جنوب ترکیه، مثل سوریه ویران شده است

دیپلماسی ایرانی: برای ششمین سال است که دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم را که در پی دیدارش با مقام های فعلی و سابق امریکایی نوشته است، منتشر می کند. امسال نیز بر اساس همان رویه دیپلماسی ایرانی تلاش دارد این یادداشت ها را ترجمه و منتشر کند. با این تفاوت که از لحاظ زمانی تلاش می شود نزدیک تر به زمان انتشار آن در روزنامه مرجع یعنی روزنامه النهار باشد و کاربردی ترین آنها در این جا انتخاب و منتشر شود. اهمیت این یادداشت ها در این است که به روز هستند و مطابق با تحولات جاری در منطقه تهیه شده اند و در آنها نکاتی مشاهده می شود که برای خوانندگان می تواند جذاب باشند. در این جا قسمت سی و ششم آن را می خوانید: یکی از مسئولان عالی رتبه در "جنبش حزمت" ]وابسته به فتح الله گولن[ در پاسخ به این سوال که چگونه اردوغان به سکولاریسم در ترکیه ضربه زد، گفت: «سکولاریسم مثل دموکراسی دستگاه هایی مثل قضائیه و ادارات و نهادهای امنیتی ضامن آن هستند. اردوغان همه اینها را به بازی گرفت و کاری کرد که در استمرار دموکراسی و سکولاریسم و ثبات و آزادی شکاف ایجاد شود. فقط در یک ماه 300 نفر در ترکیه کشته شدند. هر روز یک یا دو یا سه نفر کشته می شوند. اما درباره ارتش که پرسیدی و نقش آن در مبارزه با کردها و نقشی که در قدرت دارد، خیلی ساده، هیچ کار نمی تواند بکند برای این که نمی خواهد به راه حل سیاسی با کردها در کشور برسد. بر عکس حتی می بینیم راه و روشی که اردوغان برای مشکلات آنها در پیش گرفته غیر مسالمت آمیز است. او مذاکراتی را با عبدالله اوجالان، رهبر کردی زندانی آغاز کرد و گفته شد که در صورت موفقیت مذاکرات احتمال عفو او می رود. اما احزاب در ترکیه و سیاستمداران و ملت نمی دانند بر سر چه چیز مذاکره می شود. ارتش "خیلی ساده" بگویم برای این که دید نیاز به آن افزایش می یابد، با وجود این که اردوغان تلاش کرد لائیک ها را در آن جا تصفیه و ارتش را ضعیف کند. اما من معتقدم ارتش مثل سابق باز هم کودتا خواهد کرد. چنین تجربه هایی همچنان ممکن است. ترکیه باید هوای متحدان اصلی اش به خصوص امریکا و ناتو را که عضوی از آن است، داشته باشد. اما اردوغان به سمت "آسه آن" و کشورهای دیگر مثل چین رفت، او همچنان به فکر اجرای طرح های بزرگ سیاسی و غیرسیاسی است. گشایش به روی دنیا خوب و مطلوب است. اما حمایت از پیمان با دوستان در اولویت است.»

پرسیدم: آیا ممکن است روابط ترکیه اردوغان با روسیه پوتین به سطح برخورد نظامی برسد؟ جواب داد: «با وجود روابط تجاری و اقتصادی موجود میان آن دو، دو طرف با هم درگیری دارند. وقتی که ضدهوایی ترکیه جنگنده روسی را به بهانه نقض حریم هوایی سرنگون کرد، روسیه خود خبر آن را منتشر کرد بدون این که به منبع خبرش اشاره کند. کما این که یکی دیگر از سخنگوهای رسمی روسیه نیز به همین شیوه صحبت کرد. این گونه برداشت شد که مسکو بر سر به وجود آمدن این مشکل بی قرار است. اما رئیس جمهور اردوغان و نخست وزیر او، اوغلو اعلام کردند که سیستم دفاع هوایی ترکیه جنگنده را سرنگون کرده است. این نوعی دهن کجی به روسیه بود. بعد از آن پوتین تصمیم های اقتصادی سختی را علیه ترکیه گرفت. برای مسافران ترکیه ای که عازم روسیه می شوند، ویزا در نظر گرفت در حالی که قبلا ویزا را برای شهروندان ترکیه لغو کرده بود. سازمان های ترکیه ای فعال در کشورش را نیز بست. کارگران ترکیه ای را هم به کشورشان برگرداند. و تهدید کرد تدابیر سخت تر و شدیدتری را اتخاذ خواهد کرد. البته الآن روابط میان آنکارا و مسکو خوب نیست. با وجود این که دیداری میان دو رهبر در نشست 20 انجام نشد، اما بعید هم است تحولی ایجابی میان اردوغان و پوتین به وجود آید. من بعید می دانم ترکیه بار دیگر بخواهد هواپیمای دیگری از روسیه را سرنگون کند. بعید هم می دانم روابطشان آن قدر متشنج شود که کار به برخورد نظامی میان دو کشور بینجامد.»

پرسیدم: «آیا ممکن است جنگ داخلی در ترکیه میان کردها با غیرکردها یا ترک های اهل تسنن با ترک های علوی در بگیرد؟» جواب داد: «جنگ داخلی ترکی – کردی که همین الآن هم وجود دارد. به مناطق کردها هر روز حمله می شود و مورد بمباران و گلوله بمباران نظامی قرار می گیرند. تقریبا مثل سوریه ویران شده است. تدابیر امنیتی هم وجود ندارد. هم زمان افراد مسلح حزب کارگران کردستان ترکیه PKK هم عملیات مسلحانه را آغاز کرده اند. برخی مناطق به روی کردها بسته شده برخی مناطق هم به روی ارتش ترکیه بسته شده است. این تحولات به جایی رسیده که آنکارا و استانبول هر دو شاهد عملیات انتحاری و انفجارها و کارهای تروریستی هستند. احتمال تشدید ناگهانی و گسترش این جنگ وجود دارد. اما جنگ علوی – سنی در ترکیه به نظرم نمی رسد حداقل در آینده نزدیک اتفاق بیفتد. آن چه در سوریه رخ داد عواطف و احساسات علوی ها را تحریک کرده است به ویژه بعد از این که حجم گسترده ویرانی ها و کشتارها را می بینند. اما مناطق سوری خالی از سکنه شده اند این برای بسیاری معنا دارد. در داخل ترکیه علوی ها احساس می کنند که در گذشته با آنها بد رفتاری شده و می خواهند از این وضعیت نجات یابند. طرحی قانونی در مجلس نمایندگان مطرح شده که قرار است یک سری چیزها به آنها داده شود و برخی از حقوقی که از آنها محروم شده اند به آنها باز گردانده شود (مثل مدارس – مساجد – کمک ها)، این لایحه همچنان در حال بررسی است. اگر این قانون تصویب و اجرا نشود مشکلات افزایش خواهند یافت. دیگر بعد از آن نمی دانیم چه می شود.»

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11