اولویت ترامپ اقتصاد آمریکاست نه برخورد با ایران

دکتر محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در هفته های اخیر با آغاز به کار دولت جدید آمریکا، صحنه سیاسی این کشور و نیز عرصه بین المللی، فضایی آشوبناک و پر التهاب را پشت سر گذاشته است. فرمان های دولت ترامپ مبنی بر ساخت دیوار و از آن مهمتر منع موقت ورود شهروندان هفت کشور از جمله ایران به امریکا، تصمیماتی تحریک کننده و البته با پیامدهای دردسرساز  بودند که نه تنها موجب اعتراض دبیر کل سازمان ملل و مقامات بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفت، بلکه خیابان ها و فرودگاه های آمریکا را نیز به محل تجمع و اعتراضات دائمی مردم آمریکا تبدیل کرد که از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور کشورشان خشمگین و البته شرمگین هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز از جمله کشورهایی بود که در این چند هفته پر التهاب از تیر رس تصمیمات و اظهار نظرهای عجولانه و بی تدبیر ترامپ و مقامات کابینه او در امان نماند و به خصوص به دلیل انجام آزمایش موشکی مورد انتقاد دولت جدید آمریکا قرار گرفت. این مواضع سوای از اظهارات خصمانه ای است که ترامپ قبل و بعد از پیروزی در انتخابات در رابطه با افتضاح و بی ثمر بودن برجام برای آمریکا اعلام کرده است. بدین ترتیب در وضعیت کنونی سؤال مهم و اساسی این است که دولت جدید آمریکا چه سیاستی در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد و جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ چه سیاستی بهتر می تواند منافع ملی کشور را تأمین کند؟

در رابطه با سؤال نخست، روانشناسی سیاسی ترامپ نشان می دهد که وی شخصیتی جاه طلب، برونگرا و ناسازگار دارد که به شدت تشنه قدرت و خودنمایی بوده و عزم و اراده زیادی برای تحقق خواسته هایش دارد. پیشینه تجاری و ثروت فراوان از او فردی جاه طلب ساخته که نه تنها خود، بلکه آمریکا را نیز از همه دنیا یک سر و گردن بالاتر می بیند و لذا  به دنبال باج گرفتن از سایر کشورها و مطیع ساختن آنها در عرصه های مختلف است. با چنین رویکردی است که او امنیت، اقتصاد، رفاه و آزادی را تنها در قالب محصور کشور خود تعریف می کند و می کوشد با ابتدایی ترین راه ها، با هر آن چه برای آمریکا تهدید ایجاد می کند مقابله کند. با همه این اوصاف ترامپ نه یک سیاستمدار پر فریب و کهنه کار؛  بلکه تاجری بی تجربه در سیاست است که همان گونه که در تبلیغاتش هم بارها اشاره کرده، تمایلی به جنگ، لشکر کشی به مناطق مختلف و صرف پول و سربازان آمریکایی در سایر نقاط جهان را ندارد. اولویت او بازگرداندن ابهت اقتصادی آمریکا، افزایش توسعه و رفاه و البته امنیت در این کشور است. با چنین رویکردی چین، روسیه و ژاپن، کشورهای همسایه آمریکا و البته در درجات بعدی کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند که مخاطبان اصلی ترامپ را تشکیل می دهند نه جمهوری اسلامی ایران.

تصمیم ترامپ مبنی بر تغییر نکردن و افزایش نیروها و تجهیزات آمریکا در خاورمیانه و خلیج فارس نشان از آن دارد که او همان گونه که قبلا هم اعلام کرده است فعلا برنامه ای برای حمایت از کشورهای حوزه خلیج فارس و همراهی کردن با شعارهای ایران هراسانه آنها ندارد و به لفاظی و تهدید بسنده می کند. ترامپ در پاسخ به خبرنگار فاکس نیوز که از او در رابطه با نحوه برخورد با ایران و برجام سؤال کرده بود پاسخ داد: "ما قصد داریم ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد. من سرسخت نیستم. من فکر می کنم آنها (ایران) کاملا به کشور ما بی اعتنایی می کنند ... اگر آنها می گفتند بسیار خوب ما اکنون با یکدیگر هستم، با این توافق (برجام) مشکلی نداشتم...". چنین پاسخی از سوی ترامپ نشان می دهد که دولت او حداقل در برهه کنونی هیچ طرح برنامه ریزی شده ای برای کشورمان ندارد و منتظر است تا بر اساس واکنش ها و عکس العمل های مقامات کشور ما رویکرد خاصی را انتخاب کند.

این جاست که پاسخ به سؤال دوم اهمیت می یابد؛ بهترین و پرثمرترین سیاست ایران در قبال دولت جدید آمریکا چه می تواند باشد؟ هر چند سال ها قطع روابط سیاسی و تجربه تاریخی تلخ ایرانیان از رفتارهای خصمانه آمریکا بر روابط دو کشور سایه افکنده است و این امر اتخاذ رویکرد در قبال آمریکا را با سایر کشورهای جهان متفاوت می سازد؛ اما به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی کشورمان باید همان رویه و مشی کلی خویش در سیاست خارجی را در قبال امریکا نیز در پیش بگیرد. تنش ‏زدایی، دوری از امنیتی‏ شدن و اقدامات تحریک کننده و دیپلماسی فعال برای احقاق حقوق ملت ایران به خصوص در بحث برجام و مصادره اموال بلوکه شده ایران در آمریکا، سیاست هایی هستند که در کنار رایزنی و ائتلاف با قدرت های شرقی و اروپایی، هر گونه بهانه و دستاویز را برای اقدام علیه کشورمان از دولت آمریکا سلب می کنند و حمایت جامعه جهانی و عدم همراهی آنها با سیاستهای خصمانه احتمالی ترامپ را به دنبال دارند.