نگرانی هزاره‌ها از پروژه انتقال برق توتاپ

دیپلماسی ایرانی: روز دوشنبه ده ها هزار نفر از قوم هزاره افغانستان به خیابان های پایتخت آمدند تا اعتراض خود را نسبت به تغییر مسیر خط برق از منطقه کوهستانی هزاره نشین بامیان اعلام کنند تا دولت و شخص رییس جمهور اشرف غنی احمدزی دستور توقف این تغییر مسیر را صادر کند. پروژه انتقال برق توتاپ (TUTAP) که بناست از ترکمنستان آغاز شود و به کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان برسد، این خط انتقال برق در افغانستان با یک مشکل روبه رو است و آن هم تغییر مسیر اولیه خط انتقال برق از بامیان است. هزاره ها ١٥ درصد از جمعیت ٣٠ میلیونی افغانستان را شکل می دهند، آنها کم بضاعت ترین گروه های قومی این کشور به حساب می آیند که اغلب از تبعیض حاکم بر این قوم شکایت دارند. بامیان به شدت فقرزده که اغلب نیز شیعه و مسالمت جو هستند. با این حال بروز اعتراضات دراین باره باعث شد تا با سعید قدیری، کارشناس مسایل افغانستان گفت وگوی کوتاهی داشته باشیم:

چرا دولت افغانستان نسبت به چالش پیش آمده منفعلانه برخورد می کند؟

تظاهرات روزهای اخیر در افغانستان به دلیل اختلاف بر سر موضوع انتقال خط برق 500 کیلووات موسوم به توتاپ از ترکمنستان به افغانستان است. مردم هزاره بر این عقیده اند که بر اساس طرح اولیه پروژه _ که توسط شرکت آلمانی فیشنر تهیه شده بود _ این خط می بایست از مسیر بامیان عبور کند. این طرح در دولت قبلی اجرا نشد و مشخص نیست به چه دلیلی در دولت کنونی افغانستان توصیه شرکت طراح آلمانی نادیده گرفته شد و قرار است خط توتاپ از سالنگ عبور کرده و به سمت مناطق جنوبی برسد. اعتراض هزاره ها بر این است که در صورت عبور این خط از منطقه ای دیگر، برق رسانی به آنها تحت الشعاع قرار گرفته و منتفی می شود .  بطور طبیعی  عبور خط انتقال برق مذکور از بامیان و مناطق مرکزی این کشور فرصت ها و مزایایی را در اختیار ساکنان هزاره این مناطق قرار می دهد. در این راستا رهبران سنتی هزاره مانند خلیلی، محقق، اکبری و ... پس از آنکه در گفتگو با مجاری رسمی موفق به تاثیرگذاری بر تصمیم جدید دولت نشدند، در برگزاری چنین تظاهراتی سهیم شده و فراخوان دادند و طی آن مسیرهای اعتراضی نیز مشخص شده بود. برخورد طرفین چه دولت و چه هزاره ها با این مساله به صورت مسالمت آمیز و سنجیده تر از تظاهرات آبان ماه سال 94 بود. در سال 94 چند تن از شیعیان هزاره در استان زابل افغانستان توسط جریان تکفیری شهید شدند که مردم این قوم به دلیل رسیدگی نکردن و عدم توجه دولت، دست به اعتراضات خودجوش زده و موجب غافلگیری مسئولان افغانستان شدند و در جریان تظاهرات آبان سال قبل به برخی نهادهای دولتی افغانستان در کابل آسیب هایی وارد شد. اما در اعتراض روزهای اخیر، کنترل خوبی از سوی دولت صورت گرفته است و جریانات تظاهرکننده نیز فرصت یافتند تا خواسته های خود را به صورت مسالمت آمیز مطرح کردند. دولت افغانستان نیز چه قبل و چه در حین اعتراضات، صحبت از تشکیل کمیته ای به منظور بررسی مباحث فنی و مالی پروژه کرده و گفته است، اگر این خط از بامیان عبور نکند، و در مسیر سالنگ قرار گیرد، متعهد می شود خط جداگانه ای از سالنگ و چاریکار به سمت بامیان منتقل کند. این نوعی توازن در کار است. اگر چنین نباشد، ممکن است موضوعات دیگری توسط سایر اقوام افغانستان مطرح شود، زیرا هر موضوع و پروژه ای از منطقه ای خاص در افغانستان عبور می کند و نمی توان با مطالبه گری قومی و محلی، مانع از انجام پروژه ای ملی شد. با این حال رفتار دو طرف نشان از بلوغ سیاسی در مقایسه با مسائل گذشته   داشته و تجارب تظاهرات روز گذشته می تواند مبنایی برای تعادل بخشی به موضوعات قومی و ملی در افغانستان مبنی بر تامین خواسته های محلی بر اساس موضوعات ملی باشد.

چرا هزاره ها اعتراض کردند؟

هزاره ها نگران بودند که در اجرای این طرح مغفول واقع شوند. البته به نظر می رسد صرفا انگیزه هزاره ها شکل دهنده به چنین اعتراضی نبوده و خبرهای رسانه ها حاکی از تحریک برخی نیروهای اپوزیسیون دولت برای برگزاری این تجمعات است. اینکه رهبران جدید هزاره خواسته باشند خود را به نوعی مطرح و مورد توجه قرار گیرند هم از جمله عوامل دخیل در فراخوانی و ساماندهی تظاهرات بوده است. از این رو ممکن است چنین تجمعی با توصیه دو عامل مذکور انجام شده باشد. در واقع جریان های اپوزیسیونی خواهان بهره برداری از یک خواست قومی به نفع مطالبات خود هستند. اما خوشبختانه دولت وحدت ملی افغانستان واکنش خوبی داشته است. از یک طرف خواسته و مطالبه مشروع  ساکنان بامیان و مناطق مرکزی افغانستان  برای دریافت برق مد نظر قراره داده و از طرف دیگر برنامه ملی تحت الشعاع قرار نگرفته است. در مجموع تظاهرات به شکل مسالمت آمیز برگزار و مدیریت شد.

نگاه دیگر اقوام به این مساله چیست؟

حدف بامیان و مناطق مرکزی در مسیر انتقال خط توتاپ دستمایه تظاهرات بود که چندان مایه نگرانی  سایر اقوام افغانی نبوده است. در عین حال عبور این خط از شمال به جنوب موجب منتفع شدن همه اقوامی می شود که در مسیر توتاپ  قرار دارند.