کاهش امید ایران به طالبان

نویسنده: محمد السولامی 

دیپلماسی ایرانی: ایران با وجود رعایت تشریفات و موازین دیپلماتیک، در روزهای اخیر آشکارا از طالبان انتقاد می کند. کمتر کسی تصور می کرد که این گونه شود، چون حتی پیش از آنکه طالبان کابل را تصرف کند، ایران از پیروزی های طالبان شادمانی می کرد. البته ایران در در اقدامی تدافعی، تدابیر امنیتی را در مرزهای خود با افغانستان افزایش داد. ایران به جای کمک به ارتش ملی افغانستان و ارائه کمک های نظامی به آن، صرفا نظارگر رویدادهای افغانستان بود. ایران به صدها نفر از نظامیان افغان اجازه داد تا همراه با سلاح هایی که در اختیار داشتند به ایران فرار کنند و تا زمانی که طالبان عفو عمومی نداده است در ایران باقی بمانند.

روحانیون شیعه افغان که در قم تعلیم دیده اند در آستانه محرم در سخنرانی های خود به مخاطبان نگران خود توصیه کردند که از خود خویشنداری نشان دهند و به خداوند توکل کنند. طالبان نیز اجازه داد در سراسر کشور شیعیان به عزاداری بپردازند و حتی در برخی از شهرهای بزرگ همچون مزار شریف و هرات، مقامات طالبان در این گونه مراسم شرکت و سخنرانی کردند.

شادمانی ایران بیش از دو هفته طول نکشید و با محاصره و تصرف دره پنجشیر توسط طالبان پایان یافت. پنجشیر به غیرقابل تصرف بودن شهرت داشت اما با حمله طالبان به سی و پنجمین استان افغانستان، امرالله صالح، والی این ولایت گریخت و احمد مسعود نیز ناپدید شد.

وزارت امور خارجه ایران به شدت از طالبان که به جای گفت وگو برای تصرف پنجشیر به زور متوسل شده است انتقاد کرد. در کابینه طالبان هیچ نماینده ای از گروه موسوم به "شورای مشهد" که ایران سال ها برای شکل گیری آن تلاش کرده است، وجود ندارد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در مخالفت با کابینه جدید افغانستان گفت رهبری جدید این کشور ضرورت تشکیل دولت فراگیر را نادیده گرفته است.

سرمایه گذاری ایران در افغانستان صرفا به جلب رضایت طالبان محدود نمی شود بلکه تهران در نظر دارد در این کشور جاده و خط آهن ایجاد کند تا افغانستان را از طریق بندر چابهار که هند سرگرم توسعه آن است، به دریای عمان متصل کند. 

با توجه به منافع گسترده ای که ایران در افغانستان دارد باید ببینیم آیا همکاری های ایران – طالبان که بر پایه خوش خدمتی عملگرایانه و در نظر گرفتن منافع ملی استور است به یکباره از میان خواهد رفت یا اینکه ایران سرگرم سبک و سنگین کردن مسائل است.

واکنش ایران به سقوط کابل به دست طالبان درست همانند واکنشی است که تهران در مورد سقوط قره باغ به دست جمهوری آذربایجان در درگیری این کشور با ارمنستان نشان داد، هر چند اندکی بعد ایران تلاش کرد تا سیاست های خود را با در نظر گرفتن واقعیت های جدید، تعدیل کند.

ایران برای محروم ساختن طالبان از قدرت انحصاری در افغانستان، اهرم های متعددی در اختیار دارد. یکی از این اهرم ها نیروی بسیج شیعه (حشد الشیعه) است که ایران آن را تشکیل داده و هر زمان که طلبان از خطوط قرمز ایران در برخورد با جامعه هزاره های افغانستان پا را فراتر بگذارد، می تواند آن را فعال کند. این گروه شبه نظامی به خوبی آموزش دیده و در مقایسه با هر گروه رقیب در افغانستان از انضباط بیشتر و جنگ افزارهای بهتری برخوردار است. حال باید دید که آیا طالبان که سرگرم سرکوب بقایای شبه نظامیان وابسته به  ژنرال دوستم و گروه های دیگر است، به سراغ حشد الشیعه نیز خواهد رفت یا خیر.

اگر طالبان تسلیم فشارهای ایران نشود در آن صورت تهران ممکن است از تامین نفت مورد نیاز افغانستان خودداری کند و مردم را علیه کابینه جدید به اعتراض وادارد. البته ایران که با مشکلات اقتصادی روبه روست حاضر نیست درآمد ناشی از صدور نفت به افغانستان را از دست بدهد اما اگر بخواهد طالبان را از قدرت سرنگون کند، ممکن است گزینه قطع صدور نفت به این کشور را اختیار کند.

منبع: عرب نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11