت و سلفی گری و تهدید جدی برای منطقه می بینند. ما هر دو بر این باوریم که ایده ها و افکار تروریستی باید در منطقه برای همیشه ریشه کن شود.»

در منطقه ای با فراز و نشیب های پیچیده، برای علی اف مانند دیگران بازیگران منطقه ای نتایج بازی بسیار مبهم است. او تاکنون موفق شده است که از این پیچیدگی های دیپلماتیک با بی طرفی خارج شود اما به ظاهر چرخشی به سمت ایران را به نمایش درآورده است: «ما بسیار خوشحالیم که امروز ایران، روسیه و ترکیه به یک روش مشترک برای حل و فصل مساله سوریه دست پیدا کرده اند. این می تواند مدل بسیار خوبی برای همکاری های منطقه ای باشد.»

لازم به ذکر است که دیدار یک روزه علی اف از تهران از نظر زمان و اهمیت شبیه به سفر یک سال پیش او است. زمانی که طرف های مختلف سعی داشتند با استفاده از کاهش تحریم ها علیه ایران، موافقت خود برای اجرای پروژه راه آهن و بهبود سطح روابط تجاری اعلام کنند. در هر دوی این سفرها گزارش هایی از رشد و توسعه روابط وجود دارد که به صورت علنی اعلام نشده است. در طول سفر فعلی، عبور اولین قطار از مرز ایران و آذربایجان امتحان شد و روسای جمهور 70 درصد رشد در معاملات را اعلام کردند.

حالا و در دور تازه ای از تنش های ایران و آمریکا، علی اف باید برای سناریوهای مختلف از حوادث پیش رو آماده شود تا کمترین آسیب را از درگیری های ایران ببیند. در این معنا، تجربه این مانور سالانه برای نشان دادن دوستی، آماده شدن برای آینده است.

منبع: آژانس اطلاعات توران/ مترجم: روزبه آرش