آمانو نیاز فعلی ایران را برطرف کرد

دکتر محمد مهدی مظاهری  استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در حالی که دولت یازدهم واپسین ماه های خدمت گذاری خود را پشت سر می گذارد و دولت ترامپ تنها چند روز با آغاز فعالیت خود برای یک دوره چهار ساله فاصله دارد، وضعیت اجرای برجام و آینده آن به مهمترین موضوع دولت تبدیل شده است. در این راستا پس از آن که هفته گذشته رئیس جمهور در نامه هایی جداگانه به وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی، دستور داد مصوبات شورای عالی امنیت ملی و هیات نظارت بر اجرای برجام  را محقق کنند و برای طراحی و ساخت سامانه های هسته ای جدید مربوط به صنعت حمل و نقل دریایی آماده شوند، محمدجواد ظریف نیز در اوایل هفته جاری با ارسال نامه رسمی به "فدریکا موگرینی"، خواستار رسیدگی به اقدام اخیر آمریکا در تمدید قانون تحریم های ایران شد. هم زمان رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان نیز با حضور در رسانه ملی افکار عمومی جامعه را در جریان روند اجرایی شدن برجام قرار داد و گلایه کرد که در بحث تحریم، مشکل پیدا کرده ایم و طرف مقابل ما در 1+5 آن تعهدی را که ملتزم شده بود انجام نمی دهد.

اقدامات فوق با سفر روز یکشنبه (28 آذر) یوکیا آمانو رئیس سازمان انرژی اتمی به ایران که برای بررسی چگونگی روند اجرایی شدن برجام آمده بود تکمیل شد. مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی که سفرش به تهران را نشانه تماس های سطح بالا میان آژانس و ایران دانسته بود، با مقامات مختلف کشورمان دیدار و گفتگو کرد. وی در نشست خبری مشترک با رییس سازمان انرژی اتمی گفت: "ایران تا به حال به تعهدات خود پایبند بوده و این مساله مهمی است" و در دیدار با رئیس جمهور نیز تأکید کرد که "ایران به تمامی تعهدات خود به خوبی عمل کرده و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز با همه توان از اجرای برجام حمایت می کند".

این جملات دقیقا همان چیزهایی بودند که کشورمان در مقطع کنونی به آنها نیاز داشت: گرفتن تأیید از نهادهای بین المللی در رابطه با پایبندی ایران به توافق صورت گرفته با 1+5. در واقع سازماندهی دیدارهای صورت گرفته در این سفر، بخشی از دیپلماسی دولت یازدهم برای تحرک بخشیدن به موضوع برجام بود. دیپلماسی که در سه حوزه مختلف مطرح و اجرایی شد. در فاز نخست دستگاه دیپلماتیک دولت کوشید با صداقت و شفافیت و بدون پنهان کاری، واقعیت های نقض برجام توسط آمریکا و برخی متحدان اروپایی اش را در حوزه همکاری های بانکی و تمدید تحریم ها به استحضار جامعه برساند و راه کارهای پیش رو برای مقابله به مثل را نیز ارائه دهد. در گام دوم کشورهای اروپایی و نماینده آنها خانم موگرینی مخاطب دستگاه دیپلماسی کشور قرار گرفتند که تا کنون از مدافعان جدی اجرای برجام بوده و بارها در مقابل مخالفان این توافق به خصوص رئیس جمهور جدید ایالات متحده، بر برگشت ناپذیر بودن برجام تأکید کرده اند. اما نامه وزیر امور خارجه به موگرینی تنها اعتراض به موارد گوناگون نقض برجام نبود، او از سازکار تعبیه شده در برجام برای حل اختلافات استفاده کرد و از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی که مسئولیت هماهنگی کمیسیون مشترک را نیز بر عهده دارد، درخواست کرد ضمن اطلاع رسانی لازم به کلیه طرف های برجام، تمهیدات لازم برای برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام و نیز کارگروه تحریم های کمیسیون مشترک برای رسیدگی به اقدام اخیر آمریکا را اتخاذ کند. سازوکاری که پس از طی برخی تشریفات در نهایت به کشورمان این حق را می دهد که در صورت اعتقاد به این مسأله که رفتار طرف مقابل مصداق «عدم پایبندی اساسی» به توافق است، موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند؛ رویه ای که وجهه ای کاملا قانون مدار و مشروع به کشورمان بخشیده و ایران را از جایگاه متهم همیشگی به یک مدعی حق طلب تبدیل می کند. 

اما مخاطب سوم دیپلماسی فراگیر دولت یازدهم افکار عمومی جهانی هستند که با تدابیر هوشمندانه ایران، پی در پی عبارت «پایبندی ایران به تعهداتش» را از زبان رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی می شنوند و به ماهیت پوچ هجمه های بی وقفه مقامات آمریکایی و اسرائیلی و برخی دولت های منطقه ای واقف می شوند. بدین ترتیب به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی کشورمان در برخوردی کاملا فعال و اثر گذار اجرایی شدن صحیح و همه جانبه برجام را وجهه همت خود قرار داده و می کوشد با حفاظت از این دستاورد مهم عرصه سیاست خارجی، دستاوردهای آن را در حوزه های گوناگون برای کشورمان را ارتقاء و توسعه دهد.